Στις 25 Ιανουαρίου του 2016 ο Κωνσταντίνος Μπίτσιος, δικηγόρος με εξειδίκευση στο αστικό δίκαιο, κατέθετε με τον σύντροφό του στον Δήμο Νέας Σμύρνης το πρώτο Σύμφωνο Συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια στη χώρα μας. Οκτώ χρόνια αργότερα, εν αναμονή της ψήφισης του επικείμενου νομοσχεδίου για την ισότητα στον γάμο, σχεδιάζουν και πάλι να καταγραφούν ως το πρώτο ομόφυλο ζευγάρι στην Ελλάδα που, αυτή τη φορά, θα ζητήσει να συνάψει πολιτικό γάμο.
«Για να καταχωρίσω το Σύμφωνο το 2016, χρειάστηκε να καλέσω την Αστυνομία, διότι η εφαρμογή του υπουργείου Εσωτερικών δεν ήταν ακόμη έτοιμη και ο υπάλληλος δεν μπορούσε να το περάσει» θυμάται ο κ. Μπίτσιος. «Εκείνη η πρώτη ημέρα ήταν μία συμβολική κίνηση, διότι περιμέναμε για χρόνια να ψηφιστεί κάτι τέτοιο. Το ίδιο θέλουμε να κάνουμε και με τον γάμο. Εφόσον ψηφιστεί, θα είμαστε ανάμεσα στους πρώτους που θα πάμε, ώστε να στείλουμε κι ένα μήνυμα στους νεότερους: να αψηφήσουν τον φόβο, παρά την εσωτερικευμένη ομοφοβία που υπάρχει ακόμη στην Ελλάδα».
Την περασμένη εβδομάδα ο Κωνσταντίνος Μπίτσιος άκουσε με προσοχή τη συνέντευξη του πρωθυπουργού στην ΕΡΤ για το επικείμενο σχέδιο νόμου, το οποίο έχει προκαλέσει πολιτικές αναταράξεις, αλλά και έντονες συζητήσεις και διαφωνίες, στην «καρδιά» της κοινωνίας. Εκφράζει την αγωνία του για το τι μέλλει γενέσθαι και θέτει κάποια ερωτήματα γύρω από θέματα που τις προηγούμενες μέρες έγιναν γνωστά.
Τι γνωρίζουμε μέχρι στιγμής για τις προθέσεις της κυβέρνησης
Μέσω της συνέντευξής του στη δημόσια τηλεόραση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι η επικείμενη νομοθέτηση αφορά την ισότητα στον γάμο και την απαλοιφή οποιασδήποτε διάκρισης ανάλογα με τον σεξουαλικό προσανατολισμό στο ζήτημα της σύναψης μιας σχέσης γάμου. «Μιλάμε για πολιτικό γάμο. Δεν μιλάμε ούτε για εκκλησία ούτε για στέφανα», διευκρίνισε ο πρωθυπουργός.
Για το θέμα της τεκνοθεσίας ανάμεσα σε ομόφυλα ζευγάρια, έκανε σαφές ότι δεν προτίθεται να αλλάξει τίποτα στο καθεστώς της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, τονίζοντας ότι ένας άνδρας μόνος του δεν θα μπορεί να χρησιμοποιήσει παρένθετη μητέρα για να κάνει παιδί. «Αυτό δεν θα επιτραπεί στην Ελλάδα. Δεν θα υπάρχει στο νομοσχέδιο “γονέας 1” και “γονέας 2”», είπε.
Η υιοθεσία φαίνεται πως είναι η προτεινόμενη διέξοδος για τα ομόφυλα ζευγάρια. Ο πρωθυπουργός υπενθύμισε ότι στην Ελλάδα το δικαίωμα της υιοθεσίας για μία γυναίκα μόνη ή για έναν άνδρα μόνο ισχύει ήδη από το 1946.
Θα μπορούν τα ομόφυλα ζευγάρια να υιοθετούν στην πράξη;
Ενα θέμα που αναδεικνύεται, ωστόσο, σχετικά με το υπό επεξεργασία σχέδιο νόμου που θα έρθει προς ψήφιση, είναι η δυνατότητα της υιοθεσίας στην πράξη.
«Βλέπουμε ότι αυτό είναι ήδη κάτι πολύ δύσκολο και για τα ετερόφυλα ζευγάρια. Σκεφτείτε πόσοι ετερόφυλοι πηγαίνουν στο εξωτερικό και υιοθετούν παιδιά, γιατί στη χώρα μας οι διαδικασίες είναι δύσκολες» λέει ο κ. Μπίτσιος και εστιάζει σε δύο ζητήματα με τα οποία φοβάται ότι ενδέχεται να έρθουν αντιμέτωπα τα ομόφυλα ζευγάρια.
Πώς διασφαλίζεται ότι ένα ομόφυλο ζευγάρι που θα πάει να υιοθετήσει δεν θα πέσει θύμα κάποιων προκαταλήψεων ενός δημοσίου υπαλλήλου;
«Το πρώτο ζήτημα είναι η κοινωνική υπηρεσία του εκάστοτε δήμου η οποία θα πρέπει να συντάξει μία κοινωνική έκθεση που θα περιγράφει ότι αυτή η οικογένεια έχει την έγκριση να πάρει ένα παιδί. Πώς διασφαλίζεται ότι ένα ομόφυλο ζευγάρι που θα πάει να υιοθετήσει δεν θα πέσει θύμα κάποιων προκαταλήψεων ενός δημοσίου υπαλλήλου; Το άλλο ζήτημα είναι ο δικαστής. Ακόμη κι αν ξεπεράσουμε τον σκόπελο του δήμου, ποιος μας λέει ότι στη Δικαιοσύνη δεν θα υπάρξουν φαινόμενα διακρίσεων όταν η υιοθεσία θα αφορά σε δύο άντρες ή δύο γυναίκες;» αναρωτιέται, τονίζοντας ότι το νομοσχέδιο που θα φέρει η κυβέρνηση θα πρέπει να αναγνωρίζει την τεκνοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια και όχι μόνο το δικαίωμα της υιοθεσίας.
Τι θα γίνει με τα παιδιά που έχουν ήδη αποκτηθεί
Σε αρκετά σημεία της συνέντευξής του, ο πρωθυπουργός θέλησε να κάνει σαφές ότι η συγκεκριμένη ρύθμιση αφορά πρωτίστως το συμφέρον και τα δικαιώματα των παιδιών που μεγαλώνουν μέσα σε οικογένειες με δύο γονείς του ίδιου φύλου και σήμερα δεν αναγνωρίζονται από το σύμφωνο συμβίωσης και την πολιτεία.
«Τα ομόφυλα ζευγάρια έχουν παιδιά και δεν θα σταματήσουν αυτά τα παιδιά να υπάρχουν, δεν θα εξαφανιστούν. […] Προφανώς αυτές τις περιπτώσεις πάμε να καλύψουμε» είπε, εξηγώντας ότι σήμερα ένα παιδί γεννημένο στο εξωτερικό δεν μπορεί να γίνει Ελληνας πολίτης, γιατί στη χώρα μας δεν αναγνωρίζεται ο γάμος. Ειδικά για τα παιδιά που έχουν προκύψει από παρένθετες μητέρες και ανήκουν σε οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών ανδρών, ο Κ. Μητσοτάκης ξεκαθάρισε: «Τα παιδιά θα έχουν πάντα ισότιμα δικαιώματα, αλλά νέα παιδιά δεν θα μπορούν να γεννηθούν στην Ελλάδα με αυτόν τον τρόπο».
Ο στόχος για ίσα δικαιώματα των παιδιών στην Ευρώπη
Μόλις πριν από ένα μήνα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στήριξε σε Σύνοδο της Ολομέλειας με 366 ψήφους υπέρ (145 κατά και 23 αποχές) την αυτόματη αναγνώριση της ιδιότητας του γονέα σε ολόκληρη την Ε.Ε., ανεξάρτητα από τον τρόπο σύλληψης, γέννησης ή το είδος της οικογένειας του παιδιού. Στόχος, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση (14/12/2023), είναι «να διασφαλιστεί ότι τα παιδιά απολαύουν των ίδιων δικαιωμάτων βάσει εθνικού δικαίου όσον αφορά την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την επιμέλεια ή την κληρονομική διαδοχή».
Πριν από ένα μήνα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στήριξε σε Σύνοδο της Ολομέλειας, με 366 ψήφους υπέρ, την αυτόματη αναγνώριση της ιδιότητας του γονέα σε ολόκληρη την Ε.Ε. ανεξάρτητα από τον τρόπο σύλληψης, γέννησης ή το είδος της οικογένειας του παιδιού.
Σήμερα, βάσει των στοιχείων της Ε.Ε., δύο εκατομμύρια παιδιά αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να βρεθούν σε μία κατάσταση στην οποίοι οι γονείς τους δεν αναγνωρίζονται ως τέτοιοι σε άλλο κράτος-μέλος. Μετά την ψηφοφορία που ήρθε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από την Πορτογαλίδα εισηγήτρια των Σοσιαλιστών, Μαρία Μανουέλ Λεϊτάο Μάρκες, οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. αναμένεται να αποφασίσουν ομόφωνα για την τελική μορφή των κανόνων.
Τι συμβαίνει σε άλλες χώρες
Σύμφωνα με το ILGA – Europe, έναν ανεξάρτητο, διεθνή, μη κυβερνητικό οργανισμό που έχει κάτω από την «ομπρέλα» του 600 οργανισμούς από 54 ευρωπαϊκές χώρες και χώρες της κεντρικής Ασίας, σήμερα στην Ευρώπη τα ανθρώπινα δικαιώματα για την LGBTI κοινότητα έχουν επιτευχθεί κατά 38%, ενώ για τις χώρες που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση το ποσοστό αυτό φτάνει το 48%.
Οσον αφορά την ισότητα στον γάμο για την οποία γίνεται σήμερα η συζήτηση, βάσει των στοιχείων που δημοσιεύει στη σελίδα της η πρωτοβουλία οικογενειών ομόφυλων ζευγαριών «Ισότητα Γάμου», σήμερα 36 χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν θεσμοθετήσει την ισότητα στον γάμο. Από αυτές, οι 20 βρίσκονται στην Ευρώπη, ενώ οι 15 είναι μέλη της Ε.Ε.
Σήμερα 36 χώρες σε όλο τον κόσμο έχουν θεσμοθετήσει την ισότητα στον γάμο. Από αυτές, οι 20 βρίσκονται στην Ευρώπη, ενώ οι 15 είναι μέλη της Ε.Ε.
Την πρωτιά στη θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και διεθνώς, την είχε η Ολλανδία ήδη από το 2000, ενώ τελευταία στη χρονική σειρά είναι η Εσθονία, από τον Ιούνιο του 2023.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει, σύμφωνα με τα στοιχεία της «Ισότητας Γάμου», ότι 39 χώρες στον κόσμο επιτρέπουν την υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια, δηλαδή 3 περισσότερες από αυτές που αναγνωρίζουν τον γάμο. Από αυτές οι 23 βρίσκονται στην Ευρώπη και οι 16 είναι μέλη της Ε.Ε.
Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, σε 64 χώρες στον κόσμο ισχύουν νόμοι που είτε άμεσα είτε έμμεσα απαγορεύουν τον γάμο μεταξύ ομοφύλων. Στις χώρες αυτές, από τις οποίες οι μισές βρίσκονται στην Αφρική, η ομοφυλοφιλία αποτελεί ποινικό αδίκημα.
Τι ισχύει για την παρένθετη μητρότητα
Στην Ελλάδα έχει ψηφιστεί ομόφωνα από το 2002 η νομοθεσία για την παρένθετη μητρότητα, δίνοντας τη δυνατότητα (από το 2005 που κατατέθηκε ο εφαρμοστικός νόμος) τόσο σε ετερόφυλα ζευγάρια όσο και σε μόνες γυναίκες που αδυνατούν για ιατρικούς λόγους να κυοφορήσουν να μπορέσουν να αποκτήσουν παιδί μέσω της ιατρικώς υποβοηθούμενης παραγωγής. Ταυτόχρονα, η ίδια νομοθεσία δεν δίνει αυτή τη δυνατότητα σε ομόφυλα ζευγάρια και σε άνδρες που είναι μόνοι, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού.
Στις περισσότερες χώρες του κόσμου και της Ε.Ε. η απόκτηση παιδιού μέσω παρένθετης μητέρας δεν επιτρέπεται. Ωστόσο πολλοί γίνονται γονείς κατ’ αυτόν τον τρόπο και κατοχυρώνουν τα δικαιώματά τους στην πατρίδα τους μέσω της υιοθεσίας του παιδιού από τον «κοινωνικό» γονέα.
Οι σημαντικότεροι «σταθμοί» στην Ελλάδα για τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα
Με τη νομική του ιδιότητα, ο Κωνσταντίνος Μπίτσιος έχει ξεχωρίσει και καταγράψει τα σημαντικότερα βήματα που έχουν γίνει στη χώρα μας κατά των έμφυλων διακρίσεων τα τελευταία περίπου 20 χρόνια, εν αναμονή και του νομοσχεδίου για την ισότητα στον γάμο.
Ηταν Νοέμβριος του 2006, όταν το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε το πρόστιμο που από το 2003 είχε επιβάλει το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο στο MEGA για ένα φιλί ανάμεσα σε δύο άντρες που είχε προβληθεί σε σειρά του τηλεοπτικού σταθμού.
«Ηταν μία θετική εξέλιξη αυτή και μία μικρή νίκη» περιγράφει και θυμάται λίγα χρόνια αργότερα –τον Οκτώβριο του 2012– την παρέμβασή του στην ΕΡΤ για το «κομμένο» φιλί μεταξύ δύο ανδρών στην προβολή ενός επεισοδίου της σειράς «Downton Abbey».
«Είχα στείλει επιστολή στη δημόσια τηλεόραση διαμαρτυρόμενος για αυτό που είχε συμβεί και έλαβα άμεση απάντηση. Αναγκάστηκαν και προέβαλαν ξανά μετά από λίγες μέρες το επεισόδιο, άκοπο».
Στις 8 Δεκεμβρίου του 2010, η ελληνική Βουλή είχε ψηφίσει τον Ν. 3896 βάσει του οποίου οποιαδήποτε προστασία απέναντι στη διάκριση με βάση το φύλο ισχύει για τα διεμφυλικά πρόσωπα. Ο νόμος που ενσωμάτωνε ευρωπαϊκή οδηγία του 2006 έδινε το δικαίωμα σε διεμφυλικούς να αλλάξουν το φύλο και το όνομά τους στη ληξιαρχική πράξη γέννησης με μια απλή αίτηση στο τοπικό μονομελές πρωτοδικείο.
Τον Δεκέμβριο του 2015 με τον Ν. 4356 το Σύμφωνο Συμβίωσης επεκτάθηκε και στα ομόφυλα ζευγάρια, ενώ τον Οκτώβριο του 2017 ψηφίστηκε η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, που εξάλειφε τη μέχρι τότε απαραίτητη προϋπόθεση χειρουργικής επέμβασης και ψυχιατρικής γνωμάτευσης.
Από τον Μάιο του 2018, τα ομόφυλα ζευγάρια βάσει του Ν. 4538 μπορούν να γίνονται ανάδοχοι με την προϋπόθεση ωστόσο να είναι συγγενείς εξ αίματος. «Η δυνατότητα αυτή δίνεται όταν χαθούν από τη ζωή και οι δύο γονείς και ο ένας από τους δύο ήταν αδελφός ή αδελφή του ομόφυλου ζευγαριού. Μπορείς να πάρεις δηλαδή τα παιδιά συγγενών σου ως γκέι ζευγάρι που έχεις συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, ώστε να μην καταλήξουν σε ίδρυμα. Ηταν ένας νόμος που καταψήφισαν μόνο δύο κόμματα, η Χρυσή Αυγή και η Ενωση Κεντρώων» λέει ο Κ. Μπίτσιος.
Τον Μάρτιο του 2019 ψηφίστηκε ο Ν. 4604 που προωθεί την ουσιαστική ισότητα των φύλων, την πρόληψη και την καταπολέμηση της έμφυλης βίας. «Είναι ο νόμος που απαγορεύει τη χρήση διατυπώσεων οι οποίες υποκρύπτουν ή εμπεριέχουν έμφυλη διάκριση κατά τη σύνταξη των διοικητικών εγγράφων του Δημοσίου», λέει ο ίδιος και σχολιάζει: «Μέχρι σήμερα πάντως δεν ξέρω αν έχει εφαρμοστεί πλήρως στην πράξη σε όλα τα δημόσια και τα διοικητικά έγγραφα».
*Κεντρική φωτογραφία: Shutterstock