Ενα νέο σκηνικό εργασιακών σχέσεων που οδηγεί σταδιακά στη διαμόρφωση ενός νέου εργατικού δικαίου, με πολλαπλές αλλαγές στις προτεραιότητες προστασίας αλλά και στο περιεχόμενό της, προκύπτει από τις συνεχείς μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών, όπως περιγράφονται από τον καθηγητή του Εργατικού Δικαίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ιωάννη Δ. Κουκιάδη.
Αν και τα προβλήματα της παγκόσμιας εργασίας δεν είναι κοινά, ο κ. Κουκιάδης, μιλώντας στην «Κ» τάσσεται υπέρ μιας σειράς «παγκόσμιων διεκδικήσεων» που θα μπορούσαν να διαρθρωθούν σε τρία επίπεδα. Το πρώτο αφορά τα θέματα εργασίας στις αναπτυγμένες χώρες, το δεύτερο τα αντίστοιχα θέματα στις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ το τρίτο θα αναφέρεται στα κοινά προβλήματα.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Εργατικού Δικαίου, σημαντικό ρόλο σε αυτό θα πρέπει να διαδραματίσει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ), ως εκπρόσωπος της εργασίας στους παγκόσμιους οικονομικούς φορείς που μονοπωλούν μέχρι σήμερα τη διαχείριση της παγκοσμιοποίησης.
Στην επικαιροποιημένη έκδοση του βιβλίου του «Εργατικό Δίκαιο», ο κ. Κουκιάδης αναφέρεται αναλυτικά σε όλες τις νεότερες νομοθετικές ρυθμίσεις, αναλύει ερμηνευτικά προβλήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή των μνημονιακών νόμων και παρουσιάζει την πρόσφατη νομολογία.
Ειδικά για τις νέες μορφές ευέλικτης οργάνωσης των επιχειρήσεων ο καθηγητής επισημαίνει ότι σήμερα, διεξάγεται αγώνας για το πώς θα διαμορφωθούν νέοι κανόνες προστασίας, καθώς οι διάφορες νομοθεσίες επιχειρούν τον επανακαθορισμό όλων των όρων εργασίας και η προστασία δεν μπορεί πλέον να είναι ενιαία. Το βάρος πέφτει από την προστασία του μισθωτού, στην προστασία της απασχόλησης, επισημαίνει ο κ. Κουκιάδης, εκτιμώντας ότι το δίκαιο της απασχόλησης είναι ανταγωνιστικό στο παραδοσιακό εργατικό δίκαιο, αλλά συνιστά μέρος του νέου δικαίου. Και αυτή η μετεξέλιξη αποτελεί μια σύγχρονη πρόκληση.
Ιδιαίτερο βάρος ρίχνει ο καθηγητής και στη σταδιακή υποκατάσταση της μισθωτής εργασίας από την αυτοαπασχόληση, καθώς όπως επισημαίνει, δημιουργείται μια νέα τάξη, αυτή των παραμισθωτών και των εργαζομένων στην γκρίζα ζώνη της αυτοαπασχόλησης. Η νέα τάξη αυτή οδηγεί μάλιστα στην ανάγκη ενός γενικευμένου δικαίου της εργασίας, τουλάχιστον ως προς τα θεμελιώδη δικαιώματα. Σημαντική κρίνει επίσης την εμφάνιση νέων μορφών οργάνωσης της εργασίας στις επιχειρήσεις, που διαλύουν τα μεσαία στρώματα εργασίας και εξουδετερώνουν την έννοια της ιεραρχίας στην επιχείρηση, όπως τη γνωρίζουμε με τους κανονισμούς εργασίας.
Βέβαια, σύμφωνα με τον κ. Κουκιάδη, ο μεγάλος κίνδυνος ανατροπών δεν προέρχεται από τις νέες ρυθμίσεις για τις ατομικές εργασιακές σχέσεις, αλλά από την αμφισβήτηση των συλλογικών δικαιωμάτων εργασίας, δικαιωμάτων μέσου και δικαιωμάτων σκοπού, που η αναγνώρισή τους υπήρξε η μεγάλη καινοτόμος μεταρρύθμιση του σύγχρονου δημοκρατικού κράτους. Ακόμη και αυτό το πολυσυζητημένο δικαίωμα της απεργίας που κατηγορείται για τις ζημιογόνες συνέπειές του, σε μακροοικονομικό επίπεδο υπήρξε, σύμφωνα με τον καθηγητή Εργατικού Δικαίου, το πιο αποτελεσματικό εργαλείο ελέγχου των κοινωνικών συγκρούσεων, ενεργοποίησε το σύστημα παραγωγής, συνέβαλε στην αποσύνδεση της ανταγωνιστικότητας από το κόστος εργασίας και τελικά στην οικονομική ανάπτυξη της Δύσης.
Σήμερα, άλλοτε άμεσα, με την επιδίωξη απόλυτης κυριαρχίας της ατομικής ευθύνης, και άλλοτε έμμεσα, με τη νομιμοποίηση της οικονομικής ελευθερίας και του ανταγωνισμού ως κυρίαρχων αρχών, τίθενται υπό αμφισβήτηση κεκτημένες έννοιες του συλλογικού δικαίου. Η απάντηση στα παραπάνω, σύμφωνα με τον κ. Κουκιάδη, μπορεί να έρθει από μια συνολική ευρωπαϊκή διεκδίκηση, με παράλληλη επανεκτίμηση στάσεων και διεκδικήσεων από την πλευρά των εργαζομένων. Η σημερινή συλλογική εκπροσώπηση και η δομή των συλλογικών δικαιωμάτων που εξακολουθούν να είναι στοιχημένα στις παραδοσιακές μορφές οργάνωσης εργασίας δεν μπορούν να εκφράσουν τα νέα συλλογικά συμφέροντα, επισημαίνει, και προτείνει μια συνολική αναδόμηση του συλλογικού εργατικού δικαίου, που όσο κι αν φαίνεται εκ πρώτης όψεως ειρωνικό, καθιστά αναγκαίο στους εργαζόμενους να διεκδικήσουν ελαστικές μορφές οργάνωσης και εκπροσώπησης με νέους τύπους συνδικαλιστικών οργανώσεων, νέα επίπεδα διαπραγμάτευσης και τελικά, νέο περιεχόμενο διαπραγμάτευσης.