Το βράδυ της 22ας Μαρτίου του 1939 αντιπρόσωποι της λιθουανικής κυβέρνησης υπέγραψαν τη συμφωνία παραχώρησης του Μέμελ στη Γερμανία. Η περιοχή του Μέμελ, η οποία πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ανήκε στη Γερμανική Αυτοκρατορία (Ανατολική Πρωσία) και τον Φεβρουάριο του 1923 ενσωματώθηκε επίσημα στον εθνικό κορμό της Λιθουανίας, αποτελούσε μία από τις κύριες εστίες του γερμανικού αλυτρωτισμού κατά τον Μεσοπόλεμο. Οι Γερμανοί διέθεταν ισχυρά ερείσματα στην περιοχή, γεγονός που κατέστη φανερό στις τοπικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 1938, στις οποίες υπερίσχυσαν οι ναζί.
Η κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας και η εγκαθίδρυση του «Προτεκτοράτου της Βοημίας και της Μοραβίας», στις 15-16 Μαρτίου 1939, επίσπευσαν τις εξελίξεις στο Μέμελ. Η πραγματοποίηση κάποιας κίνησης εκ μέρους των Γερμανών στην περιοχή ήταν απλώς θέμα χρόνου. Σε δημοσίευμά της στις 17 Μαρτίου η «Καθημερινή» ανέφερε: «Τηλεγραφούν εκ Κόβνο ότι κατά μη επιβεβαιωθείσας επισήμως πληροφορίας, ο αρχηγός των Γερμανών του Μέμελ, Ερνέστος Νώυμαν, απηύθυνε διακοίνωσιν προς την Λιθουανικήν Κυβέρνησιν δι’ ης ζητεί την πλήρη ανεξαρτησίαν του Μέμελ. Είναι άγνωστον αν η διακοίνωσις είχε τελεσιγραφικήν μορφήν. Λέγεται πάντως ότι διά της διακοινώσεως ζητείται η δημιουργία ανεξαρτήτου Κράτους του Μέμελ. Ο υπουργός των Εξωτερικών της Λιθουανίας κ. Ουρμπζύντ αναμένεται αύριον (σήμερον) εις Βερολίνον προερχόμενος εκ Ρώμης όπου παρέστη εις τον ενθρονισμόν του Πάπα Πίου ΙΒ΄».
Στο Βερολίνο ο Λιθουανός υπουργός Εξωτερικών παρέλαβε από τον Γερμανό ομόλογό του, Γιόαχιμ φον Ρίμπεντροπ, ένα τελεσίγραφο, το οποίο δεν άφηνε στη λιθουανική πλευρά περιθώρια ελιγμών. Όπως έγραψε η «Καθημερινή» στο φύλλο της 22ας Μαρτίου, «Εις Παρισίους ελήφθη τηλεγράφημα εκ Κάουνας αγγέλλον ότι κατά την συνομιλίαν του εις Βερολίνον μεταβάντος υπουργού Εξωτερικών της Λιθουανίας μετά του φον Ρίμπεντροπ, ο τελευταίος αυτός επέδωκεν εις τον Λιθουανόν υπουργόν διακοίνωσιν διά της οποίας ζητεί εκκένωσιν της περιοχής του Μέμελ εντός πέντε ημερών. Η διακοίνωσις προσθέτει ότι αν η εκκένωσις δεν γίνη εντός της προθεσμίας αυτής, τα γερμανικά στρατεύματα τα συγκεντρωμένα προς τα σύνορα της Λιθουανίας θα βαδίσουν εντός του εδάφους της, εάν όμως η Λιθουανία αποδεχθή τα γερμανικά αιτήματα, η Γερμανία θα εγγυηθή τα σύνορά της και θα της εξασφαλίση την χρήσιν του λιμένος του Μέμελ. Άλλο τηλεγράφημα του ανταποκριτού του Ρώυτερ εκ Μέμελ αναφέρει ότι, κατ’ ανεπιβεβαίωτον είδησιν εξ ανεπισήμου πηγής, η λιθουανική κυβέρνηση απεφάσισε να δεχθή τας γερμανικάς αξιώσεις και να παραδώση την περιοχήν του Μέμελ».
Μετά από την προσάρτηση του Μέμελ, η γερμανική ηγεσία έστρεψε τις βλέψεις της στο Ντάντσιχ, το ελεύθερο πολωνικό λιμάνι Γκντανσκ, γεγονός το οποίο δεν έμεινε απαρατήρητο από τον Τύπο της εποχής. Στις 23 Μαρτίου η «Καθημερινή» μετέφερε την πληροφορία ότι «Αναγγέλλεται εκ Δάντσιγκ ότι η ελευθέρα πόλις, της οποίας η τύχη […] είναι ανάλογος προς την του Μέμελ, είναι στολισμένη με σημαίας του αγκυλωτού σταυρού και οι κάτοικοι παντοιοτρόπως εκδηλούν την χαράν και το ενδιαφέρον των δια τα γεγονότα του Μέμελ».
Τα γεγονότα στην Τσεχοσλοβακία και στο Μέμελ ανάγκασαν τη βρετανική ηγεσία να εγκαταλείψει την πολιτική του κατευνασμού της Γερμανίας και να υιοθετήσει την πολιτική της ανάσχεσης. Παρά ταύτα, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και η Σοβιετική Ένωση δεν κατόρθωσαν να συγκροτήσουν ένα ενιαίο μέτωπο κατά της Γερμανίας μέσα στην άνοιξη του 1939.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης
