Αθελά τους, οι πρόσφατες ευρωεκλογές γίνονται ορόσημο αλλαγών. Η ύφεση σήμερα βρίσκεται στο μηδέν, η πυρκαγιά στα δημοσιονομικά έσβησε, ένας κύκλος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ολοκληρώθηκε, δήμοι και ΔΕΚΟ πλέον δεν ξοδεύουν αλόγιστα, τα ακραία ελλείμματα κάποιων ταμείων περιορίστηκαν και άλλα πολλά. Η κυβέρνηση ανασυγκροτείται. Πρέπει να συμβολίσει την αρχή μιας νέας εποχής, αλλά και να ρίξει το βάρος «στην επίθεση». Και όμως, δύο κίνδυνοι σκιάζουν την επόμενη ημέρα.
Ο πρώτος είναι να μας γυρίσει για τα καλά την πλάτη η κοινωνία. Ενα από τα μαθήματα της μεταρρύθμισης είναι ότι δεν εξηγήθηκαν οι διαρθρωτικές αλλαγές στον κόσμο. Ο πολίτης έβλεπε την αναστάτωση που προκαλούσε κάθε αλλαγή σε μια κοινωνική ομάδα, αλλά δεν έβλεπε ότι αυτό γίνεται για να κερδίσει ολόκληρη η κοινωνία. Εύλογα έλεγε: «Θα έρθει και η σειρά μου». Το κόστος της μεταρρύθμισης δεν αντιστοιχήθηκε με το όφελος. Για κάθε περικοπή ή άλλη αλλαγή δεν μαθαίναμε ποτέ «τι» ακριβώς κερδίζουμε. Και όμως, η μεταρρύθμιση δεν είναι «άσκηση λιτότητας». Γίνεται για να βελτιωθεί η λειτουργία του κράτους και της οικονομίας, να ωφεληθεί στην καθημερινότητα ο πολίτης. Η κοινωνία πρέπει να παραμείνει πάνω στο τρένο της μεταρρύθμισης αν θέλουμε η Ελλάδα να πάει μπροστά.
Ο δεύτερος κίνδυνος σήμερα είναι το αν η ανάπτυξη που θα έρθει θα είναι ισχυρή ή άνευρη, στα επίπεδα του 1-2%. Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης χρειάζονται σχέδιο για την οικονομία, που ενδεικτικά θα περιλαμβάνει: δημοσιονομική στρατηγική ισορροπίας ανάμεσα σε έσοδα και δαπάνες. Αναδιάρθρωση δαπανών του κράτους, με «κατά μόνας» αξιολόγηση επιχειρησιακών πλάνων όλων των εποπτευόμενων φορέων του Δημοσίου. Oχι δηλαδή οριζόντιες περικοπές που κόβουν «χλωρά και ξηρά» μαζί. Στόχος, να έχουμε δαπάνες με αυξημένο «πολλαπλασιαστή» στην οικονομία και συρρίκνωση αντιαναπτυξιακών δαπανών. Επιπλέον, μεγαλύτερη δημοσιότητα πρέπει να δοθεί στα ίδια τα νούμερα του προϋπολογισμού καθώς «μιλούν» από μόνα τους. Ο,τι κερδίζουμε από τις περικοπές θα πρέπει να αντιστοιχίζεται με ανάλογη μείωση ή κατάργηση τελών και χρεώσεων προς τον πολίτη, ώστε να καταλαβαίνει ο κόσμος τι ακριβώς συμβαίνει. Χωρίς αυτή την αντιστοίχιση ο πολίτης θα εξακολουθεί να βλέπει τη μεταρρύθμιση ως «φάκα».
Είναι ώρα να γίνει ουσιαστική αποκέντρωση εσόδων και δαπανών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο με ανάληψη και των ανάλογων υποχρεώσεων. Η Ελλάδα είναι μεγάλη χώρα για να διοικείται από την πλατεία Συντάγματος και μικρή για να προχωρήσει σε πλήρη αποκέντρωση στο πρότυπο ομόσπονδων κρατών. Σήμερα, τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση βρίσκονται υπό την αντιπαραγωγική κηδεμονία της κυβέρνησης. Κινητροδότηση μικρών επιχειρήσεων να συγχωνευτούν και να φτιάξουν μεγαλύτερες μονάδες ώστε να βγουν στον ευρωπαϊκό ανταγωνισμό, πάταξη των μπαταχτσήδων στην αγορά που σήμερα ζουν και βασιλεύουν, ελλείψει αποτελεσματικής αστικής δικαιοσύνης, αλλαγές στο σύστημα πληρωμών με επιταγές ώστε να επιστρέψει ξανά η «πίστη» στην αγορά που φέρνει ανάπτυξη αλλά όχι και τα «φέσια», κυνήγι της φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου από πάνω προς τα κάτω και όχι το ανάποδο, πραγματική στήριξη της καινοτομίας και των εξαγωγών των επιχειρήσεων καθώς εκεί είναι το μέλλον, συνολική αναθεώρηση του συστήματος συντελεστών και εξαιρέσεων στον ΦΠΑ.
Χρειάζεται όμως και θεματική ανάπτυξη. Η ανάπτυξη του χρηματοοικονομικού κλάδου στην Ελλάδα με στόχευση στη Βαλκανική, αλλά και στις δυναμικές οικονομίες της Μέσης Ανατολής, έχει μεγάλες προοπτικές. Με τις χώρες αυτές διατηρούμε πολιτισμικές συγγένειες, που σήμερα δεν αξιοποιούμε. Στον τραπεζικό τομέα χρειάζεται να φέρουμε μια μεγάλη συστημική τράπεζα, την 5η δηλαδή, με σκοπό την ενίσχυση της ρευστότητας στην πραγματική αγορά και τη δυναμικότερη επανιδιωτικοποίηση των 4 κρατικών σήμερα τραπεζών. Περαιτέρω μείωση των ασφαλιστικών εισφορών στα επίπεδα των ανεπτυγμένων χωρών, πλήρης κατάργηση των φόρων υπέρ τρίτων, ανάσταση του κατασκευαστικού κλάδου και των συναφών επαγγελμάτων που κυριολεκτικά «εξοντώθηκαν» μέσα από 4-5 πολύ μεγάλα δημόσια έργα, ΣΔΙΤ με κεφάλαια του εξωτερικού. Ενδεικτικά, η καλωδιακή σύνδεση Κρήτης – Αθήνας που κάνει απόσβεση σε τρία χρόνια, η σιδηροδρομική γραμμή Πάτρας – σύνορα που σήμερα παραμένει στις ταχύτητες του 1980, η υλοποίηση της Αθηναϊκής Ριβιέρας Φάληρο-Σούνιο και της Θερμαϊκής Ριβιέρας σε ευρωπαϊκού βεληνεκούς real estate, που θα φέρει ανάπτυξη στην ενδοχώρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης αντίστοιχα. Τα έργα αυτά θα δώσουν «γέφυρα» μεγάλης απορρόφησης άνεργου ανθρώπινου δυναμικού μέχρι να ενδυναμώσει ξανά η ιδιωτική αγορά.
Για να φτάσουμε στα επίπεδα εσόδων, δαπανών, άρα και μισθών του 2009, θα χρειαστούν 10-12 χρόνια εάν η χώρα αποτύχει να πιάσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, κι εφόσον δεν έρθουν κομμουνιστές στην εξουσία, ή 3-4 χρόνια εάν πιάσουμε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξεως του 8%-9%. Το στρατηγικό αναπτυξιακό μοντέλο που παρουσίασε ο πρωθυπουργός χρειάζεται να υποστηριχθεί από τολμηρή οικονομική πολιτική, που θα σπρώξει τη χώρα μπροστά. Θα μου πείτε, αυτό δεν θα γίνει ούτως ή άλλως; Οχι, δεν είναι δεδομένο ότι θα γίνει. Γιατί; Για τον ίδιο λόγο που 20 χρόνια τώρα στη Σαντορίνη οι χιλιάδες τουρίστες που αποβιβάζουν τα θηριώδη κρουαζιερόπλοια κάθε μέρα, μεταφέρονται στο νησί με βάρκες όπως πριν από 100 χρόνια. Η κατασκευή νέου λιμανιού, που θα επέτρεπε να πολλαπλασιαστεί ο όγκος του εισερχόμενου τουρισμού και να γίνει η Σαντορίνη αφετηρία διεθνούς κρουαζιέρας, χρόνια συζητιέται αλλά δεν προχωράει. Οι περισσότερες από τις μεταρρυθμίσεις που αναφέραμε «ξεβολεύουν» μικρές κοινωνικές ομάδες και ωφελούν ολόκληρη την κοινωνία. Δεν αρκεί μόνο ένας άξιος υπουργός Οικονομικών για να έρθει η άνοιξη. Εχουμε και εμείς οι πολίτες ατομική ευθύνη σε όλο αυτό.
* Ο κ. Μιχάλης Πεγκλής είναι δημοσιολόγος.