Δεν χρειάζεται να είναι κάνεις ειδικός για να διαπιστώσει ότι εδώ και 5 χρόνια η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε ύφεση. Μερικοί κλάδοι της οικονομίας έχουν χτυπηθεί περισσότερο. Ο κλάδος της Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών (ΤΠΕ) περνάει δύσκολες μέρες όπως μαρτυρούν τα οικονομικά αποτελέσματα των εταιρειών του κλάδου αυτού. Οι εταιρίες φυτοζωούν, έχοντας κάνει σημαντικές μειώσεις προσωπικού και μισθών, περιμένοντας την πολυπόθητη ανάκαμψη.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες μου φάνηκε πολύ περίεργο που σε ένα διαγωνισμό για ένα ενδιαφέρον έργο πληροφορικής, ο οποίος προκηρύχθηκε μάλιστα δύο φορές, δεν παρουσιάστηκε έγκαιρα κανένας ενδιαφερόμενος. Γνωρίζοντας πολύ καλά τα προβλήματα του κλάδου των ΤΠΕ και κυριολεκτικά την «πείνα» που έχουν οι εταιρείες για οποιοδήποτε έργο, υπέθεσα ότι «κάποιο λάκκο θα έχει η φάβα» και είπα ότι αξίζει τον κόπο να ασχοληθώ με το θέμα αυτό.
Ο Ανοικτός Διεθνής Διαγωνισμός αφορά τη «Δημιουργία Ψηφιακού Μουσείου Ακρόπολης» και προκηρύχθηκε από την «Κοινωνία της Πληροφορίας». Ο προϋπολογισμός του έργου σύμφωνα με τη λεπτομερέστατη Διακήρυξη, η οποία αποτελείται από 309 σελίδες, είναι 2.315.185,77 ευρώ χωρίς ΦΠΑ ή 2.847.678,50 ευρώ με ΦΠΑ. Σκόπιμα έγραψα τα ακριβή ποσά του Διαγωνισμού για να τονίσω τη μανία μας με την ακρίβεια! Σε έναν προϋπολογισμό σχεδόν 3 εκατ. ευρώ μιλάμε για ακρίβεια 50 λεπτών του ευρώ! Ο Διαγωνισμός γίνεται στο πλαίσιο του προγράμματος της Ψηφιακής Σύγκλισης και χρηματοδοτείται από τα Κοινοτικά Κονδύλια του ΕΣΠΑ.
Το αντικείμενο του έργου σε πολύ γενικές γραμμές αφορά την ψηφιακή απεικόνιση και περιήγηση του Μουσείου, όπως σχεδιάστηκε από τον καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή και τους συνεργάτες του. Ενα πολύ σημαντικό έργο, με πολύ υψηλές απαιτήσεις από τον ανάδοχο, ο οποίος θα έπρεπε να έχει κατάλληλη τεχνογνωσία, διεθνή εμπειρία και διάθεση για συνεργασία με τους αρχαιολόγους του Μουσείου οι οποίοι θα διαμόρφωναν την υλοποίησή του. Είμαι βέβαιος ότι όλοι συμφωνούμε με τη σημασία του έργου, στην προβολή του καλύτερου Μουσείου που διαθέτει η Ελλάδα και στην τεράστια συμβολή του έργου στη γενικότερη προβολή της Ελλάδας, που τόσο έχουμε ανάγκη στη δύσκολη περίοδο που διανύουμε.
Το χρονοδιάγραμμα του έργου ζητεί από τον ανάδοχο να ολοκληρώσει το έργο εντός 12 μηνών. Βλέπετε πάντοτε βιαζόμαστε όταν δουλεύουν άλλοι. Στην προκειμένη περίπτωση ο ανάδοχος. Τώρα ελάτε να δούμε την ιστορία του Διαγωνισμού αυτού. Η Δημόσια Διαβούλευση για το έργο ξεκίνησε στις 19 Δεκεμβρίου 2013 και ολοκληρώθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2014. Η πρώτη προκήρυξη του Διαγωνισμού έγινε στις 10 Απριλίου 2014 με κατάθεση προσφορών στις 6 Ιουνίου 2014 μέχρι τις 12.00 το μεσημέρι. Στην εκπνοή της προθεσμίας δεν εμφανίστηκε κανένας και φυσικά ο Διαγωνισμός ματαιώθηκε. Προκηρύχθηκε ξανά στις 26 Ιουνίου 2014 με ημερομηνία κατάθεσης των προσφορών στις 6 Αυγούστου μέχρι τις 12.00 το μεσημέρι. Και πάλι δεν εμφανίστηκε κανένας ενδιαφερόμενος μέχρι τη λήξη της προθεσμίας. Και φυσικά αναμένεται και επόμενη προκήρυξη που δεν γνωρίζουμε πότε θα γίνει.
Αν βάλετε τις ημερομηνίες κάτω, θα διαπιστώσετε ότι χάσαμε σχεδόν ένα χρόνο (όσο θεωρητικά θέλουμε για την ολοκλήρωση του έργου), χωρίς να έχουμε ούτε προσφορές για αξιολόγηση. Για να διαπιστώσετε όμως πως χάνουμε τον χρόνο μας, θα σας δώσω δύο άλλες ημερομηνίες. Η αρχική αίτηση για να ενταχθεί το έργο στο ΕΣΠΑ έγινε στις 24/5/2012 και η έγκριση έγινε στις 4/3/2013. Δηλαδή από την υποβολή της αίτησης θα έχουν περάσει 2,5 χρόνια χωρίς να έχουμε προσφορές. Και όλη αυτή η καθυστέρηση για ένα έργο που στην περιγραφή του περιλαμβάνει τα ακόλουθα: «…δίνει έμφαση στην οργάνωση του πολιτιστικού του αποθέματος, στην ανάπτυξη αποτελεσματικού συστήματος τεκμηρίωσης και διαχείρισης των συλλογών του, στην εξασφάλιση απρόσκοπτης πρόσβασης στο αρχαιολογικό υλικό, στη γνωστική και συγκινησιακή εμπλοκή του κοινού μέσα από νέες, καινοτόμες προσεγγίσεις, στην προβολή του Μουσείου και των δράσεών του, στην αύξηση της φυσικής και διαδικτυακής επισκεψιμότητας η οποία, στη δύσκολη οικονομική συγκυρία που βιώνει η χώρα, μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση του τουρισμού και της οικονομίας γενικότερα». Προσωπικά πιστεύω ότι θα έχει περάσει η «οικονομική συγκυρία που βιώνουμε» χωρίς το έργο να έχει συμβάλει πουθενά γιατί απλούστατα δεν θα έχει υλοποιηθεί μέχρι τότε.
Τώρα, πάμε στην ουσία του θέματος. Τηλεφώνησα σε δύο φίλους και ρώτησα γιατί δεν κατέβηκαν στον Διαγωνισμό αυτό. Η απάντηση ήταν αναμενόμενη. «Αυτά που ζητεί η Διακήρυξη με τον προϋπολογισμό που έχει, δεν γίνονται με τίποτα». Εδώ έχουμε ενδιαφέροντα θέματα. Κατ’ αρχήν η επαναπροκήρυξη του έργου χωρίς καμία αλλαγή ήταν εκ προοιμίου καταδικασμένη. Αφού δεν κατέβηκε κανένας στην πρώτη προθεσμία γιατί να κατέβει στη δεύτερη. Κάτι φταίει. Είναι πέρα από βέβαιο ότι ο προϋπολογισμός ήταν αρχικά λανθασμένος και μάλιστα πολύ χαμηλός.
Το κυριότερο όμως σημείο που θέλω να αναδείξω αφορά την εκτίμηση του αρχικού προϋπολογισμού του έργου. Είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχουμε στα έργα πληροφορικής στην Ελλάδα. Γενικά οι προϋπολογισμοί των έργων είναι τόσο χαμηλοί (σε σχέση με τις απαιτήσεις) που ο ανάδοχος ή θα χάσει χρήματα ή δεν θα δώσει το πλήρες αντικείμενο του έργου για να μη μπει μέσα, ή θα αναζητήσει άλλους τρόπους (όχι και τόσο θεμιτούς) για να βγάλει τα χρήματά του. Εχουμε δυστυχώς καλλιεργήσει την εντύπωση ότι όποιος επιδιώκει να κάνει μια δουλειά και να κερδίσει χρήματα, είναι «κερδοσκόπος». Και στη λέξη «κερδοσκόπος» έχει αποδοθεί μια πολύ κακή χροιά. Στην τελευταία Σοβιετική Δημοκρατία που ζούμε, όποιος επιδιώκει το κέρδος από μια δραστηριότητα είναι εγκληματίας. Δυστυχώς αυτή η αντίληψη έχει καθιερωθεί από στη δεκαετία του ’80, στην αρχική επικράτηση του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Θυμάμαι όταν μίλησα τότε για το θέμα αυτό με κάποιον σημαντικό παράγοντα του Δημοσίου και του ανέφερα ότι όπως βγαίνουν τα έργα, οι εταιρείες δεν θα μπορούν να κερδίσουν χρήματα, μου είπε επί λέξει το εξής: «αυτό επιδιώκουμε»! Για παράδειγμα σε κάποιο διαγωνισμό τότε, απαιτούσαν σταθερές τιμές υπηρεσιών για πέντε χρόνια, με πληθωρισμό που άγγιζε το 30%. Ακόμα ζητούσαν τιμές σε δραχμές, σε μια εποχή συνεχών υποτιμήσεων, για εξοπλισμό που ο προμηθευτής θα πλήρωνε σε δολάρια. Τότε ξεκίνησε ο πόλεμος εναντίον του κέρδους, ο οποίος συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
«If you pay peanuts, you get monkeys», λένε οι Αγγλοσάξονες, το οποίο ισχύει τόσο κυριολεκτικά, όσο και μεταφορικά στην περίπτωσή μας. Οι προϋπολογισμοί είναι πολύ χαμηλοί σε σχέση με το ζητούμενο έργο και αυτό δεν βοηθά κανένα. Ούτε το Δημόσιο, ούτε τον κλάδο και τελικά αποβαίνει σε βάρος της χώρας. Αν προσελκύσουν κανένα, θα είναι «μαϊμού». Δεν είναι τυχαίο ότι οι ξένες μεγάλες εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες πληροφορικής γενικά δεν μετέχουν στους Ανοιχτούς Διεθνείς Διαγωνισμούς που κάνουμε. Υπάρχουν και άλλοι λόγοι (κυρίως γραφειοκρατικοί), αλλά ο χαμηλός προϋπολογισμός είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο. Συνυπολογίστε και το γεγονός ότι από το Δημόσιο θα πληρωθείς το νωρίτερα σε 18 μήνες από την οριστική παραλαβή του έργου και θα δείτε ότι οποιοδήποτε μικρό περιθώριο κέρδους, θα χαθεί στα χρηματοοικονομικά έξοδα.
Δεν έχω καμία πληροφόρηση για την επόμενη προκήρυξη του έργου. Ελπίζω ότι κάτι θα αλλάξει ώστε να αναπτυχθεί ανταγωνισμός και να υπάρξει συμμετοχή. Διερωτώμαι όμως, αν από την αρχή είχαμε ένα υψηλότερο προϋπολογισμό και είχαμε συμμέτοχες τι θα χάναμε; Τα κονδύλια όλων των προγραμμάτων στήριξης μέχρι τώρα δεν τα αξιοποιήσαμε ποτέ στο 100%. Αρα αφήνουμε χρήματα στο τραπέζι, είτε με τις καθυστερήσεις μας είτε με τους προϋπολογισμούς μας. Ουσιαστικά δεν θα χάναμε τίποτα και θα κερδίζαμε χρόνο, που είναι ο μοναδικός πόρος στον κόσμο που δεν αγοράζετε ούτε υποκαθίσταται από κάτι άλλο. Αλλά ο φόβος μας για το καταραμένο κέρδος που μπορεί να βγάλει ο εργολάβος, μας οδηγεί σε εξωπραγματικούς προϋπολογισμούς και φυσικά καθυστερήσεις.
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων