Πριν από 24 χρόνια, σαν σήμερα, έπεσαν οι πρώτες βόμβες στα σερβικά εδάφη. Η «Καθημερινή» της 25ης Μαρτίου 1999 μιλούσε για όλεθρο: «Πύραυλοι και βόμβες πέφτουν σαν το χαλάζι από χθες λίγο πριν από τις 9 το βράδυ καθ’ άπασα τη σερβική επικράτεια, σπέρνοντας τον όλεθρο στη γειτονική χώρα και το φόβο σε ολόκληρη τη Βαλκανική».
Το Κοσσυφοπέδιο, που στα μεσαιωνικά χρόνια αποτελούσε την καρδιά της Σερβίας, θα περνούσε στα χέρια των Οθωμανών το 1389. Αν και με το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων έγινε τμήμα του σερβικού βασιλείου, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η περιοχή καταλήφθηκε από τις δυνάμεις της Αυστροουγγαρίας και της Βουλγαρίας. Η Αντάντ απώθησε τις Κεντρικές Δυνάμεις από το Κοσσυφοπέδιο το 1918, οπότε η περιοχή έγινε και πάλι κομμάτι της σερβικής επικράτειας.
Ωστόσο, η εικόνα τον 20ό αιώνα ήταν τελείως διαφορετική, καθώς οι Σέρβοι αποτελούσαν πλέον πληθυσμιακά τη μειοψηφία. Όταν, το 1945, ο Γιόζιπ Μπροζ Τίτο ίδρυσε την Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, χορήγησε στην περιοχή καθεστώς αυτονομίας. Οι ισορροπίες θα άλλαζαν σταδιακά από το 1986, όταν εξελέγη επικεφαλής της Ένωσης Κομμουνιστών Σερβίας, ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, με βασικό αίτημα την επαναφορά της σερβικής κυριαρχίας στην περιοχή. Το 1988, ο Μιλόσεβιτς πέτυχε την εκλογή του στη θέση του προέδρου της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Σερβίας. Πράγματι, αφαίρεσε το καθεστώς αυτονομίας και, παράλληλα, έστειλε στρατεύματα στην περιοχή. Η κατάσταση θα χειροτέρευε ακόμη περισσότερο, με την εθνικιστική ρητορική από όλες τις πλευρές να γίνεται ολοένα και πιο θερμή, μέχρι τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, το 1992. Τέσσερα χρόνια αργότερα έκανε την εμφάνισή του ο Απελευθερωτικός Στρατός του Κοσόβου (UCK), ο οποίος, τον Ιούλιο του 1998, εξαπέλυσε επιθέσεις ευρείας κλίμακας με θεαματικά αποτελέσματα μέχρι τη σερβική αντεπίθεση. Και οι δύο προσπάθειες εύρεσης ειρηνευτικής λύσης απέτυχαν. Η σερβική πλευρά δεν δέχθηκε μια συμφωνία που προέβλεπε την αυτονομία του Κοσόβου και την παρουσία του ΝΑΤΟ.
Η νέα επίθεση, που εξαπόλυσε ο σερβικός στρατός, είχε ως αποτέλεσμα την αρχή των βομβαρδισμών. «Στη Σερβία επικρατεί πολεμικό κλίμα, η τηλεόραση μεταδίδει εμβατήρια, στις μονάδες του στρατού παρουσιάζονται εθελοντές», γράφει η «Καθημερινή», ενώ τα κύματα προσφύγων που έσπευδαν να εγκαταλείψουν την περιοχή ήταν μεγάλα. Η επίθεση προκάλεσε και την αγωνία των Ελλήνων σπουδαστών, όπως τονίζεται σε σχετικό άρθρο της εφημερίδας: «Στην ελληνική πρεσβεία στο Βελιγράδι, μέχρι χθες το μεσημέρι, είχαν καταρτισθεί λίστες με περίπου χίλιους Έλληνες φοιτητές, που δήλωσαν συμμετοχή στο πρόγραμμα αποχώρησης από τη σερβική πρωτεύουσα με λεωφορεία, που είχε εξασφαλίσει η πρεσβεία».
Οι διεθνείς αντιδράσεις υπήρξαν ποικίλες. Μεγάλη μερίδα των Δυτικοευρωπαίων υποστήριξαν την κίνηση αυτή. Για τον Γάλλο πρόεδρο, Ζακ Σιράκ, για παράδειγμα, «η απόφαση για την έναρξη των επιθέσεων είχε ως κίνητρο την υπεράσπιση της ειρήνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη». Το σίγουρο είναι ότι αυξήθηκε περαιτέρω ο σερβικός εθνικισμός, και οδήγησε στη «δεύτερη έκδοση», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην «Καθημερινή» της 25ης Μαρτίου, του Ψυχρού Πολέμου: «Ο Γιέλτσιν διέταξε χθες την παύση της ρωσικής συνεργασίας με το ΝΑΤΟ, αφήνοντας παράλληλα ανοικτό το ενδεχόμενο στρατιωτικής ανάμειξης της Μόσχας». Σε σχετικές δηλώσεις προέβησαν και η Λευκορωσία με την Κίνα.
Οι εχθροπραξίες θα τελείωναν με τη Συμφωνία του Κουμάνοβο, με απολογισμό χιλιάδες αμάχους νεκρούς και από τις δύο πλευρές, και πάνω από ένα εκατομμύριο εκτοπισμένους. Μέχρι και σήμερα, η κατάσταση παραμένει περίπλοκη, με το Κόσοβο να ανακηρύσσει την ανεξαρτησία του, τον Φεβρουάριο του 2008, μονομερώς, και μόνο 98 από τα 193 κράτη-μέλη του ΟΗΕ να το αναγνωρίζουν.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης
