Η 12η Μαρτίου 1947 χαρακτηρίστηκε από την «Καθημερινή» της επομένης ως μια ιστορική καμπή στην εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Αμερικανός Πρόεδρος, Χάρι Τρούμαν καλούσε το Κογκρέσο «να εγκρίνη οικονομικήν βοήθειαν 400 εκατομμυρίων δολλαρίων προς την Ελλάδα και την Τουρκίαν διά να ενισχυθούν αι χώραι αύται εις την άμυναν των ελευθεριών του κόσμου, αι οποίαι απειλούνται από την επίθεσιν των ολοκληρωτικών καθεστώτων». Η ομιλία αυτή –η εξαγγελία του Δόγματος Τρούμαν– αποτελεί πράγματι μια καμπή, καθώς πρόκειται κατ’ ουσίαν για την εναρκτήρια δήλωση του Ψυχρού Πολέμου.
Μεταπολεμικά, αναδύθηκε ένα κλίμα καχυποψίας, τα πρώτα δείγματα του οποίου μπορούν να ανιχνευτούν ήδη το καλοκαίρι του 1945 (διάσκεψη του Πότσδαμ). Ήταν 5 Μαρτίου 1946 όταν ο Ουίνστον Τσώρτσιλ μιλούσε για το «Σιδηρούν Παραπέτασμα», που εξαπλωνόταν στην Ευρώπη, ενώ μόλις τον προηγούμενο μήνα, ο Αμερικανός διπλωμάτης Τζωρτζ Κέναν είχε στείλει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού το περίφημο «Μακρύ Τηλεγράφημα», στο οποίο ζητούσε την αλλαγή στρατηγικής από την πλευρά των Αμερικανών, καθώς μόνο με πίεση και μακροπρόθεσμη συγκράτηση μπορούσε να σταματήσει η εξάπλωση των Σοβιετικών. Η «Θεωρία της Ανάσχεσης», την οποία περιέγραφε ο Κέναν στο τηλεγράφημά του, όντως επρόκειτο να μεταβάλει την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
Η Ελλάδα, με τον Εμφύλιο Πόλεμο να μαίνεται και τους Βρετανούς να μην μπορούν πλέον να παράσχουν βοήθεια, έμενε οικονομικά και γεωγραφικά εκτεθειμένη. Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κωνσταντίνος Τσαλδάρης, είχε επισκεφτεί την Ουάσιγκτον, τον Δεκέμβριο του 1946, για να ζητήσει βοήθεια. Η αντίδραση των Αμερικανών ήταν γρήγορη – το κλίμα στην Ανατολική Μεσόγειο το επέβαλλε. «Η Ελλάς, μέσα εις κρίσιν δεινήν», διαβάζουμε στην «Καθημερινή», «εζήτησε χείρα βοηθείας και της προσφέρεται βραχίων ισχυρός, ισχυρότατος δια να στηριχθή», γιατί «η Ελλάς δεν είναι μόνον υπόθεσις των Ελλήνων. Είναι και υπόθεσις των Συμμάχων».
Ο λόγος του Τρούμαν, που χαρακτηρίζεται από τον ανταποκριτή της εφημερίδας ως «ο σημαντικώτερος τον οποίον εξεφώνησε ποτέ αρχηγός Κράτους διά τα πεπρωμένα του Κόσμου», μεταδόθηκε από το σύνολο των αμερικανικών ραδιοφωνικών σταθμών, ενώ το πλήρες κείμενο μεταδόθηκε και στη ρωσική γλώσσα προς τη Σοβιετική Ένωση.
Η ομιλία δημοσιεύτηκε και στην «Καθημερινή», όπου με κεφαλαία τονίζεται, ανάμεσα σε άλλα, ότι «η εξαφάνισις της Ελλάδος θ’ ασκήση βαθειάν επίδρασιν εφ’ όλων των χωρών της Ευρώπης», και γίνεται αναφορά στην πίστη του Αμερικανού Προέδρου «ότι η πολιτική των Ην. Πολιτειών δέον να υποστηρίξη τους ελεύθερους λαούς οι οποίοι ανθίστανται εις την επιχειρούμενην υποδούλωσιν των εκ μέρους ενόπλων μειοψηφιών ή δι’ εξωτερικών πιέσεων».
Το θέμα καλύφθηκε και στο φύλλο της 14ης Μαρτίου 1947, όπου γίνεται αναφορά στην παγκόσμια απήχηση της ομιλίας του Αμερικανού Προέδρου. Στην περίπτωση των ΗΠΑ, «εκ 18 αμερικανικών εφημερίδων αι 7 επιδοκιμάζουν απολύτως τον λόγον του Προέδρου, αι 4 εμφανίζονται μάλλον διστακτικές ενώ αι υπόλοιποι 7 αποφεύγουν την διατύπωσιν γνώμης σαφούς». Στη Μεγάλη Βρετανία, η απήχηση του προεδρικού μηνύματος χαρακτηρίζεται «ζωηροτάτη», ενώ τονίζεται ότι η Σοβιετική Ρωσία «μέχρι της εσπέρας της σήμερον ουδεμίαν μνείαν έκαμε του λόγου του κ. Τρούμαν».
Στις 10 Μαΐου το σχέδιο εγκρίθηκε από το Κογκρέσο και 12 μέρες αργότερα έγινε νόμος του κράτους. Το Δόγμα Τρούμαν, στην πραγματικότητα, αποτέλεσε το προοίμιο του Σχεδίου Μάρσαλ, στόχος του οποίου ήταν η οικονομική ενίσχυση των κατεστραμμένων από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χωρών της Ευρώπης.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη Ποιμενίδου-Δέσποινα, Θανάσης Συροπλάκης
