EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Της Αννας Γριμάνη
Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Ελληνισμός είναι η ταυτότητα με την οποία ερχόμαστε στον κόσμο
και με την οποία μας αναγνωρίζει ο ετερόφυλος, οπουδήποτε και να
βρισκόμαστε, στην Ελλάδα ή στην Αμερική, όπου βρέθηκα άθελά μου με
τους μετανάστες γονείς μου προτού ακόμα αποκτήσω συνείδηση της
ελληνικότητάς μου. Δεν μπορώ να πω πότε πρωτοαισθάνθηκα ότι ήμουν
Ελληνας, υποθέτω πως αυτό συνέβη στο σχολείο, όπου με έμαθαν πως
ήμουν απόγονος του Σωκράτη, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του
Κολοκοτρώνη.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τα τζιτζίκια και τις ανεμώνες που γνώρισα στην αττική γη του
Περικλή Γιαννόπουλου και του Ιωνα Δραγούμη.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Η γλώσσα που μιλάει, από τον καιρό του Ομήρου, των Ευαγγελίων
και του δημοτικού τραγουδιού.
Αυτό που με χαλάει.
Η εγωπάθεια των πολιτικών μας, αρχίζοντας από τον Αλκιβιάδη, την
Ειρήνη την Αθηναία και τον Καποδίστρια.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Θα μπορούσε να είναι και τα δύο. Στην Αμερική, όταν ξαναγύρισα
μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου, το να είσαι Ελληνας ήταν προσόν,
καθώς το έπος της Αλβανίας είχε σβήσει την εντύπωση του χαρτοπαίχτη
μετανάστη.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Εκτός από λιγοστές εξαιρέσεις (Καζαντζάκης, Μάνος Χατζιδάκις),
οι Ελληνες που διέπρεψαν στις τέχνες και τις επιστήμες (Μαρία
Κάλλας, Μητρόπουλος, Παπανικολάου, Καστοριάδης), έζησαν έξω από την
Ελλάδα. Υπάρχει, πράγματι, πολλή μίμηση στη νεοελληνική τέχνη,
μικρή αποδοτικότητα στην ελλαδική επιστήμη και τη φιλοσοφική σκέψη
που παράγουν τα πανεπιστήμιά μας.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Ο Ελληνας που φεύγει από την Ελλάδα ξεχνάει γρήγορα πως είναι
Ελληνας, ταυτισμένος με τον ξένο πολιτισμό που τον αγκαλιάζει,
δίνοντάς του τη δυνατότητα να αναπτύξει το δημιουργικό δυναμικό
του. Διατηρεί, πάντως, τη νοσταλγία του Οδυσσέα για την πατρίδα
του.
Το ελληνικό μου «γιατί» και ένα «πρέπει» που πέταξα.
Το ελληνικό μου «γιατί» είναι συνδεδεμένο με τη σκληρή γη των
πατέρων μου, τη Μάνη. Και ένα «πρέπει» που πέταξα ήταν η φιλοδοξία
να γράψω το μυθιστόρημα του αιώνα.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Οταν ήμουν νέος, με συγκινούσε η ποίηση του Παλαμά και του
Σικελιανού. Τη σύγχρονη ποίηση δεν την… πηγαίνω, κάποιους στίχους
της Κικής Δημουλά μόνο και, διαχρονικά, τον Καβάφη.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Δεν πιστεύω πως υπάρχει αδιαπραγμάτευτη αλήθεια, δική μου,
ελληνική ή ξένη. Η αλήθεια για μένα είναι ότι είμαι θνητός και ότι
πλησιάζει η στιγμή που θα εγκαταλείψω για πάντα τους ανθρώπους που
αγαπώ και τους οποίους θα ήθελα, αν γινόταν, να θυμάμαι, όταν δεν
θα υπάρχω πια.
Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Να πορεύεσαι με γνώμονα την κουβέντα του Σολωμού: να θεωρείς
ελληνικό αυτό που πιστεύεις πως είναι αληθινό – ακόμη κι όταν δεν
πιστεύεις πως υπάρχει αδιαπραγμάτευτη αλήθεια.
* Ο Πέτρος Χαρτοκόλλης είναι ψυχολόγος, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής,
επί δέκα χρόνια διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής Menninger στην
Topeka του Kansas και διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής στο
Πανεπιστήμιο Πατρών, όπου είναι ομότιμος καθηγητής. Είναι
συγγραφέας πέντε μυθιστορημάτων και του βιβλίου «Χρόνος και
Αχρονικότητα (Παραλλαγές της χρονικής εμπειρίας. Μια Ψυχαναλυτική
Προσέγγιση)», εκδόσεις Καστανιώτη, και του «Αγάπη στο Michigan», το
οποίο θα κυκλοφορήσει σύντομα.