Η Ελλάδα ετοιμάζεται να ολοκληρώσει το πρόγραμμα οικονομικής διάσωσης στις 20 Αυγούστου, έπειτα από τρεις γύρους οικονομικής βοήθειας, συνολικού ύψους άνω των 300 δισ. ευρώ, που είχε λάβει το 2010, 2012 και το 2015. Η Αθήνα στοιχηματίζει πως το σχέδιο ελάφρυνσης δημοσίου χρέους που ενέκρινε το Eurogroup, το μεγάλο απόθεμα ρευστότητας και η επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στην ανάπτυξη θα ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Ωστόσο το πολιτικό ρίσκο ενδέχεται να κάνει την επανεμφάνισή του και δεν θα έπρεπε να υποτιμηθεί.
Την άνοιξη του 2014, οι επενδυτές είχαν σπεύσει να αγοράσουν το πενταετές ομόλογο που είχε εκδώσει η Ελλάδα, το πρώτο μετά το 2010. Η Ελλάδα είχε αντλήσει 3 δισ. ευρώ από την πώληση των ομολόγων εν μέσω ισχυρής ζήτησης από διεθνείς επενδυτές με το σύνολο των προσφορών να ανέρχεται στα 20 δισ. ευρώ. Οι επενδυτές είχαν θεωρήσει πως η απόδοση 4,95% τους αποζημίωνε για το ρίσκο που αναλάμβαναν, ενώ ήταν ελκυστική συγκριτικά με την απόδοση που πρόσφεραν τα ομόλογα άλλων χωρών. Σε λιγότερο από ένα έτος είχαν ανακαλύψει πως είχαν κάνει λάθος, καθώς η Ελλάδα βρέθηκε κοντά στην έξοδο από την Ευρωζώνη τον Ιούλιο του 2015. Η κατάσταση είναι διαφορετική σήμερα.
Στις 22 Ιουνίου, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης συμφώνησαν πως η Ελλάδα ολοκλήρωσε επιτυχώς την τελευταία αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος διάσωσης και έδωσαν το πράσινο φως για την εκταμίευση 15 δισ. ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) και σημαντικά μέτρα ελάφρυνσης του χρέους.
Η είδηση και η αναβάθμιση της πιστοληπτικής διαβάθμισης που ακολούθησαν, είχαν θετική επίδραση στην απόδοση των ελληνικών κρατικών ομολόγων. Η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου υποχώρησε στο 3,84% στα τέλη Ιουλίου προτού αυξηθεί ξανά κοντά στο 4% μετά τη δημοσίευση της έκθεσης του ΔΝΤ για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους και την πτώση της τιμής των κρατικών ομολόγων των κρατών-μελών της περιφέρειας της Ευρωζώνης.
Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, οι αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων θα συνεχίσουν να υποχωρούν υπό την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα εφαρμόζει με σοβαρότητα τις μεταρρυθμίσεις και βεβαίως το διεθνές οικονομικό περιβάλλον παραμείνει ευνοϊκό. Η εκτίμηση αυτή ενδέχεται να είναι ορθή, ωστόσο δεν θα έπρεπε κανείς να υποτιμήσει την ικανότητα των ελληνικών κομμάτων εξουσίας να απογοητεύουν υιοθετώντας ακατάλληλα μέτρα ενόψει εκλογικών αναμετρήσεων.
Υπό αυτή την άποψη, δεν θα πρέπει κανείς να αποκλείσει την πιθανότητα ο κυβερνητικός συνασπισμός του αριστερού ΣΥΡΙΖΑ και του εθνικιστικού κόμματος των Ανεξάρτητων Ελλήνων να ακολουθήσουν την ελληνική παράδοση και να υιοθετήσουν ακατάλληλα μέτρα, παρά το γεγονός πως η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται υπό μεταμνημονιακή επιτήρηση. Φυσικά, αυτό μένει να αποδειχθεί, ενώ ενδέχεται η απόκλιση από τις συμφωνημένες πολιτικές να μην είναι τόσο σημαντική ώστε να αναστατώσει τις αγορές.
Υπάρχει επίσης η πιθανότητα πρόωρων εκλογών που μπορεί να προκύψουν εξαιτίας της διαφωνίας του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ για τη συμφωνία μεταξύ του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και της FYROM για το νέο όνομα της χώρας, Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. Δεν είναι λοιπόν απίθανο να προκύψει κυβερνητική κρίση όταν παρουσιαστεί η συμφωνία στο ελληνικό Κοινοβούλιο μετά την έγκριση της νέας ονομασίας μέσω δημοψηφίσματος στη FYROM.
Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, στην αγορά οι κίνδυνοι που πιθανώς θα προέκυπταν από τις πρόωρες εκλογές είναι περιορισμένοι. Ο λόγος είναι πως το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το οποίο προηγείται με ευρεία διαφορά στις δημοσκοπήσεις, θεωρείται πιο φιλικό προς τις επιχειρήσεις και έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις. Παρ’ όλα αυτά δεν μπορεί να αποκλειστεί η αύξηση της αβεβαιότητας κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου αν και εκτιμάται πως η επίδρασή της θα είναι προσωρινή.
Ωστόσο η πολιτική κατάσταση θα αποδειχθεί πιο περίπλοκη αν το Κοινοβούλιο δεν εκλέξει νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας τους πρώτους μήνες του 2020. Ο υποψήφιος Πρόεδρος θα πρέπει να συγκεντρώσει τουλάχιστον 180 ψήφους. Η αποτυχία της Βουλής να εκλέξει νέο Πρόεδρο στα τέλη του 2014 είχε οδηγήσει σε πρόωρες εκλογές τον Ιανουάριο του 2015 και τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Αν επαναληφθεί κάτι παρόμοιο, οι εκλογές πιθανώς θα οδηγήσουν σε Κοινοβούλιο χωρίς κυβερνητική αυτοδυναμία, διότι θα διεξαχθούν με απλή αναλογική.
Εν κατακλείδι, ο κίνδυνος η Ελλάδα να μην μπορεί να αναχρηματοδοτήσει το χρέος της είναι αμελητέος τα αμέσως επόμενα χρόνια και χαμηλός προς μέτριος μέχρι το 2033 υπό την προϋπόθεση πως θα εφαρμοστούν όλα τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους. Ωστόσο δεν θα ήταν συνετό να εφησυχάζει κανείς για το πολιτικό ρίσκο με δεδομένα τα ιστορικά πεπραγμένα της Ελλάδας.
* Ο κ. Δημήτρης Κοντογιάννης είναι κάτοχος διδακτορικού στα Μακροοικονομικά και στη Διεθνή Χρηματοοικονομική (PhD). Εχει εργαστεί ή συνεργασθεί, μεταξύ άλλων, με το Reuters, τους Financial Times και την αγγλική έκδοση της «Καθημερινής». Σήμερα εργάζεται στην ΕΡΤ.