Η εβδομάδα αυτή μας έφερε μπροστά στο χάος. Από τύχη, και την επιμονή του Ντόναλντ Τουσκ, καταφέραμε να αποφύγουμε προς το παρόν μια τραγωδία της οποίας το μέγεθος οι περισσότεροι συμπολίτες μας μάλλον δεν αντιλαμβάνονται. Με τον κίνδυνο του Grexit να συνεχίζει να επικρέμαται, και με την πολιτική σκηνή σε παράλυση, είναι επιτακτικό να επικεντρωθούμε στο τι μπορούμε να κάνουμε.
Τι χρειάζεται; Πρώτον, πρέπει πάση θυσία να τελειώσουν οι διαπραγματεύσεις, όχι μόνον αυτής της εβδομάδας, αλλά και μέχρι την 20ή Αυγούστου, την επόμενη σημαντική ημερομηνία, οπότε και αναμένεται η πληρωμή μιας μεγάλης δόσης προς την ΕΚΤ και μας τελειώνουν τα χρήματα του δανείου-γέφυρας. Δεύτερον, θα πρέπει να δρομολογηθούν πολιτικές εξελίξεις, μιας και η ισορροπία στο Κοινοβούλιο και στην κυβέρνηση είναι θνησιγενής. Ο κ. Τσίπρας, σχεδόν καθ’ όλο το διάστημα της πρωθυπουργίας του, έλαμψε διά της απουσίας του και της ένδειας αποφάσεων. Η μόνη στιγμή που αποφάσισε να λάβει μια γενναία απόφαση ήταν η προηγούμενη Κυριακή. Ας ελπίσουμε ότι θα δείξει την πυγμή που απαιτείται για να μπορέσει να ολοκληρώσει αυτό που υποσχέθηκε, και ότι δεν θα γυρίσει στον πρότερο κακό του εαυτό. Τρίτον, θα πρέπει να οριοθετηθεί το ζήτημα των εκλογών. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να προκηρυχθούν εκλογές πριν να ολοκληρωθεί η συμφωνία, μιας και αυτό θα επανέφερε τον κίνδυνο ενός άμεσου Grexit. Από την άλλη πλευρά, αστάθεια στο Κοινοβούλιο ίσως να απαιτήσει κάποια αναμέτρηση το φθινόπωρο. Το ζήτημα είναι ότι μέχρι να ισορροπήσουν τα πολιτικά ζητήματα, θα είναι δύσκολο στην οικονομία να ορθοποδήσει.
Προφανώς ο περιορισμός της αβεβαιότητας θα περιορίσει την ύφεση, αλλά θα ήταν εντελώς ανεδαφικό να περιμένει κανείς να δούμε επενδύσεις (πέρα από την απευθείας έγχυση πόρων από την ίδια την Ε.Ε.) μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο.
Ολα αυτά, όμως, όσο αναγκαία και να είναι, δεν είναι ικανά να επιτρέψουν στην πατρίδα μας να πάει μπροστά. Αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι ένα νέο αφήγημα για το πώς θα μπορέσουμε να χτίσουμε όλοι μαζί το συλλογικό μας μέλλον. Ασχετα με το αν οι εκλογές θα γίνουν το φθινόπωρο ή αν θα καταφέρουμε να τις αποφύγουμε, είναι σαφές ότι το έργο της ανόρθωσης της χώρας χρειάζεται να κατανοηθεί και να εξηγηθεί καλύτερα. Αυτές τις ημέρες βλέπουμε την απαξίωση του προηγούμενου «αντιμνημονιακού» αφηγήματος, που έδενε την εθνική υπερηφάνεια με την πρόταση να αλλάξουμε την Ευρώπη, και με την έμμεση υπόσχεση να μη θίξουμε τον τρόπο που ζούμε. Το αφήγημα αυτό μπορεί να αποδείχθηκε ανεδαφικό, και εν πολλοίς ψευδεπίγραφο, αλλά δεν έχει ακόμη καταρρεύσει. Ακόμη σημαντικότερο, δεν έχει αντικατασταθεί από το νέο αφήγημα, που θα μπορέσει να υποστηρίξει τις θεμελιώδεις αλλαγές που χρειαζόμαστε ως χώρα.
Το αφήγημα αυτό είναι απολύτως απαραίτητο στο μετριοπαθές κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο αντιλαμβάνεται ότι οι σταλινικές και μαρκουζιανές ονειρώξεις και το εθνικολαϊκό παραλήρημα δεν μπορούν παρά να επιφέρουν την κατάρρευση του κράτους στις σημερινές συνθήκες. Είναι επίσης αναγκαίο και στα παραδοσιακά κόμματα –τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ–, τα οποία απέτυχαν να θεμελιώσουν την ανάγκη αλλαγών και τα οποία (ειδικά με ευθύνη του λαϊκιστή κ. Σαμαρά) νομιμοποίησαν το καταστροφικό δίπολο «μνημονίου-αντιμνημονίου».
Ευτυχώς, υπάρχουν αρκετά δομικά υλικά για να χτιστεί ένα τέτοιο αφήγημα. Πρώτον, θα πρέπει να τελειώσουμε με τις φαντασιώσεις αναφορικά με το τι άλλο θα μπορούσε να γίνει, και με τη συνεχιζόμενη δραχμολαγνεία. Ο κ. Τσίπρας θα πρέπει να δεχθεί το αίτημα του κ. Μητσοτάκη για τη δημοσιοποίηση της έκθεσης των επιπτώσεων του Grexit. Το μεγάλο πλεονέκτημα που έχουν όσοι υποστηρίζουν την έξοδο από την Ευρωζώνη ή και την Ε.Ε. είναι ότι ουδέποτε χρειάστηκε να εξηγήσουν πώς, με τις σημερινές συνθήκες, αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει την οικονομία. Η υπόγεια συζήτηση πρέπει να τελειώνει και πρέπει να υπάρξει ένας σαφής διάλογος εντός αλλά και εκτός Ελλάδος, όπου ορισμένοι οικονομολόγοι με επιφανειακή αντίληψη των πραγμάτων τοποθετούνται με επικίνδυνη ελαφρότητα. Θα πρέπει να εκτεθούν τα επιχειρήματα και να καταστεί σαφές τι ακριβώς θα γίνει αν καταρρεύσει η διαφαινόμενη συμφωνία.
Δεύτερον, θα πρέπει να αξιοποιηθεί ο «εξωτερικός εχθρός». Η μεταστροφή από το προηγούμενο αφήγημα είναι ότι το Grexit και η αποφυγή του είναι αυτό που πρέπει να μας συσπειρώσει ως κράτος. Η διαμετρική επανατοποθέτηση του προσώπου του κ. Σόιμπλε, από τον υπέρμαχο της λιτότητας με την Ελλάδα εντός της Ευρωζώνης, στον υπέρμαχο του Grexit, θα βοηθήσει σημαντικά σ’ αυτόν τον αναπροσανατολισμό – ειδικά για τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ.
Τρίτον, ανάγκη φιλοτιμίαν ποιούμενοι, πολιτικοί από όλο το πολιτικό φάσμα θα πρέπει πλέον να αναδείξουν τις σημαντικότατες κοινωνικές ωφέλειες από τις διαρθρωτικές αλλαγές που κανένας δεν έχει αποτολμήσει μέχρι σήμερα. Παρ’ όσα τού καταμαρτυρούνται, το τελικό πακέτο προτάσεων της Ε.Ε. δεν είναι τόσο κακό, κυρίως γιατί συνοδεύει τα μέτρα περιορισμού των δαπανών και αύξησης φόρων με αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές. Θα πρέπει να εστιάσουμε στη σημαντική ώθηση όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στην κοινωνική δικαιοσύνη που προσφέρουν πολλοί από τους όρους που ψηφίσαμε. Το να περιορίζει φερ’ ειπείν κανείς το ύψος των πρόωρων συντάξεων δεν είναι κοινωνικά ανάλγητο. Είναι δίκαιο για όσους κινδυνεύουν να συνταξιοδοτηθούν χωρίς δεκάρα στο Ταμείο! Ο πρωθυπουργός πρέπει να πάψει να μιλάει για μια «κακή» συμφωνία και να εστιάζει στο τι μπορούμε να κερδίσουμε απ’αυτήν.
Οι ημέρες που έρχονται θα είναι καθοριστικές για το μέλλον του τόπου, όχι μόνο γιατί επίκειται η επικύρωση της συμφωνίας που θα κρατήσει τη χώρα μας στον ανεπτυγμένο κόσμο, αλλά και γιατί θα διαμορφωθεί το αφήγημα που θα πετύχει –ή αποτύχει– να πείσει την όποια κυβέρνηση και τους συμπολίτες μας ότι υπάρχει κάτι καλύτερο που πρέπει να χτίσουμε μαζί.
* Ο κ. Μιχ. Γ. Ιακωβίδης κατέχει την Εδρα Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας Sir Donald Gordon στο London Business School.