«Δι-και-ο-σύ-νη, δι-και-ο-σύ-νη». Ο δρόμος στον καταυλισμό του Μενιδίου μέχρι πριν από λίγα λεπτά ήταν ήσυχος, τώρα όμως μια παρέα περίπου 30 αγοριών φωνάζει ρυθμικά τη λέξη δικαιοσύνη, συγκεντρώνοντας επιπλέον κόσμο τριγύρω μας.
Οι μικρότεροι απολαμβάνουν τη φασαρία. Δεν είναι ούτε 12 ετών, φοράνε πολύχρωμα ρούχα με στάμπες και με τα δάχτυλά τους σχηματίζουν το σήμα της νίκης. Οι μεγαλύτεροι όμως δεν αστειεύονται. Επισημαίνουν ότι κάθε χρόνο υπάρχει νεκρός από αστυνομικά πυρά.
Ο θάνατος του Χρήστου Μιχαλόπουλου, του 17χρονου που πέθανε πριν από λίγες ημέρες από σφαίρα αστυνομικού στην Αλίαρτο Βοιωτίας, έχει δημιουργήσει συναισθήματα οργής στους νεαρούς τσιγγάνους. Πρόκειται άλλωστε για τον τρίτο θάνατο συνομηλίκου τους μέσα σε τρία χρόνια. Το 2021 ο 18χρονος Νίκος Σαμπάνης και πέρσι ο 16χρονος Κώστας Φραγκούλης, επιβαίνοντες σε αυτοκίνητα, έχασαν τη ζωή τους με παρόμοιο τρόπο. Δεν υπάκουσαν στην εντολή των αστυνομικών να σταματήσουν, ακολούθησε καταδίωξη και στη συνέχεια οι πυροβολισμοί που τους στέρησαν τη ζωή.
«Ολοι μας οδηγούμε από τα 15 μας ή και πιο νωρίς. Δεν σου λέω να κάνουμε μεγάλες αποστάσεις, αλλά τοπικά. Μας στέλνουν οι γονείς μας για θελήματα και σιγά σιγά μαθαίνουμε. Αν όμως μας σταματήσει η Αστυνομία, δεν είναι πως απλά θα μας γράψει επειδή δεν έχουμε δίπλωμα. Θα το βρουν ως δικαιολογία και θα μας πλακώσουν στο ξύλο». Ο 16χρονος Παναγιώτης ισχυρίζεται πως πέρυσι τον σταμάτησαν οι αστυνομικοί κοντά στο Δημαρχείο Μενιδίου και του έκαναν σωματικό έλεγχο, αφαιρώντας τα ρούχα του, χωρίς κάποιον προφανή λόγο. Ο 18χρονος Μάριος περιγράφει μια παρόμοια ιστορία που οι αστυνομικοί τον απείλησαν και τον αποκάλεσαν «κωλόγυφτο», όπως ισχυρίζεται.
Εμείς έχουμε όπλα, τι θέλουν να κάνουμε; Να τα φέρουμε και να πάρουμε τον νόμο στα χέρια μας;
«Δεν είμαστε όμως εμείς οι “γύφτοι” που σκοτώνουν, είναι οι Ελληνες». Ο Αντώνης επεμβαίνει στην κουβέντα και του επισημαίνει «και εμείς Ελληνες είμαστε, Ελληνες τσιγγάνοι». Ο ίδιος είναι 40 χρόνων, μεγάλωσε στην Αγία Βαρβάρα και, όπως περήφανα δηλώνει, «πλέον είμαι παππούς, έχω ήδη δύο εγγόνια». Είναι επίσης ο μοναδικός της παρέας που έχει τελειώσει το Λύκειο, αλλά και που δεν έμαθε να οδηγεί σε εφηβική ηλικία. Στον αντίποδα, ο Παναγιώτης ξεκίνησε να παίρνει το αυτοκίνητο του πατέρα του από τα 14 του. Την ίδια εποχή άρχισε να μαθητεύει δίπλα του, στη δουλειά του γυρολόγου. «Πηγαίνουμε σε σπίτια που ο κόσμος έχει πράγματα για πέταμα και τα φορτώνουμε στο αμάξι. Μαζεύουμε οτιδήποτε μπορούμε να πουλήσουμε, όπως παλιοσίδερα και ηλεκτρικές συσκευές».
Ο Παναγιώτης πλέον είναι έτοιμος να παντρευτεί και να δημιουργήσει τη δική του οικογένεια. Τα παιδιά του θα τα πηγαινοφέρνει ο ίδιος με το αυτοκίνητο, και ας μην έχει δίπλωμα. Το ίδιο άλλωστε κάνουν και οι φίλοι του. Τους ρωτάμε αν φοβούνται την Αστυνομία και τους ελέγχους της και η ερώτησή μας ξεσηκώνει ένα νέο κύμα φωνών και εντάσεων. «Σχεδόν κάθε ημέρα έρχονται εδώ στην περιοχή και δημιουργούν συμπλοκές. Εμείς έχουμε όπλα, τι θέλουν να κάνουμε; Να τα φέρουμε και να πάρουμε τον νόμο στα χέρια μας; Ποτέ οι Ρομά δεν γίναμε φονιάδες, μας προκαλούν να γίνουμε τώρα».
Οι πιο ψύχραιμοι, ορισμένοι 20άρηδες, επεμβαίνουν στην κουβέντα για να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Οπως λένε, δεν θέλουν να συνεχιστεί αυτή η άτυπη βεντέτα μεταξύ τσιγγάνων και Αστυνομίας, καθώς θα οδηγήσει σε νέα θύματα. «Εμείς αυτό που θέλουμε είναι να μας αντιμετωπίζουν με σεβασμό. Δεν έχω δίπλωμα; Γράψε με για αυτό. Μη μου φέρεσαι όμως σαν να είμαι ο χειρότερος εγκληματίας». Τη συζήτηση την κατευνάζει ξαφνικά η παρουσία τριών νεαρών γυναικών που μας πλησιάζουν. Η μία στα χέρια της κρατάει ένα ζευγάρι παιδικά παπουτσάκια. Κάνει νόημα στον 18χρονο Μάριο. Οι δυο τους μοιάζουν να συνεννοούνται με τα ματιά, γελάνε. Τις ρωτάμε αν και αυτές οδηγούν, όπως οι άντρες τους. Γνέφουν αρνητικά το κεφάλι τους, μιλάνε σε διάλεκτο μεταξύ τους και απομακρύνονται βιαστικά, αφού πρώτα μας ζητάνε να φωτογραφηθούν με τις κουκούλες τους, «σαν μουσικό συγκρότημα».
«Θα σας οδηγήσω μέχρι τον καταυλισμό, αλλά θα σας αφήσω εκεί και θα φύγω, εντάξει; Πού έχετε το αμάξι σας; Ελάτε, μπείτε μέσα, πάμε με το δικό μου να το πάρουμε». Είμαστε στο Ζεφύρι, έχει πλέον σκοτεινιάσει και ο συνομιλητής μας, ο 23χρονος Θεόφιλος, που γνωρίσαμε σ’ ένα σουβλατζίδικο της περιοχής, ξαφνικά μοιάζει βιαστικός. Η 20χρονη Ελενα, η σύζυγός του, από το κάθισμα του συνοδηγού απολογείται: «Πρέπει να πάμε στην Αστυνομία, είναι η ημέρα που δίνει το “παρών”».
Το πίσω κάθισμα είναι γεμάτο με ψεύτικα δολάρια που γράφουν πάνω «να ζήσετε!». Τους ρωτάω αν παντρεύτηκαν πρόσφατα. Γελάνε. Εχει χρόνια που παντρεύτηκαν, έχουν ήδη 3 παιδιά. «Είναι ακόμα μικρά και δεν φοβάμαι. Οταν όμως μεγαλώσουν, θα τρέμω κάθε φορά που φεύγουν. Και για τον άντρα μου, όποτε είναι μόνος του με το αμάξι φοβάμαι».
Ο Θεόφιλος δεν μας είπε γιατί πρέπει να δίνει το «παρών» στο αστυνομικό τμήμα, μας έδωσε όμως την πιο αφοπλιστική απάντηση στην ερώτηση γιατί δεν έχει βγάλει δίπλωμα οδήγησης, αν και οδηγεί από τα 15 του. «Δεν ξέρω να διαβάζω, πώς θα δώσω εξετάσεις;».
«Ενας από εμάς»
Λίγη ώρα αργότερα βρισκόμαστε στον καταυλισμό του Ζεφυρίου. Εδώ δεν συναντάμε ούτε συνθήματα ούτε μεγάλες παρέες. Μόνο δύο έφηβα κορίτσια που πηγαίνουν πάνω κάτω τον δρόμο με ένα πατίνι.
Από το μισοσκόταδο ξεπροβάλλει και μας πλησιάζει ένας νεαρός άνδρας, που πολύ επιφυλακτικά μας ρωτάει τι ακριβώς αναζητούμε. Στο άκουσμα του ονόματος του Χρήστου Μιχαλόπουλου ξεφυσάει με ανακούφιση. Μας συστήνεται, το όνομά του είναι Αλέξανδρος και το παρουσιαστικό του μας ξεγέλασε, καθώς είναι μόλις 16 χρόνων, «έναν χρόνο δηλαδή μικρότερος από τον Χρήστο».
Παρά τις δηλώσεις πως ο 17χρονος ήταν μόνο κατά το ήμισυ τσιγγάνος και δεν ζούσε σε καταυλισμό, για τα νεαρά παιδιά του Μενιδίου και του Ζεφυρίου είναι απλά «ένας από εμάς». «Ο καθένας μας θα μπορούσε να είναι στη θέση του. Και εγώ οδηγώ χωρίς δίπλωμα. Χθες ήμουν με το αμάξι και ξαφνικά είδα από πίσω μου Αστυνομία. Πανικοβλήθηκα και πήρα απότομα μια στροφή για να τους ξεφύγω. Με το που το έκανα, τα έβαλα με τον εαυτό μου. Λέω πάει, αυτό ήταν, έγινα στόχος και τώρα θα με κυνηγήσουν. Ευτυχώς όλα καλά, δεν ασχολήθηκαν μαζί μου. Αν ήταν απλά να μου κόψουν πρόστιμο, δεν θα μ’ ένοιαζε. Ξέρω όμως πως, αν με σταματούσαν, θα με πλάκωναν στο ξύλο».
Ο Αλέξανδρος παραδέχεται πως δεν σκοπεύει να βγάλει δίπλωμα, καθώς, όπως μας λέει, είναι αναλφάβητος. Πλέον δεν είμαστε μόνοι μας, καθώς τριγύρω μας έχουν μαζευτεί 3-4 άνδρες που παρακολουθούν διακριτικά την κουβέντα μας. Απευθύνουμε τον λόγο στον έναν από αυτούς, προκαλώντας του άθελά μας αμηχανία: «Δεν ξέρω να μιλάω καλά, είμαι αγράμματος. Να, ο Ηλίας να μιλήσει!». Πράγματι, στη συζήτηση μπαίνει ο 20χρονος Ηλίας, που περήφανα μας δηλώνει πως πρόσφατα πήρε το δίπλωμά του, καθώς έμαθε μόλις πριν από λίγα χρόνια να διαβάζει.
Δουλεύει σε ένα εργοστάσιο της περιοχής και όπως λέει στην «Κ» παρακολουθεί φανατικά το τι γράφεται στα social media για τη δολοφονία του 17χρονου. «Στενοχωριέμαι με αυτά που διαβάζω, υπάρχει κόσμος που λέει “καλά του κάνατε, να τους εξαφανίσετε όλους”. Εμένα με σταμάτησαν πριν από λίγα χρόνια και με το που τους είπα πως δεν έχω δίπλωμα, τους άκουσα να λένε μεταξύ τους πως πέτυχαν λαβράκι. Με εκφόβισαν με πολύ άσχημο τρόπο. Με απείλησαν και όταν είδαν πως φοβήθηκα άρχισαν να γελάνε μεταξύ τους. Ο ένας αστυνομικός πριν με αφήσει μου είπε “κοίτα με καλά και μην ξεχάσεις το πρόσωπό μου”. Και, πράγματι, το θυμάμαι μέχρι και σήμερα».
Φυσικά και υπάρχει παραβατικότητα ανάμεσά μας. Εξοργιζόμαστε όμως όταν φέρονται σε όλους μας σαν να είμαστε εγκληματίες, ακόμα και μπροστά στα παιδιά και στις γυναίκες μας.
Ο Αλέξανδρος και ο Ηλίας είναι πιο ήπιοι σε σχέση με τους συνομηλίκους τους στο Μενίδι, καθώς όπως λένε «το καταλαβαίνουμε όταν η ΔΙΑΣ ψάχνει για ναρκωτικά ή για όπλα. Φυσικά και υπάρχει παραβατικότητα ανάμεσά μας. Εξοργιζόμαστε όμως όταν φέρονται σε όλους μας σαν να είμαστε εγκληματίες, ακόμα και μπροστά στα παιδιά και στις γυναίκες μας».
Οι ίδιοι δεν θέλουν να συμμετέχουν στις συγκρούσεις. Ο Αλέξανδρος διατηρεί ένα μικρό καφενείο στην περιοχή μαζί με την, επίσης 16χρονη, γυναίκα του. Αρνούνται να φωτογραφηθούν γιατί όπως λένε είναι σίγουροι πως αν δείξουν τα πρόσωπά τους θα δεχθούν αντίποινα από την Αστυνομία. «Ερχονται κάθε μέρα και κάνουν ελέγχους. Συνήθως είναι σε κλιμάκια των 6 ατόμων. Δεν πιστεύουμε πως κάτι θα αλλάξει, όσο και αν διαμαρτυρηθούμε. Ετσι ήταν και έτσι θα είναι. Απλά δεν μπορούμε ξέρουμε αν το επόμενο θύμα θα είναι πάλι από τη δική μας πλευρά ή από την άλλη». Καθώς απομακρυνόμαστε προς το αυτοκίνητό μας ο δρόμος, και πάλι αδειάζει, αφήνοντας το ελεύθερο στα δύο κορίτσια που ανενόχλητα συνεχίζουν τις διαδρομές με το πατίνι τους. «Εμείς τουλάχιστον δεν χρειαζόμαστε δίπλωμα», μας λένε γελώντας.