Το ελληνικό Κοινοβούλιο ενέκρινε διστακτικά χθες τα ξημερώματα τα νέα μέτρα λιτότητας. Αν και τα μέτρα υπερψήφισαν οι 229 από τους 300 βουλευτές του ελληνικού Κοινοβουλίου, υπάρχει γενικευμένη πικρία. Πολλοί Ελληνες αισθάνονται ότι έχουν γίνει φτωχότεροι και φοβούνται ότι δεν θα βοηθήσουν τα νέα μέτρα.
Παρ’ όλα αυτά, τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνουν ότι στην Ελλάδα το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι περίπου 50% υψηλότερο απ’ ό,τι στην Πολωνία, της οποίας η οικονομία έχει αποδώσει λαμπρά τα τελευταία χρόνια. Οι Ελληνες τα πηγαίνουν πολύ καλύτερα από τους εταίρους τους στην Ευρωζώνη Λεττονούς και Λιθουανούς, και βρίσκονται σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με τους Πορτογάλους. Και όμως, καμία από τις προαναφερθείσες χώρες δεν υπέστη ούτε κατά διάνοια την αναστάτωση από τις αλλεπάλληλες αλλαγές κυβερνητικών σχημάτων που συγκλονίζουν την Ελλάδα επί χρόνια και την οξεία πολιτική αντιπαράθεση για τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής, η οποία συνεχίζεται όπως έδειξε το σχίσμα του ελληνικού κυβερνητικού συνασπισμού κατά την τελευταία ψηφοφορία για την έγκριση των μέτρων λιτότητας.
Η σύγκριση της Ελλάδας με την Πορτογαλία θα μας βοηθήσει να εξηγήσουμε τις διαφορές, όπως προτείνει ο καθηγητής Μπράνκο Μιλάνοβιτς του City University της Νέας Υόρκης.
Στη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ελλάδα ήταν κατά μέσον όρο 5% υψηλότερο από αυτό των Πορτογάλων, σε όρους δολαρίων προσαρμοσμένων στον πληθωρισμό σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η μικρή διαφορά δεν προκαλεί έκπληξη. Ελλάδα και Πορτογαλία είναι μεσαίου εισοδήματος ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες έχουν να αντιπαλέψουν με ισχυρές οικονομικές ολιγαρχίες και αδύναμους θεσμικούς οργανισμούς.
Ωστόσο, η πορεία της οικονομικής ανάπτυξης που ακολούθησαν Ελλάδα και Πορτογαλία τα προηγούμενα χρόνια είναι αρκετά διαφορετική. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ Ελλήνων και Πορτογάλων ήταν συγκρίσιμο σε γενικές γραμμές μεταξύ των ετών 1995 και 2002. Τότε η Ελλάδα έκανε ένα άλμα και μέχρι το 2007 ο μέσος Ελληνας είχε κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά 20% υψηλότερο σε σύγκριση με τον Πορτογάλο. Η διαφορά αυτή έχει εκμηδενιστεί έκτοτε. Οι οικονομολόγοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου προβλέπουν ότι φέτος το κατά κεφαλήν εισόδημα των Πορτογάλων θα είναι κατά 3% υψηλότερο από των Ελλήνων.
Αν περισσότεροι άνθρωποι στην Ελλάδα έδιναν μεγαλύτερη προσοχή στο ύψος του εισοδήματος που έχουν και όχι στην τάση αύξησης ή μείωσής του, μπορεί η ελληνική πολιτική σκηνή να ήταν πιο ήσυχη. Ομως φαίνεται πως οι ψηφοφόροι ανησυχούν περισσότερο για την κατεύθυνση και τον ρυθμό της αλλαγής παρά για το επίπεδο του εισοδήματος. Αναμφίβολα, οικονομικές υφέσεις του μεγέθους της ελληνικής συνήθως σχετίζονται με πολέμους ή με φυσικές καταστροφές. Και όταν προκύπτουν παρόμοια γεγονότα, συνήθως οι κυβερνήσεις μπορούν να μετριάσουν την πικρία απευθυνόμενοι στην πατριωτική αλληλεγγύη των πολιτών. Στην Ελλάδα, οι ανίκανες κυβερνήσεις θεωρούνται ευρέως βασική πηγή των δεινών.
Επομένως δεν είναι να απορεί κανείς που θεωρείται τοξικό το ελληνικό πολιτικό περιβάλλον. Το πιθανότερο είναι ότι θα παραμείνει τοξικό μέχρι οι τάσεις στα εισοδήματα των Ελλήνων αρχίσουν να κινούνται αποφασιστικά προς τη σωστή κατεύθυνση.