Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΥΡΓΟΣ- ΑΠΟΣΤΟΛΗ. Εμφανίστηκε από το διπλανό στενό κουβαλώντας με κόπο μέχρι την οδό Αγίου Αρτεμίου δύο παραφουσκωμένες σακούλες σκουπιδιών. Μόλις τις πέταξε όμως πάνω σε ένα λόφο απορριμμάτων ακούστηκε η φωνή μιας γειτόνισσας: «Τι κάνεις; Με ποιο δικαίωμα τα ρίχνεις και εσύ εδώ; Δεν έχεις σκουπίδια στη δική σου πολυκατοικία;». Ο καβγάς κράτησε λίγα λεπτά, με τη μία γυναίκα να διαμαρτύρεται για τις σακούλες που σαπίζουν εδώ και επτά μήνες έξω από την αυλή της και την άλλη να εξηγεί ότι παντού στην πόλη η εικόνα είναι ίδια. Στον Πύργο Ηλείας η κρίση υπερσυσσώρευσης 10.000 τόνων σκουπιδιών στον αστικό ιστό δοκιμάζει πλέον και τα όρια της αρμονικής συμβίωσης.
Κάτοικοι του Πύργου πασπαλίζουν με ασβέστη σωρούς σκουπιδιών σε μια αυτοσχέδια πρόχειρη λύση για να περιορίσουν τη δυσοσμία. Κάποιοι άλλοι ανάβουν τις νύχτες μικρές φωτιές για να μειώσουν τον όγκο των απορριμμάτων. Και ορισμένοι τα εξορίζουν σε άλλες γειτονιές. Τα μεταφέρουν –ακόμη και με τα αυτοκίνητά τους– σε σωρούς μακριά από το δικό τους οικοδομικό τετράγωνο.
Ο φόβος των μικροβίων
«Δεν ξέρουμε τι είναι καλύτερο. Να τα καίμε, να τα μυρίζουμε, να τα κρατάμε στα σπίτια μας;» αναρωτιέται η Μαρία Κλάδη, πρόεδρος συλλόγου γονέων και κηδεμόνων στο 3ο Δημοτικό Σχολείο. Τις συζητήσεις των γονέων πλέον μονοπωλεί ο φόβος των μικροβίων. Συμβουλεύουν τα παιδιά τους να κινούνται σε λιγότερο επιβαρυμένους δρόμους, ενώ σε επιστολή τους προς τους αρμόδιους φορείς ζητούν να μην ανοίξουν αύριο τα σχολεία για λόγους δημόσιας υγείας.
Εδώ και τουλάχιστον μία πενταετία ο Πύργος ζει με τον εφιάλτη των σκουπιδιών. Η πόλη έχει κηρυχθεί 14 φορές σε έκτακτη ανάγκη, ενώ μια ομάδα μεταφορέων και εργολάβων χαρακτηρίστηκε από τον εισαγγελέα Πύργου ως «εγκληματική οργάνωση» επειδή φέρεται για μια περίοδο το 2009 να μετέφερε τα απορρίμματα της πόλης σε μη αδειοδοτημένους χώρους. Οπως φαίνεται από έρευνα της «Κ», η εικόνα σήμερα θα μπορούσε να ήταν διαφορετική εάν η περιοχή δεν εγκλωβιζόταν για δύο δεκαετίες σε τοπικιστικές κόντρες, πολιτική ολιγωρία και ανορθόδοξες λύσεις.
«Ολοι οι υποψήφιοι χρησιμοποιούσαν τα σκουπίδια για να βγουν δήμαρχοι. Ελεγαν ότι έχουν τις λύσεις. Αλλες φορές ύστερα από δύο – τρεις μήνες τα μάζευαν έστω και παράνομα. Πλέον δεν προχωράει τίποτα» λέει η κ. Κλάδη.
«Εχει μπλέξει σε μεγάλη συμφορά η Ηλεία» λέει στην «Κ» ο Τάκης Αντωνόπουλος, πρώην νομαρχιακός και δημοτικός σύμβουλος. Ηταν το 1992 όταν ο ίδιος υπέδειξε στη θέση Τριανταφυλλιά μια έκταση 300 στρεμμάτων, όπου θα μπορούσε να κατασκευαστεί χώρος υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ). Η προσπάθειά του όμως δεν τελεσφόρησε.
«Περίμενα από τότε ότι θα φτάναμε κάποτε σε αυτό το σημείο. Να μας στοιχίζει η μεταφορά ενός κιλού σκουπιδιών όσο θα στοίχιζαν πέντε κιλά κρέας» λέει.
Τριανταφυλλιά, η χαμένη ευκαιρία του ’92
«Υπάρχει έλλειψη σχεδιασμού» λέει στην «Κ» ο Γιώργος Ανδριόλας. Πρόσφατα παραιτήθηκε από τη θέση του αντιδημάρχου Πύργου γιατί όπως αναφέρει υπάρχει «κενό νόμου» που εμποδίζει την τοπική αυτοδιοίκηση να βρει ενδιάμεση λύση στη διαχείριση απορριμμάτων. Εξηγεί ότι τα σκουπίδια της πόλης θα έπρεπε βάσει νόμου είτε να πηγαίνουν σε ΧΥΤΑ –που δεν φτιάχτηκε ποτέ στον νομό Ηλείας– είτε να αποθηκεύονται προσωρινά σε αδειοδοτημένους χώρους μέχρι την κατασκευή χώρου υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ). «Σίγουρα έχουν μεγάλη ευθύνη και οι αιρετοί. Οσο όμως δεν ολοκληρώνεται το εργοστάσιο της ολικής διαχείρισης, πόσο προσωρινή μπορεί να είναι η αποθήκευση των σκουπιδιών;» λέει.
Το 2005 ο Περιφερειακός Σχεδιασμός Δυτικής Ελλάδας προέβλεπε την κατασκευή ΧΥΤΥ και εργοστασίου διαχείρισης στο ίδιο σημείο όπου δεν έγινε το 1992 ο ΧΥΤΑ της Τριανταφυλλιάς. Εως και σήμερα το εργοστάσιο δεν έχει κατασκευαστεί. Αν και έχει οριστεί ανάδοχος, δεν έχει υπογραφεί ακόμη η σύμβαση καθώς η κοινοπραξία αναζητεί χρηματοδότηση στον τραπεζικό τομέα. Παρά τις πολυετείς καθυστερήσεις όμως, μέριμνα για βιώσιμη ενδιάμεση λύση τόσα χρόνια δεν υπήρξε από τοπικούς φορείς.
Ο ΧΥΤΑ που δεν έγινε
«Την πονάω αυτή την περιοχή» λέει ο Τάκης Αντωνόπουλος καθώς ανηφορίζουμε με το τζιπ του στην Τριανταφυλλιά, μια περιοχή 14 χιλιόμετρα μακριά από τον Πύργο, χωμένη στη λεκάνη μιας πλαγιάς.
Στα 82 του χρόνια ο πρώην δημοτικός σύμβουλος παραμένει ο ακτιβιστής της πόλης. Εχει βαριά χειραψία, στεντόρεια φωνή και γίνεται δεκτός με σεβασμό στα καφενεία των χωριών. Εξω από το σπίτι του ανάρτησε πανό με σύνθημα «ο Πύργος κερνάει σκουπίδια για το Πάσχα». Παρόμοιες αφίσες κόλλησε και σε καταστήματα.
«Το ’90, ο Πύργος έριχνε τα σκουπίδια του στη θάλασσα, λίγα μέτρα από τα κύματα στην παραλία Επιταλίου. Η Αμαλιάδα έκαιγε τα δικά της στα Κονιδέικα. Επρεπε να σταματήσει αυτή η καταστροφή» λέει. Αφού εντόπισε την τοποθεσία στην Τριανταφυλλιά κατάφερε να συγκεντρώσει –σε «χρόνο ρεκόρ» όπως λέει– όλες τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις. Ο χώρος εγκρίθηκε από το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ και δαπανήθηκαν πάνω από 150 εκατ. δραχμές για μελέτες, έργα υποδομής και οδό προσπέλασης.
Ο χάρτης της περιοχής από έρευνα του ΙΓΜΕ Τρίπολης στις αρχές της δεκαετίας του '90.
Το 1995 μάλιστα σε έκθεση του Εργαστηρίου Υγιεινής του Πανεπιστήμιου Πατρών με παραλήπτη τον δήμο Αμαλιάδας τονιζόταν η αναγκαιότητα της δημιουργίας ΧΥΤΑ. Σύμφωνα με εκείνη την έκθεση ο χώρος ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) στα Κονιδέικα λειτουργούσε «κατά παράβαση όλων των κανόνων Υγειονομικού Κανονισμού του 1965».
Ο «νόμος του αντιδρώντος»
Υπολείπονταν περίπου 70 ημέρες μέχρι την ολοκλήρωση του έργου τότε στην Τριανταφυλλιά όταν όλα πάγωσαν. Πολίτες της Αμαλιάδας αντέδρασαν δυναμικά, ενώ ο εργολάβος εγκατέλειψε τον χώρο ύστερα από απειλές που φέρεται να δέχτηκε για κάψιμο των μηχανημάτων του. «Κερδίζαμε στα δικαστήρια και χάναμε στην πράξη γιατί υπερίσχυε ο νόμος του αντιδρώντος» λέει ο δικηγόρος Θεόδωρος Αντωνόπουλος που είχε συνδράμει νομικά τότε τον πατέρα του στην προσπάθειά του. Ο πρώην δήμαρχος Ηλιδας, Γιάννης Λυμπέρης ήταν κάθετα αντίθετος τότε στη δημιουργία ΧΥΤΑ στην Τριανταφυλλιά. Αμφισβητούσε ότι θα τηρούνταν οι περιβαλλοντικοί όροι. «Η χρηματοδότηση ήταν μικρή για τόσο μεγάλο έργο. Θα έφτιαχναν μια χαράδρα γεμάτη σκουπίδια, χωρίς προστασία και θα είχαμε μια βόμβα πάνω από την Αμαλιάδα. Είμαι περήφανος που το απέτρεψα», λέει.
Παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης και πολίτες του Πύργου που μίλησαν στην «Κ» εξηγούν ότι η αντίθεση στο έργο τότε βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό και στην άτυπη κόντρα μεταξύ του Πύργου και της γειτονικής Αμαλιάδας. Μια διαμάχη που ξεκινούσε από τα ποδοσφαιρικά, συνεχιζόταν στη διεκδίκηση της έδρας του νοσοκομείου του νομού και κατέληγε στο θέμα της διαχείρισης των σκουπιδιών. «Πυρετός να έπεφτε στον Πύργο θα ήθελε και η Αμαλιάδα να κολλήσει», λέει ο Τάκης Αντωνόπουλος. Ο ίδιος, αν και είχε εξασφαλίσει στήριξη σε επίπεδο νομαρχίας, λέει ότι έχασε τους συμμάχους του μετά την καθιέρωση εκλογών για αιρετούς νομάρχες το 1994. «Πλέον είχαν να διεκδικήσουν ψήφους και από την Αμαλιάδα», λέει.
Αφού ναυάγησε το σχέδιο της Τριανταφυλλιάς οι εκάστοτε δήμαρχοι επέλεγαν για χρόνια ως λύση τους ΧΑΔΑ έως ότου κάποιοι εξ αυτών κορέστηκαν και άλλοι έκλεισαν έπειτα από κινητοποιήσεις κατοίκων και την απειλή προστίμων από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το 2009, όταν έκλεισε ο ΧΑΔΑ στην περιοχή Αγκινάρα που χρησιμοποιούσε ο Πύργος, ο δήμος σύναψε σύμβαση με εργολάβο για μεταφορά των σκουπιδιών που είχαν συγκεντρωθεί στους δρόμους της πόλης στον ΧΥΤΑ Μεσολογγίου. Προγραμματική σύμβαση όμως δεν υπογράφηκε μεταξύ του δήμου Πύργου και του ΧΥΤΑ. «Δεν επιτρεπόταν η παραλαβή σκουπιδιών από άλλες περιφέρειες και η δημοσιοποίηση της μεταφοράς θα ξεσήκωνε τους κατοίκους της περιοχής», λέει ο τότε δήμαρχος Μάκης Παρασκευόπουλος.
Σύμφωνα με πόρισμα του ΣΔΟΕ όμως χιλιάδες τόνοι σκουπιδιών δεν κατέληξαν ποτέ στο Μεσολόγγι. Οπως αναφέρεται στο πόρισμα φορτηγά που εμφανίζονται να κάνουν τη μεταφορά δεν καταγράφηκαν στην είσοδο του ΧΥΤΑ και στο βιβλίο επισκεπτών. Παράλληλα, σε άλλη τοποθεσία όπου θα οδηγούνταν, στο Κορωπί, ο τοπικός ΧΑΔΑ στη θέση Ντούκα φέρεται σύμφωνα με το πόρισμα να είναι ανενεργός από το 2007. Ο βασικός κατηγορούμενος για την υπόθεση, 46χρονος εργολάβος, προφυλακίστηκε για 14 μήνες και σήμερα είναι ελεύθερος με περιοριστικούς όρους. Δικάσιμος δεν έχει οριστεί ακόμη.
Απόσπασμα από το πόρισμα του ΣΔΟΕ, σύμφωνα με το οποίο χιλιάδες ποσότητες απορριμμάτων του δήμου Πύργου δεν κατέληξαν στον ΧΥΤΑ Μεσολογγίου παρά τη σύμβαση που είχε συνάψει ο δήμος με εργολάβο. Στο πόρισμα οι ελεγκτές κάνουν λόγο για εικονικά τιμολόγια και φορτηγά που δεν καταγράφηκαν στην είσοδο του ΧΥΤΑ ή στο βιβλίο επισκεπτών.
«Είχε ασχοληθεί με τη μεταφόρτωση, όχι τη μεταφορά» λέει ο δικηγόρος Θεόδωρος Αντωνόπουλος που έχει αναλάβει την υπεράσπισή του. Σε επιστολή του προς το ΣΔΟΕ ο κ. Παρασκευόπουλος απορρίπτει τα στοιχεία του πορίσματος και την αναφορά που γίνεται σε αυτό για έκδοση εικονικών τιμολογίων. Ο πρώην δήμαρχος Πύργου λέει ότι τα σκουπίδια πήγαν κανονικά στο Μεσολόγγι με τίμημα ταφής 45 ευρώ ανά τόνο (εκτός των μεταφορικών εξόδων) και συνοδεύονταν πολλές φορές από αντιδήμαρχο.
Αναγκαία η βιώσιμη προσωρινή λύση
Η μεταφορά των σκουπιδιών του Πύργου σε άλλους ΧΥΤΑ συνεχίστηκε μέχρι τη λειτουργία δεματοποιητή, ειδικού μηχανήματος που τυλίγει τα απορρίμματα σε μεγάλες πλαστικές μπάλες. Σκοπός ήταν η προσωρινή αποθήκευσή τους στη θέση Ποτόκι, σε μισθωμένη ιδιωτική έκταση πλάι στον Αλφειό ποταμό, μέχρι την ολοκλήρωση του ΧΥΤΥ και του εργοστασίου στην Τριανταφυλλιά. «Πιστεύαμε ότι μέχρι το 2010 θα είχε τελειώσει το εργοστάσιο. Φτάσαμε 2015 και δεν έχει ξεκινήσει», λέει ο κ. Παρασκευόπουλος.
Τελικά το Ποτόκι κορέστηκε μέσα σε τρία χρόνια. Οι μπάλες καθηλώθηκαν εκεί και ο δεματοποιητής παραμένει σε αχρησία. Σήμερα, πλάι σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, 90.000 τόνοι δεματοποιημένων σκουπιδιών σχηματίζουν στοίβες που φτάνουν στο ύψος διώροφης κατοικίας και οι κάτοικοι μιλούν για περιβαλλοντική ρύπανση της περιοχής.
«Οι μπάλες έβγαλαν ρίζες εδώ» λέει για το Ποτόκι ο πρώην αντιδήμαρχος Πύργου Γ. Ανδριόλας.
Μετά το κλείσιμο του χώρου στο Ποτόκι, η προηγούμενη και η νέα δημοτική αρχή του Πύργου προσπάθησαν –και κατάφεραν σε κάποιες περιπτώσεις– να στείλουν απορρίμματα από τους δρόμους της πόλης σε αδειοδοτημένους χώρους γειτονικών νομών πληρώνοντας συχνά για τη μεταφορά πάνω από 100 ευρώ τον τόνο. Κάποιες ποσότητες στάλθηκαν σε ΧΥΤΑ στη Ναύπακτο και στη Φυλή. Ομως πριν από λίγους μήνες οι πόρτες έκλεισαν. Ο Δήμος Πύργου υπέγραψε προγραμματική συμφωνία για μεταφορά 2.000 τόνων προς 70.000 ευρώ στον ΧΥΤΑ Φλόκα, στη Δυτική Αχαΐα. Τα απορριμματοφόρα δεν ξεφόρτωσαν ποτέ εκεί, έπειτα από αντιδράσεις των κατοίκων της περιοχής.
Σε γειτονικές περιοχές
«Ξέρουμε τα προβλήματα στον Πύργο, αλλά δεν θέλουμε να ανοίξουμε την κερκόπορτα για να φέρουν και άλλοι δήμοι τα σκουπίδια τους εδώ», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Παραλίας Κ. Αλισσού και ένας εκ των αντιδρώντων, Δημήτρης Μπαρμπούνης. «Οι δημότες που αντιδρούν εκφράζουν τον φόβο όλων μας. Δύο φορές, το 2012 και το 2013, αρνηθήκαμε να έρθουν εδώ τα απορρίμματα του Πύργου. Ομως τώρα έχουμε τη δυνατότητα να τα δεχτούμε», λέει ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Δυτικής Αχαΐας, Βασίλης Γκοτσόπουλος.
Ο τοπικισμός κάμφθηκε τουλάχιστον μεταξύ Πύργου και Αμαλιάδας, που συμφώνησαν να συνεργαστούν στο θέμα μιας ενδιάμεσης προσωρινής λύσης. Τα απορρίμματα του Πύργου θα δεματοποιούνται από το μηχάνημα της Αμαλιάδας και θα αποθηκεύονται σε αποκατεστημένο πρώην ΧΑΔΑ στα Βυτιναίικα, που έχει αδειοδοτηθεί από την περιφέρεια για ένα χρόνο. Στο μέλλον επεξεργάζονται ως λύση τη μηχανική διαλογή και κομποστοποίηση στερεών αποβλήτων στην Τριανταφυλλιά, στην τοποθεσία της Οσίας Ξένης, μέχρι την ολοκλήρωση του εργοστασίου της ολικής διαχείρισης.
Ωστόσο καμία από αυτές τις εξελίξεις δεν διευθετεί το θέμα των 10.000 τόνων που σαπίζουν στους δρόμους της πόλης και δεν μπορούν να δεματοποιηθούν.
Ο δήμαρχος Πύργου, Γαβρίλης Λιατσής, λέει ότι πολίτες πιέζουν να αποκλείσουν το Κατάκολο όπου δένουν κρουαζιερόπλοια, ενώ στην αντιπολίτευση ζητούν την παραίτηση του δημοτικού συμβουλίου. «Και να γίνουν πάλι εκλογές; Δεν πρόκειται έτσι να συγκινηθεί η κεντρική εξουσία», λέει ο κ. Λιατσής. «Εχουμε νόμιμη απόφαση για μεταφορά απορριμμάτων στη Δυτική Αχαΐα και οι τοπικοί παράγοντες και το συντεταγμένο κράτος πρέπει να την επιβάλλουν».
Ο αντιπεριφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας, Γιώργος Γεωργιόπουλος, βλέπει ως μόνη λύση στο άμεσο πρόβλημα την έκδοση κοινής υπουργικής απόφασης που θα αναγκάσει άλλους ΧΥΤΑ να δεχτούν τα απορρίμματα του Πύργου. Επιμένει όμως πως με όποιον τρόπο κι αν ξεπεραστεί η παρούσα κρίση, θα πρέπει η Τοπική Αυτοδιοίκηση να καταλήξει σε βιώσιμη ενδιάμεση διαχείριση. «Ακόμα κι αν τα φορτώναμε σε πλοίο τα σκουπίδια μας και τα ρίχναμε στη Σαχάρα, το πρόβλημα μακροπρόθεσμα δεν θα λυνόταν», λέει.