Το καλοκαίρι του 2015 η τραπεζική αργία και η επιβολή των capital controls ανέτρεψαν πολλά δεδομένα της ελληνικής οικονομίας. Πέρα από τις τεράστιες δυσκολίες και τις προφανείς δυσμενείς επιπτώσεις που είχαν στη λειτουργία της αγοράς, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ένα σημαντικό θετικό αποτέλεσμα: ο αριθμός των ηλεκτρονικών συναλλαγών αυξήθηκε σημαντικά και χιλιάδες καταναλωτές εκπαιδεύτηκαν στη χρήση χρεωστικών καρτών και άλλων μέσων ηλεκτρονικών πληρωμών. Το ποσοστό των συναλλαγών με κάρτα σε σχέση με τα μετρητά έφτασε να είναι διψήφιο, και αναμένουμε περαιτέρω αύξησή του μέσα στο 2016, αν υλοποιηθούν οι σχεδιαζόμενες πολιτικές. Η Ελλάδα, που κατείχε μέχρι πρόσφατα την τελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή Ενωση στον αριθμό ηλεκτρονικών συναλλαγών, ανέβηκε με το δικό της ανορθόδοξο τρόπο στο τρένο των εξελίξεων μιας νέας αγοράς που αναπτύσσεται γύρω από τις ηλεκτρονικές πληρωμές σε παγκόσμιο επίπεδο ήδη από το 2008.
Οι δύο πυλώνες, που στήριξαν και στηρίζουν αυτή την αλλαγή, δεν είναι οι παραδοσιακοί παίκτες του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Είναι οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας και πλήθος μικρών εταιρειών (startups) που έχουν ως όπλα τις νέες τεχνολογίες, την ευελιξία, λόγω του μεγέθους τους, και τη δυνατότητα άντλησης σημαντικών επενδυτικών κεφαλαίων από Venture Capital και Private Equity.
Ο κλάδος αυτής της νέας γενιάς επιχειρήσεων ονομάστηκε «FinTech» (από τη σύντμηση των λέξεων Financial Technology). Σήμερα, αν και ήδη αναφερόμαστε στο συγκεκριμένο κλάδο, χρησιμοποιώντας τη λέξη «επανάσταση», οι εταιρείες αυτές απέχουν αρκετά από το να εκτοπίσουν τους μεγάλους παίκτες του τραπεζικού συστήματος, καθώς το αποτύπωμά τους στην παγκόσμια οικονομία είναι ακόμα μικρό. Ωστόσο ο ρυθμός εξάπλωσής τους, ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζουν καινοτόμες λύσεις σε τομείς που παραδοσιακά δραστηριοποιούνταν μόνον οι τράπεζες και η ολοένα αυξανόμενη υιοθέτηση των λύσεων αυτών από επαγγελματίες, επιχειρήσεις και καταναλωτές είναι σίγουρα ενδεικτικά όσων θα ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια.
Στην Ευρώπη, νεοφυείς επιχειρήσεις –ιδρύματα πληρωμών και ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος– με όπλο τις σύγχρονες τεχνολογίες ξεκίνησαν να εκμεταλλεύονται το κανονιστικό πλαίσιο, αλλάζοντας τον τρόπο παροχής υπηρεσιών πληρωμών που για χρόνια προσέφερε το παραδοσιακό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Οι υπηρεσίες που προσφέρουν είναι απλές και αποτελεσματικές, βασισμένες στις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών και στο διαδίκτυο, ενώ έδαφος κερδίζει σταδιακά και η χρήση του ηλεκτρονικού χρήματος.
Ενας καταναλωτής σήμερα στην Ελλάδα μπορεί από ένα έξυπνο κινητό τηλέφωνο να έχει πρόσβαση στο ηλεκτρονικό πορτοφόλι του (mobile wallet), να το χρησιμοποιήσει με απόλυτη ασφάλεια για την αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών, να πληρώσει λογαριασμούς, ή να μεταφέρει χρήματα σε τρίτους, αν θέλει, για παράδειγμα, να μοιραστεί με φίλους τον λογαριασμό σε ένα εστιατόριο. Το τελευταίο θα το κάνει απλά επιλέγοντας τον παραλήπτη μέσα από τη λίστα των επαφών του, χωρίς δηλαδή να χρειάζεται να γνωρίζει τον αριθμό IBAN του τραπεζικού του λογαριασμού. Κάθε συναλλαγή ηλεκτρονικού χρήματος ολοκληρώνεται σε πραγματικό χρόνο, τα δύο μέρη λαμβάνουν ειδοποίηση με γραπτό μήνυμα (SMS) και πραγματοποιείται χωρίς καμία επιβάρυνση τραπεζικών εξόδων για τους συναλλασσόμενους.
Το πιο σημαντικό όμως χαρακτηριστικό ενός ηλεκτρονικού πορτοφολιού είναι η ευκολία στην απόκτησή του, αφού δεν απαιτείται η φυσική παρουσία σε τραπεζικό κατάστημα για το άνοιγμα λογαριασμού. Η εγγραφή ολοκληρώνεται από το κινητό τηλέφωνο σε λιγότερο από 10 λεπτά, απλά «κατεβάζοντας» τη σχετική εφαρμογή.
Πλεονεκτήματα στη χρήση ηλεκτρονικού χρήματος υπάρχουν και για τις επιχειρήσεις, αφού παρέχονται σε αυτές εργαλεία για εύκολη διασύνδεση των συστημάτων τους. Με τον τρόπο αυτό σταδιακά χτίζεται ένα οικοσύστημα συμπληρωματικών υπηρεσιών, όπως, λόγου χάριν, η ηλεκτρονική τιμολόγηση, η χρήση wallets για διαχείριση εταιρικών εξόδων και μισθοδοσίας, η εύκολη ενσωμάτωση κωδικών πληρωμής σε παραστατικά τρίτων, κ.λπ.
Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αυτό που θα συμβεί τους επόμενους μήνες σε ένα τόσο ασταθές περιβάλλον για την ελληνική οικονομία. Ενα όμως είναι σίγουρο. Ο δρόμος προς τις ηλεκτρονικές πληρωμές έχει ανοίξει και τα νέα μόνο καλά μπορεί να είναι για την ανάπτυξη ενός υγιούς οικοσυστήματος επιχειρήσεων που θα εκμεταλλευτούν δυνατότητες και λύσεις που οι FinTech εταιρείες παρέχουν.
* Ο κ. Μάκης Αντύπας είναι συνιδρυτής και διευθυντής πληροφοριακών συστημάτων της Viva Payments.