Νίκος Νικηφοράκης
«Πώς να λειτουργήσει το κράτος όταν δεν νοιαζόμαστε καν για τα
κοινά;»
Tης Αννας Γριμανη
EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Και αίσθημα, και συνείδηση, και άλλα ακόμη… ο καθένας το
αντιλαμβάνεται διαφορετικά. Για μένα πρωτίστως είναι «χάδι και
πληγή», όπως είπε και ο Γκάτσος, για άλλους όμως φαίνεται να είναι
μια βολική δικαιολογία.
Πώς φτάνει σε εσάς η κρίση της Ελλάδας;
Ξεκίνησε σαν οικονομική κρίση, αλλά έγινε πλέον κρίση αξιών και
θεσμών. Κάποιες από τις νεοελληνικές «αξίες» έπρεπε να κριθούν,
όμως υπάρχει απελπισία και λείπει το μέτρο – γεγονός που κάνει τα
πράγματα ανησυχητικά.
Ποιος φταίει;
Δεν υπάρχει κάποια απάντηση. Οι περισσότεροι είμαστε, σε
διαφορετικό βαθμό, συνυπαίτιοι λόγω της ανοχής σε κάθε είδους
αντικοινωνική συμπεριφορά των άλλων. Να σας δώσω ένα παράδειγμα:
πέρυσι κάναμε ένα πείραμα στους χώρους της «Αττικό Μετρό», πετώντας
σκουπίδια σε καθαρότατα σημεία, για να διαπιστώσουμε εάν θα μας
έκαναν παρατήρηση (φυσικά, μετά το πείραμα θα μαζεύαμε τα
σκουπίδια). Μόνον έξι από τους 150 πολίτες που μας είδαν να
ρυπαίνουμε αντέδρασαν. Ούτε η πολιτεία φταίει εδώ ούτε άλλοι
παράγοντες – είναι η αδιαφορία μας. Πώς να λειτουργήσει το κράτος
όταν δεν νοιαζόμαστε καν για τα κοινά;
Εντέλει, έχει σημασία ο καθένας να βρει το δικό του λάθος με τον
ίδιο ζήλο που ψάχνει να εντοπίσει αυτό των άλλων.
Πώς φαντάζεστε τον Ελληνα της εποχής μετά την κρίση;
Ελπίζω να είναι φιλόξενος, φιλόδοξος και φιλότιμος όπως πρώτα, αλλά
να γίνει και αξιοκρατικός, καθώς και πιο απαιτητικός από τον εαυτό
του και τους άλλους.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Το ελληνικό φως και την αντανάκλαση του ήλιου στο Αιγαίο
Πέλαγος.
Η υπέροχη εκδοχή των Ελλήνων.
Συναισθηματικοί, λογικοί και καθοδηγούμενοι από πανανθρώπινες
αξίες.
Ο,τι με απογοητεύει.
Πρωτίστως η έλλειψη συλλογικής συνείδησης και μετά, η έλλειψη
αυτοκριτικής και αυτογνωσίας. Θυμάμαι τον Διονύση Σαββόπουλο, ο
οποίος είχε πει ότι είμαστε το μόνο κράτος όπου και τα εννέα (τότε)
εκατομμύρια πολίτες λένε: «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;». Τις μέρες της
κρίσης φαίνεται ότι σε αυτό προστέθηκε και το «Ασε, εγώ θα σου πω
ποιος φταίει».
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Με την παλιά, τσαλακωμένη και με ελληνικούς μόνο χαρακτήρες.
Παράγει πολιτισμό ο σημερινός Ελληνας ή είναι προσκολλημένος
σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Θεωρώ ότι παράγει, αλλά, με ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι
περιορισμένης εμβέλειας. Και σε αυτό το κενό πάντοτε ανθεί η
ρητορεία για το κάθε είδους «ένδοξο» παρελθόν – τονίζοντας έτσι το
κενό.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Οι αλήθειες μου δεν έχουν εθνικότητα.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Προνομιακό σοκάκι με εγκαταλελειμμένα νεοκλασικά ανάμεσα σε
πολυκατοικίες. Σπασμένα τζάμια, σκουπίδια, γκράφιτι και φασαρία στο
δρόμο. Χρειάζεται καθαρισμό και αναπαλαίωση με φαντασία για να
αναδείξει τη μοναδικότητά του – αφήστε, δε, που παραπονιούνται και
οι γείτονες. Οι κάτοικοι του δρόμου τσακώνονται διαρκώς για το πώς
πρέπει να γίνει η ανακαίνιση ή και για το εάν αυτή χρειάζεται. Ομως
ο ήλιος που λάμπει στο σοκάκι και το τραγούδι τα βράδια στην
ταβέρνα φέρνουν όλους πιο κοντά – ακόμη και τους γείτονες.
* Ο Νίκος Νικηφοράκης είναι ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο
Επιστημονικής Ερευνας της Γαλλίας (CNRS) και στο Ινστιτούτο Max
Planck της Γερμανίας και αν. καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο
της Μελβούρνης στην Αυστραλία.
