Η απόφαση της ναζιστικής Γερμανίας να σπεύσει προς βοήθεια των Ιταλών, μετά την ήττα των συμμάχων τους στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, θα άλλαζε τα δεδομένα για την Ελλάδα. Η εισβολή και προώθηση των γερμανικών στρατευμάτων στο εσωτερικό της χώρας υπήρξε γρήγορη. Μετά την είσοδό τους στη Θεσσαλονίκη και την κατεύθυνσή τους προς τα Ιωάννινα, ο ελληνικός στρατός θα αναγκαζόταν να υποχωρήσει ασύντακτα προς τον Νότο. Ο αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου, στις 20 Απριλίου 1941, παραμερίζοντας τον Αρχηγό του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου Ιωάννη Πιτσίκα, θα υπόγραφε τη συνθηκολόγηση του στρατού. Επτά ημέρες αργότερα, τα γερμανικά στρατεύματα έμπαιναν στην Αθήνα. Με τη νόμιμη κυβέρνηση της χώρας και τον βασιλιά να έχουν διαφύγει στην Κρήτη., στις 29 Απριλίου, οι Γερμανοί θα διόριζαν την πρώτη κυβέρνηση της κατοχικής πλέον Ελλάδας υπό τον Γεώργιο Τσολάκογλου.
Το διάγγελμα («προκήρυξις») του Τσολάκογλου προς τον ελληνικό λαό, αμέσως μετά τον διορισμό του ως πρωθυπουργού, δημοσιεύτηκε στο σύνολό του στο πρωτοσέλιδο της «Καθημερινής» της 30ης Απριλίου. Με το διάγγελμα αυτό, αλλοιώνοντας τα γεγονότα και τις αιτίες πίσω από ορισμένες αποφάσεις, ζητούσε από τους Έλληνες να παύσουν τον αγώνα, τον οποίο μάλιστα χαρακτήριζε «μάταιο», ενώ παράλληλα προσπαθούσε να τονίσει ότι η ύπαρξη της κυβέρνησής του είχε ως μοναδικό στόχο το συμφέρον της χώρας και την προαγωγή της ασφάλειας των κατοίκων:
«Έλληνες Μαχηταί, Ελληνικέ Λαέ, οι υπεύθυνοι της εθνικής συμφοράς έφυγαν από τας Αθήνας και εγκατέλειψαν το πάτριον έδαφος. Υπό την ασφαλή προστασίαν της θαλάσσης από τας επιθέσεις του αντιπάλου, απαιτούν από όλους μας να συνεχισθή ο αγών, το μάταιον του οποίου Σεις όλοι οι παραμείναντες επί του πατρίου εδάφους έχετε κατανοήσει. Η σκληρά πραγματικότης είνε ότι, μετά την κατάληψιν των Αθηνών υπό του Γερμανικού στρατού και μετά την φυγήν των Άγγλων, δεν δύναται να γίνη ουδείς πλέον λόγος περί συνεχίσεως του αγώνος. Κυβέρνησις που ετράπη εις φυγήν ουδέν δικαίωμα έχει να απαιτή από τον Ελληνικόν Λαόν θυσίας αι οποίαι ισοδυναμούν με σφαγιασμόν και αυτοκτονίαν. Έλληνες, πρέπει ν’ αναλάβωμεν την τύχην της Χώρας σθεναρώς εις τα χέρια μας και ν’ ατενίσωμεν κατάματα την σκληράν πραγματικότητα. Διά ν’ ανταποκριθώμεν εις ταύτα απεφάσισα από κοινού μεθ’ όλων των Στρατηγών και Αξιωματικών του αγωνισθέντος Ελληνικού Στρατού να σχηματήσω υπό την Προεδρίαν μου Κυβέρνησιν, ήτις θα εξασκή την εξουσίαν της ανεξάρτητα της μέχρι τούδε Κυβερνήσεως της Ελλάδος, εδραζομένην επί μόνης κυριάρχου θελήσεως του Ελληνικού λαού. […] Καθένας από Σας θα αισθάνεται ότι υφίσταται Ελληνική Κυβέρνησις, ήτις στοργικώς και με όλας τας δυνάμεις θα προσπαθή να σας ανακουφίση από το βαρύ φορτίον που επεσώρευσεν ο πόλεμος. […] Εφεξής, δε, μακράν παντός ξένου συμφέροντος και οδηγούμενοι απλώς και μόνον από το ακραιφνές Ελληνικόν συμφέρον, ας προσπαθήσωμεν να ζήση η Ελλάς και να εξασφαλισθή εκ νέου εις τον Λαόν της η ειρήνη και η εργασία». Παράλληλα, δημοσιεύτηκε και ο κατάλογος των υπουργών που απάρτιζαν τη νέα «κυβέρνηση».
Η κυβέρνηση Τσολάκογλου θα ήταν η πρώτη από τις συνολικά τρεις – με δεύτερη αυτή του Κων/νου Λογοθετόπουλου (1942) και τρίτη εκείνη του Ιωάννη Ράλλη (1943) –, που διόρισαν την περίοδο της Κατοχής οι Γερμανοί στην Ελλάδα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης
