Τις εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ για περιορισμένες μεταρρυθμίσεις στην ελληνική αγορά που εμποδίζουν τον ανταγωνισμό έρχεται να επιβεβαιώσει το τελικό κείμενο νομοσχεδίου για την αγορά των πετρελαιοειδών που έδωσε χθες στη δημοσιότητα το υπουργείο Ανάπτυξης. Υπό την πίεση της αναμενόμενης απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την καταστρατήγηση των κανόνων ανταγωνισμού στην εγχώρια πετρελαΐκή αγορά, το υπουργείο Ανάπτυξης αν και ξεκίνησε με προθέσεις για βαθιές τομές στην κατεύθυνση της απελευθέρωσης της αγοράς, έπειτα από ένα μακρύ διάλογο με τους εμπλεκόμενους φορείς, φαίνεται ότι τελικώς κινήθηκε στη βάση της εξισορρόπησης παγιωμένων συμφερόντων, προωθώντας προς ψήφιση στη Βουλή ένα νομοσχέδιο που δεν εξασφαλίζει το ζητούμενο του ανταγωνισμού, ενώ δημιουργεί προϋποθέσεις ενίσχυσης ολιγοπωλιακών φαινομένων στον τομέα της εμπορίας.
Το μεγάλο ζητούμενο που τέθηκε και από τον εισαγγελέα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου είναι η δημιουργία προϋποθέσεων ανταγωνισμού στον τομέα του χονδρεμπορίου (διυλιστήρια), που συνέεται με την αλλαγή της ρύθμισης για την τήρηση των αποθεμάτων, η ισχύς της οποίας απαγόρευε ουσιαστικά τις εισαγωγές, που είναι ο μόνος τρόπος ενίσχυσης του ανταγωνισμού στο χονδρεμπόριο. Ο υφιστάμενος νόμος υποχρέωνε τις εταιρείες να διατηρούν αποθέματα ασφαλείας 90 ημερών, δίνοντάς τους ωστόσο το δικαίωμα μεταβίβασης της υποχρέωσης αυτής στα διυλιστήρια. Οι εταιρείες προκειμένου να αποφύγουν το κόστος τήρησης αποθεμάτων αλλά και το ρίσκο από τις διακυμάνσεις των τιμών, μεταβίβασαν το δικαίωμα στα διυλιστήρια αποδεχόμενες τον όρο να προμηθεύονται προϊόντα αποκλειστικά από τα διυλιστήρια. Με τη νέα ρύθμιση η υποχρέωση τήρησης αποθεμάτων μετατίθεται στα διυλιστήρια και στους εισαγωγείς για 85 ημέρες και στις εταιρείες για 5 ημέρες. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες και πάλι στην περίπτωση που θα παίξουν και το ρόλο του εισαγωγέα, έτσι ώστε να ανταγωνιστούν τα διυλιστήρια, θα υποχρεωθούν και πάλι να διατηρούν αποθέματα ασφαλείας, δυνατότητα που την είχαν και πριν, χωρίς όμως να είναι όπως αποδείχτηκε από την πρακτική τους και συμφέρουσα. Οι προσδοκίες του υπουργείου Ανάπτυξης για εισαγωγές και ανταγωνισμό συνδέονται με τη δυνατότητα που δίνεται πλέον στις εταιρείες να διατηρούν αποθέματα όχι για το σύνολο διακίνησης των προϊόντων τους, αλλά μόνο για το ποσοστό που θα αφορά εισαγωγές. Σημαντική πάντως είναι η θεσμοθέτηση ξεχωριστής τιμολόγησης του κόστους αποθεμάτων, ρύθμιση που βάζει τέλος στο αδιαφανές και αυθαίρετο εν πολλοίς από τα διυλιστήρια υφιστάμενο καθεστώς.
Στον τομέα της εμπορίας, η μεγαλύτερη αλλαγή συνδέεται με την ενίσχυση των ολιγοπωλιακών φαινομένων. Το άρθρο 6 του νομοσχεδίου εισάγει την κατηγοριοποίηση των αδειών με βάση την ενιαία γεωγραφική περιοχή (πανελλαδική), ενώ θέτει ως όρο τη διακίνηση του 40% των ετήσιων πωλήσεων από ιδιόκτητες δεξαμενές. Οι νέες προϋποθέσεις είναι ιδιαιτέρως δυσμενείς για τις μικρές εταιρείες της αγοράς, πράγμα που το νομοσχέδιο αντιλαμβάνεται και για το λόγο αυτό καθιερώνει κίνητρα για συγχωνεύσεις. Η υποχρεωτική εφαρμογή της νέας ρύθμισης ένα χρόνο μετά τη λήξη της άδειας των υφιστάμενων εταιρειών, θα αναγκάσει τις μικρές εταιρείες είτε να τεθούν εκτός αγοράς είτε να προσδεθούν στο άρμα των μεγάλων εγχώριων και πολυεθνικών. Δίνεται πάντως η δυνατότητα και στις εταιρείες να ιδρύουν πρατήρια.
Στον τομέα της λιανικής, η αναμενόμενη θεσμοθέτηση της ελεύθερης πρόσβασης των πρατηριούχων στα διυλιστήρια, περνάει μέσα από την υποχρέωση της δημιουργίας Προμηθευτικών Συνεταιρισμών.
Τέλος, το νέο νομοσχέδιο καθιερώνει άδειες για μεταφορά προϊόντων με αγωγούς, καταργεί τις άδειες για παραγγελιοδόχους, ρύθμιση που αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στον περιορισμό της λαθρεμπορίας, ενώ δεν προβλέπει την υποχρέωση λειτουργίας ταμειακής μηχανής στα πρατήρια, όπως αναμενόταν. Επίσης θεσμοθετεί τη Συγκρότηση Επιτροπής Διαχείρισης Κρίσεων Εφοδιασμού Υγρών Καυσίμων.
Με παραλείψεις η ρύθμιση για τα αποθέματα
Η ρύθμιση για τα αποθέματα αν και εισάγει διαφάνεια στην κοστολόγηση των αποθεμάτων, δεν δημιουργεί προϋποθέσεις για άνοιγμα του ανταγωνισμού.
Αρθρο 12
1. Τα αποθέματα ασφαλείας τηρούνται εντός της ελληνικής επικράτειας για κάθε κατηγορία πετρελαιοειδών προϊόντων όπως ορίζεται στις εκάστοτε ισχύουσες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες της εσωτερικής αγοράς σε περιόδους κρίσης εφοδιασμού καυσίμων στο πλαίσιο και των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας. Για την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας εφαρμόζεται η διάκριση σε τρεις κατηγορίες: Ελαφρά, Μεσαία και Βαρέα κλάσματα όπως ορίζονται στον παρόντα νόμο. Με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης μπορεί να μεταβάλλονται οι κατηγορίες προϊόντων για την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας στο πλαίσιο εφαρμογής Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
2. Υποχρέωση τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας σύμφωνα με το παρόν άρθρο και τον Κανονισμό Τήρησης Αποθεμάτων Ασφαλείας, έχουν ανεξάρτητα από το είδος της άδειας που κατέχουν:
α) Οσοι εισάγουν αργό πετρέλαιο, πετρελαιοειδή, ή ημικατεργασμένα προϊόντα προς κατανάλωση στην εσωτερική αγορά. Το ύψος του αποθέματος ασφαλείας του υπόχρεου ισούται με τα 85/365 των καθαρών εισαγωγών που πραγματοποίησε στην εσωτερική αγορά ο υπόχρεος κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος. Ως καθαρές εισαγωγές του υπόχρεου νοείται το αλγεβρικό άθροισμα: (εισαγωγές-εξαγωγές), (τελικό απόθεμα, αρχικό απόθεμα), (διάθεση στη διεθνή ναυσιπλοΐα).
β) Οσοι διαθέτουν πετρελαιοειδή προϊόντα προς καταναλωτές εσωτερικής αγοράς είτε απευθείας, είτε μέσω κατόχων άδειας λιανικού εμπορίου. Το ύψος του αποθέματος ασφαλείας του υπόχρεου ισούται με τα 5/365 των πωλήσεων στην εσωτερική αγορά που αντιστοιχούν στον υπόχρεο κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος.
γ) Οι Μεγάλοι Καταναλωτές που εισάγουν πετρελαιοειδή προϊόντα για ίδια κατανάλωση. Το ύψος του αποθέματος ασφαλείας του υπόχρεου ισούται με τα 90/365 των καταναλώσεων που αντιστοιχούν στον υπόχρεο κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος.
Τα ανωτέρω όρια μπορεί να μεταβάλλονται με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης λαμβανομένου υπόψη και των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας.
3. Τα αποθέματα ασφαλείας τηρούνται σε αποθηκευτικούς χώρους, οι οποίοι έχουν πιστοποιηθεί ως Αποθήκες Τήρησης Αποθεμάτων Ασφαλείας σύμφωνα με τον Κανονισμό Τήρησης Αποθεμάτων Ασφαλείας. Οι αποθηκευτικοί χώροι των Τελικών Καταναλωτών, εκτός των Μεγάλων Τελικών Καταναλωτών δεν θεωρούνται Αποθήκες Τήρησης Αποθεμάτων Ασφαλείας.
4. Στα αποθέματα ασφαλείας μπορούν να προσμετρώνται οι ποσότητες προϊόντων που χρησιμοποιούνται για λειτουργικές ανάγκες των υπόχρεων και οι ποσότητες που μεταφέρονται με πλοία τα οποία βρίσκονται εντός του χώρου της ελληνικής επικράτειας με προορισμό να τροφοδοτήσουν εγκαταστάσεις κατόχων άδειας Διύλισης ή κατόχων άδειας Εμπορίας που βρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας.
5. Οι κάτοχοι Αδειας Διύλισης, για την υποχρέωσή τους τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας, έχουν τη δυνατότητα να φυλάσσουν αποθέματα σε αργό ή ημικατεργασμένα ή Πετρελαιοειδή Προϊόντα.
6. Η αναγωγή του αργού και των ημικατεργασμένων προϊόντων σε Πετρελαιοειδή Προϊόντα των κατηγοριών της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου γίνεται με βάση την παραγωγή Προϊόντων από τον κάτοχο Αδειας Διύλισης κατά το προηγούμενο ημερολογικό έτος. Ο ίδιος τρόπος αναγωγής ακολουθείται και για τον ανά κατηγορία υπολογισμό των καθαρών εισαγωγών των κατόχων Αδειας Διύλισης.
7. Οι κάτοχοι Αδειας Διύλισης που καλύπτουν μέρος των αναγκών τους από αργό πετρέλαιο που παράγεται στη χώρα μπορούν να αφαιρούν τις ποσότητες αυτές από τη συνολική ποσότητα των αποθεμάτων που υποχρεούνται να φυλάσσουν κατά το ποσοστό που οι ποσότητες αυτές συμμετέχουν στο σύνολο του διυλιζόμενου πετρελαίου. Οι αφαιρούμενες αυτές ποσότητες στο σύνολο των κατόχων Αδειας Διύλισης δεν μπορούν να υπερβαίνουν σε ποσοστό το 25% της συνολικής κατανάλωσης της χώρας.
8. Οι υπόχρεοι τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας με την εξαίρεση της περίπτωσης της παραγράφου 3β του άρθρου αυτού, μπορούν ύστερα από συμφωνία να αναθέτουν σε τρίτο ο οποίος διαθέτει πιστοποιημένες αποθήκες τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας, την τήρηση μέρους ή του συνόλου των υποχρεώσεών τους. Η σχετική σύμβαση πρέπει να έχει διάρκεια τουλάχιστον ενός έτους και αφορά αποκλειστικά στην υπηρεσία τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας για το τίμημα της οποίας εκδίδεται ειδικό χωριστό παραστατικό.
9. Με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης μπορεί να ορίζεται ανώτατο όριο τιμήματος για την παροχή υπηρεσίας τήρησης αποθέματος ασφαλείας. Κατά τον καθορισμό του ανωτάτου αυτού ορίου, λαμβάνονται υπόψη τα λειτουργικά και χρηματοοικονομικά έξοδα τήρησης του αποθέματος, περιλαμβανομένου και ευλόγου κέρδους του κτιρίου του χώρου αποθήκευσης.
10. Την εποπτεία και τον έλεγχο για την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας ασκεί ο υπουργός Ανάπτυξης. Οι υπόχρεοι τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας κοινοποιούν στον υπουργό Ανάπτυξης κάθε σύμβαση που ενδεχομένως έχουν συνάψει με τρίτο για την ανάθεση τήρησης αποθέματος ασφαλείας σύμφωνα με την παράγραφο 5 του άρθρου αυτού. Με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης, έπειτα από γνώμη της ΡΑΕ εκδίδεται ο Κανονισμός Τήρησης Αποθεμάτων Ασφαλείας ο οποίος περιέχει τους όρους με τους οποίους ασκείται η εποπτεία και διενεργείται έλεγχος και κάθε σχετική λεπτομέρεια ιδίως σχετικά με την πιστοποίηση των Αποθηκών Τήρησης των Αποθεμάτων Ασφαλείας.