Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ισχυρίζεται ότι ανέφερε το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ προκειμένου να προωθήσει την εναλλακτική πρότασή του και ότι είχε την υποστήριξη της καγκελαρίου Μέρκελ. Η απειλή του κ. Σόιμπλε φάνηκε ότι λειτούργησε αφού ο Ελληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας όχι μόνο αποδέχτηκε όλους τους όρους που προηγουμένως αποκαλούσε «εκβιαστικούς», αλλά ουσιαστικά συμφώνησε να εφαρμόσει και το προηγούμενο Μνημόνιο.
Οι ευρωσκεπτικιστές υποστηρίζουν ότι η γερμανική εκδικητικότητα έναντι της Ελλάδας ουσιαστικά «πνίγει» το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Οτι αυτό μετατρέπεται σε σφαίρα επιρροής της Γερμανίας, όπου εξυπηρετείται μόνο το στενό εθνικό της συμφέρον. Οτι η απειλή έξωσης της Ελλάδας από το ευρώ αντί να οδηγήσει σε ενδυνάμωση της διαδικασίας ενσωμάτωσης ουσιαστικά μετέτρεψε την Οικονομική και Νομισματική Ενωση σε έναν άκαμπτο μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών. Οτι μετατρέπει την Ενωση σε μια οικονομική χρηστική άσκηση και ότι σε αυτό το στενό πλαίσιο το κοινό νόμισμα δεν θα λειτουργήσει για πολλά από τα μέλη του. Ομως, πολλές από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ευρωπαϊκές χώρες δεν προέκυψαν με το ευρώ, αλλά προϋπήρχαν. Υπό το καθεστώς των σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών (ERM) που ήταν ο πρόδρομος του ευρώ, οι συχνές κρίσεις αντιμετωπίζονταν μέσω της αλλαγής των σταθερών ισοτιμιών με το γερμανικό μάρκο. Ωστόσο, δεν υπάρχει πλέον αυτή η επιλογή και χωρίς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις η προσαρμογή γίνεται μέσω της συσσώρευσης χρεών. Επιπλέον η Γερμανία επιμένει να διατηρεί μεγάλα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών κατά παραβίαση των ευρωπαϊκών κανόνων, επιμονή που εξ ορισμού συνεπάγεται ότι οι υπόλοιποι θα έχουν χρέη. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι είναι παράλογες οι απαιτήσεις που εγέρθηκαν έναντι της ελληνικής κυβέρνησης και ότι ήταν σχεδιασμένες ώστε να προκαλέσουν αλλαγή κυβέρνησης. Το ίδιο έχει ειπωθεί και για την εκπαραθύρωση του κ. Μπερλουσκόνι από την εξουσία.
Ωστόσο, υποστηρίζω ότι η Ευρωζώνη εξακολουθεί να εξελίσσεται και ότι η ελληνική κρίση δεν πρόκειται να θέσει τέρμα σε αυτή τη διαδικασία. Αντιθέτως, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, αναγνωρίζοντας τα προβλήματα που έχουν προκύψει, θα προσπαθήσουν να τα διορθώσουν. Νομίζω πως είναι πολιτικά αφελές να υποθέσει κανείς ότι η ευρωπαϊκή ελίτ απλώς θα εγκαταλείψει το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Μπορεί να υπήρξε εναλλακτικό σχέδιο για την Ελλάδα, αλλά δεν υπάρχει για την Ευρώπη. Αντιθέτως, οι επικριτές υποστηρίζουν πως η πικρία που έχει εκδηλωθεί και η επιδίωξη του στενού εθνικού συμφέροντος από τη Γερμανία σηματοδοτούν το τέλος του δρόμου. Το πιθανότερο είναι πως όχι. Αν και είναι απίθανο να γίνει αμέσως, περιμένουμε ότι θα εκδηλωθεί υπό την ηγεσία της Γερμανίας και της Γαλλίας μια μεγάλη προσπάθεια υπέρ της ενοποίησης. Η νομισματική ένωση δεν έχει ολοκληρωθεί, ούτε η τραπεζική άλλωστε.
Απομένει στους επικριτές της Ευρωζώνης να εξηγήσουν ποιο θα είναι το μέλλον μιας Ευρώπης όπου δεν θα έχει προχωρήσει η ενοποίηση. Θα επαναληφθούν οι πόλεμοι; Το κατά κεφαλήν εισόδημα των περισσότερων Ευρωπαίων θα είναι υψηλότερο ή χαμηλότερο αν επιστρέψουν στα εθνικά νομίσματα; Ποιο θα είναι το μέλλον μιας χούφτας μικρών χωρών με πληθυσμό που γερνάει σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ινδία; Φυσικά και έχει προβλήματα και προκλήσεις η διαδικασία ενοποίησης, όμως το ίδιο ισχύει και για το αντίθετο. Στο τέλος νομίζω ότι ο Βενιαμίν Φραγκλίνος έθεσε σοφά το ζήτημα των αρχικών δεκατριών αποικιών της ανατολικής ακτής της Βόρειας Αμερικής: «Μείνετε ενωμένες αλλιώς θα σας κρεμάσουν ξεχωριστά» (σ.σ. λογοπαίγνιο που ουσιαστικά δεν αποδίδεται στα ελληνικά: Hang together or hang separately).
* Aντιπρόεδρος και επικεφαλής αναλυτής παγκοσμίων αγορών της Brown Brothers Harriman.