«Ο εμφύλιος στον ΣΥΡΙΖΑ οδηγεί σε εκλογές»
Με τις διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης με τους εταίρους και δανειστές της χώρας να έχουν φτάσει σε αδιέξοδο, στις 27 Ιουνίου 2015, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στις 5 Ιουλίου, με ερώτημα την αποδοχή ή όχι της πρότασης των Θεσμών. Ο ίδιος τάχθηκε υπέρ του «Όχι», όπως και η μεγάλη πλειοψηφία του λαού (61,31%), αποτέλεσμα που οδήγησε τον Αντώνη Σαμαρά σε παραίτηση από την ηγεσία της Ν.Δ., με τον Βαγγέλη Μεϊμαράκη να αναλαμβάνει προσωρινός πρόεδρος.
Λίγες ημέρες μετά, η Ελλάδα υπέβαλε αίτημα για χορήγηση στήριξης σταθερότητας υπό μορφή νέου τριετούς δανείου από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Ακολούθησε η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωζώνης, η οποία, έπειτα από μαραθώνια διαπραγμάτευση, κατέληξε στο νέο πρόγραμμα στήριξης της ελληνικής οικονομίας. Η Αριστερή Πλατφόρμα του ΣΥΡΙΖΑ χαρακτήρισε τη συμφωνία «απαράδεκτη». Στις 14 Αυγούστου ψηφίστηκε στο ελληνικό Κοινοβούλιο το τρίτο μνημόνιο με 222 «ναι»: Υπέρ τάχθηκαν ο ΣΥΡΙΖΑ, η Ν.Δ., το Ποτάμι, οι ΑΝΕΛ και το ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, ο ΣΥΡΙΖΑ κατέγραψε μεγάλες «απώλειες», με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να πέσει κάτω από το όριο των 120 βουλευτών. Το Βήμα προέβλεπε: «Ο εμφύλιος στον ΣΥΡΙΖΑ οδηγεί σε εκλογές».
«Θέτω στην κρίση του λαού όλα όσα έπραξα»
Στις 20 Αυγούστου, με διάγγελμά του, ο Αλ. Τσίπρας ανακοίνωσε ότι θα υπέβαλλε την παραίτηση της κυβέρνησής του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο (ο οποίος είχε εκλεγεί στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα στις 18 Φεβρουαρίου, ύστερα από πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ, και με τη στήριξη της Ν.Δ.). Μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι η λαϊκή εντολή που πήρε στις 25 Ιανουαρίου «εξήντλησε τα όριά της», έθεσε στην κρίση του λαού όλα όσα έπραξε, «και τα σωστά και τα λάθη», και τόνισε ότι είχε να δώσει «δύσκολες μάχες» κατά της διαπλοκής και της διαφθοράς, για την απόδοση δικαιοσύνης σε όσους βρίσκονται υπεράνω των νόμων, κατά της φοροδιαφυγής και για να αλλάξει το κράτος, ούτως ώστε να γίνεται κάθε μέρα πιο αποτελεσματικό.
Ο Β. Μεϊμαράκης επιτέθηκε στον πρωθυπουργό, χρησιμοποιώντας καυστική γλώσσα: τον χαρακτήρισε «δραπέτη και ανεύθυνο» και «λίγο ψευτράκο, λίγο τακτικιστή και λίγο πονηρούλη», είπε ότι «πρέπει να συνέλθει το παιδί, έχει ξεφύγει, μας κουνάει και το δάχτυλο», και αναρωτήθηκε: «Γιατί μας πάει σε εκλογές; Τον πείραξε ο ήλιος; Μπανανία είναι εδώ πέρα; Τσιφλίκι του είναι;».
Ακολούθησε η ανεξαρτητοποίηση από τον ΣΥΡΙΖΑ 25 βουλευτών που ανήκαν στην Αριστερή Πλατφόρμα και τους διαφωνούντες, η συγκρότηση Κοινοβουλευτικής Ομάδας με την επωνυμία Λαϊκή Ενότητα και αρχηγό και πρόεδρο τον Παναγιώτη Λαφαζάνη, και η κατάθεση της αίτησης ίδρυσης του νέου κόμματος στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου.
Ο διεθνής και εγχώριος Τύπος ανέφερε ότι ο Αλ. Τσίπρας έλαβε αυτή την απόφαση σε μια περίοδο που «παραμένει ο δημοφιλέστερος πολιτικός με 61%», για να εξασφαλίσει μια νέα, ισχυρή εντολή «πριν γίνουν αισθητές οι επιπτώσεις από το τρίτο πρόγραμμα λιτότητας» και «για να ξεκαθαρίσει τα εσωκομματικά του».
Μετά το πέρας της διαδικασίας των διερευνητικών εντολών, οι οποίες δεν τελεσφόρησαν, στις 27 Αυγούστου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέθεσε την εντολή για τον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης στην πρόεδρο του Αρείου Πάγου Βασιλική Θάνου, που έγινε η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της χώρας. Την επόμενη ημέρα, διαλύθηκε η Βουλή και προκηρύχθηκαν εκλογές για τις 20 Σεπτεμβρίου.
Η κρατική εκλογική χρηματοδότηση των κομμάτων
Η συνολική κρατική εκλογική χρηματοδότηση των κομμάτων ανήλθε στα 3.532.000 ευρώ.
Το 50% του ποσού (1.766.000 ευρώ) κατανεμήθηκε στα κόμματα ή συνασπισμούς που είχαν εκλέξει βουλευτή στις εκλογές του Ιανουαρίου και το 10% (353.200 ευρώ) κατανεμήθηκε σε εκείνα που είχαν εκλέξει ευρωβουλευτή το 2014. Η χρηματοδότηση της Χρυσής Αυγής συνέχιζε να τελεί σε αναστολή.
Το υπόλοιπο 40% (1.283.009,14 ευρώ) κατανεμήθηκε μετά τις εκλογές ως εξής: ΣΥΡΙΖΑ 487.776,56 ευρώ, Ν.Δ. 400.052,31 ευρώ, Το Ποτάμι 84.955,97 ευρώ, ΚΚΕ 92.181,51 ευρώ, ΑΝΕΛ – Εθνική Πατριωτική Δημοκρατική Συμμαχία 28.394,13 ευρώ, Δημοκρατική Συμπαράταξη 19.354,88 ευρώ, ΠΑΣΟΚ 24.677,47 ευρώ, ΔΗΜΑΡ 4.354,85 ευρώ, Ελιά – Δημοκρατική Παράταξη 64.920,98 ευρώ, Ανεξάρτητοι Έλληνες Πάνος Καμμένος 25.211,15 ευρώ (Πανελλήνιο Άρμα Πολιτών 1.400,62 ευρώ, Πυρίκαυστος Ελλάδα 1.400,62 ευρώ), Ένωση Κεντρώων 26.427,67 ευρώ, ΛΑΟΣ 10.904,22 ευρώ, Λαϊκή Ενότητα 10.996,20 ευρώ.
Η (δωρεάν) ραδιοτηλεοπτική προβολή των κομμάτων
Με κοινή υπουργική απόφαση καθορίστηκαν οι όροι, οι προϋποθέσεις και ο χρόνος προβολής κατά την προεκλογική περίοδο των κομμάτων (και συνασπισμών) που συμμετείχαν στις εκλογές.
Η ΕΡΤ και οι ενημερωτικοί ιδιωτικοί ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί ελεύθερης λήψης εθνικής, περιφερειακής και τοπικής εμβέλειας είχαν την υποχρέωση: να μεταδώσουν μία συνέντευξη Τύπου διάρκειας 45 λεπτών με καθέναν από τους αρχηγούς των κομμάτων, να οργανώσουν τρεις τουλάχιστον ομαδικές συζητήσεις με εκπροσώπους των κομμάτων, να διαθέσουν δωρεάν ένα δεκάλεπτο την εβδομάδα σε καθένα από τα κόμματα (κατά τη διάρκειά τους, επιτρεπόταν η μετάδοση διαφημιστικών μηνυμάτων, τα οποία δεν μπορούσαν όμως να υπερβούν το ένα τρίτο του συνολικά διατιθέμενου χρόνου) και να διαθέτουν το 1/3 του χρόνου των δελτίων ειδήσεων για την παρουσίαση της προεκλογικής δραστηριότητας των κομμάτων. Επιπλέον, η ΕΡΤ είχε την υποχρέωση να μεταδώσει σε εθνικό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο μία συνέντευξη διάρκειας 45 λεπτών του αρχηγού κάθε κόμματος και να καλύψει δύο προεκλογικές συγκεντρώσεις καθενός από τα κόμματα. Όλα τα παραπάνω ΜΜΕ όφειλαν να μεριμνούν να μην παραβιάζεται η αρχή της αναλογικής ισότητας, κατά τη μετάδοση δελτίων ειδήσεων, συνεντεύξεων, εκπομπών πολιτικού διαλόγου ή άλλων ενημερωτικών εκπομπών.
Στα κόμματα που διέθεταν κοινοβουλευτική ομάδα στη διαλυθείσα Βουλή και σε εκείνα που είχαν εκλέξει βουλευτή στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, διατέθηκε δωρεάν χρόνος συνολικής αξίας 5.000.000 ευρώ, για τη μετάδοση τηλεοπτικών διαφημιστικών μηνυμάτων στους ιδιωτικούς ενημερωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας ελεύθερης λήψης και στους φορείς παροχής συνδρομητικών υπηρεσιών κάθε μορφής. Αναλυτικά, αναλογούσαν μηνύματα αξίας 2.027.424 ευρώ στον ΣΥΡΙΖΑ, 1.394.043 ευρώ στη Ν.Δ., 313.571 ευρώ στη Χρυσή Αυγή, 307.169 ευρώ στο Ποτάμι, 274.685 ευρώ στο ΚΚΕ, 238.320 ευρώ στους ΑΝΕΛ, 236.455 ευρώ στο ΠΑΣΟΚ και 208.333 ευρώ στη Λαϊκή Ενότητα.
Επίσης, δωρεάν χρόνος συνολικής αξίας 1.250.000 ευρώ μοιράστηκε ισομερώς στα 14 κόμματα και τους 5 συνασπισμούς που ανακηρύχθηκαν από τον Άρειο Πάγο.
Debate επτά αρχηγών με καινοτομίες
Στις 9 Σεπτεμβρίου έλαβε χώρα στις εγκαταστάσεις της ΕΡΤ το debate επτά πολιτικών αρχηγών (Αλέξης Τσίπρας, Βαγγέλης Μεϊμαράκης, Σταύρος Θεοδωράκης, Πάνος Καμμένος, Φώφη Γεννηματά, Δημήτρης Κουτσούμπας, Παναγιώτης Λαφαζάνης), με δύο βασικές καινοτομίες: Για πρώτη φορά, υπήρχε η δυνατότητα των αρχηγών να απευθύνουν ο ένας στον άλλον ερώτηση, καθώς και να απαντήσουν σε ερώτηση που τους έχει υποβληθεί προηγουμένως. Οι αρχηγοί δέχθηκαν έξι ερωτήσεις (μία για κάθε θεματικό κύκλο) από κάθε έναν από τους έξι δημοσιογράφους, ενώ στο τέλος είχαν τη δυνατότητα ελεύθερης τοποθέτησης.
Ο Τύπος σημείωσε ότι οι αρχηγοί «περιορίστηκαν σε γενικόλογες απαντήσεις για να αποφύγουν το λάθος», με αποτέλεσμα οι πολίτες «ελάχιστα να διαφωτιστούν για τις θέσεις των κομμάτων». Σύμφωνα με τα στοιχεία της AGB-Nielsen, την τρίωρη τηλεμαχία παρακολούθησαν 2.780.000 θεατές (τηλεθέαση 27,4%).
Τηλεμαχία Αλ. Τσίπρα – Β. Μεϊμαράκη με «κόκκινες κάρτες»
Στις 14 Σεπτεμβρίου διεξήχθη η τηλεμαχία των ηγετών του ΣΥΡΙΖΑ και της Ν.Δ., οι οποίοι απάντησαν στις ερωτήσεις έξι δημοσιογράφων σε δύο θεματικές ενότητες (εσωτερική πολιτική και εξωτερική πολιτική) και είχαν τη δυνατότητα να κάνουν τρία σχόλια σε ισάριθμες απαντήσεις του άλλου, δείχνοντας «κόκκινη κάρτα». Επίσης, ο κάθε πολιτικός αρχηγός είχε το δικαίωμα να κάνει μία ερώτηση στον άλλο και δινόταν και η δυνατότητα για σχόλιο του ερωτώντος αρχηγού επί της απάντησης, διάρκειας 30΄ ΄.
Ο Τύπος χαρακτήρισε το debate καλύτερο από το προηγούμενο, καθώς είχε «περισσότερη ζωντάνια και φρεσκάδα», έκανε λόγο για «επιχείρηση πόλωσης» και «μηδενική συναίνεση» από τους δύο ηγέτες, «με στόχο να συσπειρώσουν τους ψηφοφόρους», και έδωσε μεγάλη έμφαση στις ατάκες του κάθε αρχηγού και στην ανταλλαγή των φραστικών πυρών μεταξύ του Αλ. Τσίπρα και του Β. Μεϊμαράκη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της AGB-Nielsen, την τηλεμαχία παρακολούθησαν 2.958.000 θεατές (τηλεθέαση 29,2%).
Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν «ντέρμπι», αλλά…
Όλες σχεδόν οι δημοσκοπήσεις που δημοσιοποιήθηκαν από τις 30 Αυγούστου έως και τις 18 Σεπτεμβρίου (δύο ημέρες πριν από τις εκλογές), έδειχναν «ντέρμπι» μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ. στην πρόθεση ψήφου: Με οριακή διαφορά, την πρώτη θέση καταλάμβανε, στις περισσότερες έρευνες, ο ΣΥΡΙΖΑ.
Σε όλα τα γκάλοπ, ο ΣΥΡΙΖΑ προηγούνταν έναντι της Ν.Δ. στην παράσταση νίκης, με τη διαφορά να φτάνει έως και τις 16 ποσοστιαίες μονάδες. Σε όλες σχεδόν τις έρευνες, στο ερώτημα ποιος είναι καταλληλότερος για πρωθυπουργός, στην πρώτη θέση βρισκόταν ο Αλ.Τσίπρας και ακολουθούσε, με μικρή διαφορά, ο Β. Μεϊμαράκης.
Οι πρώτες δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι η συσπείρωση στη Ν.Δ. ήταν εξαιρετικά μεγάλη, καθώς άγγιζε το 81,1%, ενώ στον ΣΥΡΙΖΑ ανερχόταν σε 60,3% (MRB για το Star Channel, 4/9). Επίσης, καταγράφονταν υψηλά ποσοστά αναποφάσιστων, οι μισοί από τους οποίους προέρχονταν από ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ. Στην πορεία, ο ΣΥΡΙΖΑ έδειξε να ανεβάζει τη συσπείρωσή του, που έφτασε στο 64,9%, ενώ της Ν.Δ. παρέμεινε στο 81,1% (MRB για το Star Channel, 18/9).
Όσον αφορούσε τα υπόλοιπα κόμματα, η Χρυσή Αυγή εξασφάλιζε την τρίτη θέση, την οποία ωστόσο διεκδικούσε και η Δημοκρατική Συμπαράταξη (ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ). Ακολουθούσαν το ΚΚΕ (με ποσοστά από 4,5% έως 6,5%) και το Ποτάμι (ο στόχος του οποίου για 10% έδειχνε να είναι υπερβολικά φιλόδοξος). Η Ένωση Κεντρώων έδειχνε ότι θα έμπαινε με άνεση στη Βουλή, κάτι που δεν ίσχυε ούτε για τους ΑΝΕΛ ούτε για τη Λαϊκή Ενότητα, η οποία μάλιστα έβλεπε τα ποσοστά της να μειώνονται διαρκώς.
Μετά τις εκλογές, και με τις δημοσκοπήσεις να έχουν «πέσει έξω», τουλάχιστον σε ό,τι αφορούσε τη διαφορά μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων, δημοσκόποι (όπως ο Δημήτρης Μαύρος της MRB και ο Θωμάς Γεράκης της MARC) ζήτησαν συγγνώμη για την αδυναμία τους να προσεγγίσουν το αποτέλεσμα.
Σε άρθρο του στην Καθημερινή, ο Κωνσταντίνος Ζούλας αναρωτιόταν: «Θα ήταν διαφορετικό το ποσοστό που θα λάμβανε Το Ποτάμι αν όσοι ψήφισαν τα δύο μεγάλα κόμματα ήξεραν ότι δεν επρόκειτο περί ντέρμπι; Μήπως στη Βουλή θα έμπαινε και ο Π. Λαφαζάνης;»*.
(*) Κωνσταντίνος Ζούλας, «Ερωτήματα για τις δημοσκοπήσεις», Η Καθημερινή, 22 Σεπτεμβρίου 2015.
ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
«Τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν»
Από την ημέρα που υπέβαλε την παραίτηση της κυβέρνησής του, ο Αλ. Τσίπρας έδωσε έμφαση στη «σκληρή» διαπραγμάτευση που έκανε με τους δανειστές, καλλιεργώντας την «εικόνα» του «αλύγιστου» και «ασυμβίβαστου» ηγέτη, ο οποίος, «μέσα σε συνθήκες εκβιασμού και απειλών», έδωσε «μάχες μεγάλες για να υπερασπιστεί το δίκιο του λαού», αλλά, όταν βρέθηκε «με το πιστόλι στον κρόταφο», έκανε την επιλογή «να σταθούμε όρθιοι». Αν και παραδεχόταν ότι η συμφωνία που πέτυχε δεν ήταν εκείνη που προσδοκούσε πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου, την χαρακτήριζε «ό,τι καλύτερο μπορούσε κανείς να πετύχει» και δεσμευόταν ότι «θα δώσει μάχη να ελαχιστοποιήσει τις αρνητικές της συνέπειες», τονίζοντας ότι «μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να προστατεύσει και να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας απέναντι στους δανειστές». Επιχειρώντας να εκμεταλλευτεί την αποστροφή (σημαντικής μερίδας) του εκλογικού σώματος στα «παραδοσιακά» κόμματα εξουσίας, ο Αλ. Τσίπρας αντικατέστησε το δίλημμα «μνημόνιο – αντιμνημόνιο» με τη νέα διαχωριστική γραμμή «παλιό – νέο» και, στις ομιλίες του, χρησιμοποιούσε φράσεις-συνθήματα όπως «μόνοι τους και όλοι μας» και «τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν».
«Προσωποποίηση του παλαιοκομματισμού ο κ. Μεϊμαράκης»
Επίσης, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ:
• Παρά τις σκληρές επιθέσεις που δεχόταν από τη Λαϊκή Ενότητα, τόνιζε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ «δεν πρόκειται να ανοίξει αριστερό εμφύλιο πόλεμο, γιατί αντίπαλος παραμένει το παλιό καθεστώς που σηκώνει κεφάλι».
• Αρνούνταν την πιθανότητα μετεκλογικής συνεργασίας με κόμματα και εκπροσώπους του «παλιού κατεστημένου» (Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ) ενώ, παράλληλα, διαβεβαίωνε ότι, ακόμη και με 151 βουλευτές, θα επιδιώξει κυβερνητική συνεργασία με τους ΑΝΕΛ.
• Επικέντρωσε τη μάχη του κόμματός του στη Ν.Δ. και τον ηγέτη της, χαρακτηρίζοντάς τον «προσωποποίηση του παλαιοκομματισμού» και «επικεφαλής των δυνάμεων της ολιγαρχίας, της χρεοκοπίας, της διαφθοράς, της διαπλοκής και των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων», και προεξοφλώντας ότι, σε περίπτωση νίκης της Ν.Δ., ο Β. Μεϊμαράκης «θα απελευθερώσει τις απολύσεις του ιδιωτικού τομέα, θα κάνει κι άλλες στο δημόσιο, θα δώσει βορά την πρώτη κατοικία στα κερδοσκοπικά κεφάλαια».
• Καλούσε «κάθε δημοκράτη και προοδευτικό πολίτη» να ενώσει τις δυνάμεις του με τον ΣΥΡΙΖΑ ώστε να αποτραπεί «η παλινόρθωση της ακραίας νεοφιλελεύθερης Δεξιάς που θέλει να εκδικηθεί την τόλμη του λαού μας».
• Απευθυνόμενος στους αριστερούς, που «περίμεναν περισσότερα» από την προηγούμενη κυβέρνηση, τους καλούσε «να μην αφήσουν τα σενάρια της αριστερής παρένθεσης να δικαιωθούν».
• Παρότρυνε τους νέους «να ψηφίσουν με καρδιά και νου και να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους».
• Καλούσε τους «συντηρητικούς» ψηφοφόρους να κάνουν την επιλογή «της ακεραιότητας, της εντιμότητας και της σθεναρής υπεράσπισης των δικαίων του λαού και της πατρίδας».
Οι δεσμεύσεις
Οι δεσμεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ αφορούσαν, μεταξύ άλλων, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, τους αγρότες, την αναβάθμιση της θεσμικής υποδομής που αφορούσε την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων, την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους (με μέτρα καταπολέμησης της ανθρωπιστικής κρίσης, πολιτικές κατά της ανεργίας, προστασία και αναβάθμιση του συστήματος υγείας και πρόνοιας, αλλαγές στην εκπαίδευση) και ριζικό οργανωτικό μετασχηματισμό του κράτους (με παρεμβάσεις για την ανασυγκρότηση της δημόσιας διοίκησης, και για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς).
«Η Ελλάδα δεν γυρίζει πίσω, πηγαίνει μόνο μπροστά»
Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του κόμματος στην πλατεία Συντάγματος, ο Αλ. Τσίπρας ανέφερε ότι ο λαός έχει μπροστά του «ακόμα ένα κρίσιμο δημοψήφισμα» και προεξόφλησε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα πάρει λαϊκή εντολή σχηματισμού σταθερής και ισχυρής κυβέρνησης, «για να διατηρήσουμε όσα κερδίσαμε στη διαπραγμάτευση». Επίσης, παραφράζοντας ένα σύνθημα του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, τόνισε ότι «ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εδώ, η ελπίδα είναι εδώ» και υπογράμμισε ότι «η Ελλάδα δεν γυρίζει πίσω, πηγαίνει μόνο μπροστά» (μια φράση σχεδόν πανομοιότυπη με τα κεντρικά συνθήματα της Ν.Δ. στις εκλογές του ’93).
Ο «συγκεντρωσιάρχης» Γιώργος Πιαντές είχε την ευθύνη για το playlist του ΣΥΡΙΖΑ, όπου κυριαρχούσαν «Το ροκ της καντίνας», συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη από την ταινία Ζ και την Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν («La course de Manuel», «Ο Αντώνης», «Ποιος δεν μιλά για τη Λαμπρή»), το «Bella ciao», το «People have the power» της Πάτι Σμιθ, «Ο Άμλετ της Σελήνης» σε ερμηνεία του Χρήστου Θηβαίου, «Η τίγρη» από τους Χαΐνηδες, το τραγούδι του ισπανικού εμφυλίου «Ay Carmela» και η σύνθεση «Rabbia E Tarantella» που έγραψε ο Ένιο Μορικόνε για την ταινία Αλονζανφάν*.
(*) Τα στοιχεία για το playlist είναι από το άρθρο της Ζωής Λιάκα, «Το σάουντρακ των εκλογών», Τα Νέα, 17 Σεπτεμβρίου 2015.
«Ξεμπερδεύουμε με το παλιό. Κερδίζουμε το αύριο»
Αρχικά, ο ΣΥΡΙΖΑ λάνσαρε το σύνθημα «Μόνο μπροστά», προκαλώντας την αντίδραση της Ν.Δ. που είχε παρουσιάσει το σύνθημα «Η Ελλάδα μπροστά» και έκανε λόγο για αντιγραφή. Μάλιστα, στους δύο «μονομάχους» απάντησε η Δημοκρατική Συμπαράταξη, που ανέφερε σε διαφημιστικό της υλικό: «Εμείς μπροστά είμαστε ήδη».
Στη συνέχεια, ο ΣΥΡΙΖΑ έδωσε έμφαση στο σύνθημα «Ξεμπερδεύουμε με το παλιό. Κερδίζουμε το αύριο», το οποίο συνόδευσε και τις αφίσες με φωτογραφίες του Αλ. Τσίπρα, που κυκλοφόρησαν κυρίως για να διαφημίσουν ομιλίες του σε συγκεντρώσεις.
Στα πρώτα σποτ του κόμματος, το σύνθημα εκφερόταν από «απλούς» ανθρώπους, οι οποίοι, στα επόμενα σποτ, τόνιζαν: «Στις 20 Σεπτέμβρη, δεν ψηφίζουμε αυτόν που θα καθίσει στην καρέκλα, αλλά αυτόν που στέκεται όρθιος».
Σε μια άλλη δέσμη σποτ, διάφορα πρόσωπα ανέφεραν, μεταξύ άλλων: «Θέλω αυτόν που δεν φοβήθηκε να σταθεί μπροστά στην Ευρώπη ολόκληρη», «Θέλω κάποιον που δεν φοβάται να τα βάλει με τη διαφθορά και τα διαπλεκόμενα», «Θέλω αυτόν που δεν ντρέπεται να με κοιτάξει στα μάτια».
Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέδειξε με σποτ το κυβερνητικό έργο που υλοποιήθηκε, όπως επίσης και τους άξονες του νέου κυβερνητικού του προγράμματος.
Στην τελική ευθεία, η καμπάνια επικεντρώθηκε στον Αλ. Τσίπρα, με μια σειρά σποτ που είχαν τον γενικό τίτλο «Το αύριο έχει ταυτότητα» και συνοδεύονταν από φράσεις όπως «Η Ιστορία έχει μνήμη», «Η Ιστορία γράφεται παντού», «Αγωνιζόμαστε – Συμμετέχουμε – Ψηφίζουμε» και «Στις 20 Σεπτέμβρη ψηφίζουμε πρωθυπουργό». Τα σποτ παρουσίαζαν αποσπάσματα από ομιλίες και διαγγέλματα του Αλ. Τσίπρα, κυρίως από την περίοδο που ήταν πρωθυπουργός, με τον ίδιο να αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στο θέμα του Κατοχικού Δανείου και τη «λίστα Λαγκάρντ», η οποία έγινε μία από τις «σημαίες» του κόμματος κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας.
«Όχι στην αποχή»
Με τις δημοσκοπήσεις να καταγράφουν ότι ένας σημαντικός αριθμός ψηφοφόρων του προσανατολιζόταν σε αποχή από τις κάλπες, ο ΣΥΡΙΖΑ κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για να τους μεταπείσει, με τον Αλ. Τσίπρα να τονίζει ότι «κάθε ψήφος που χάνεται για τον ΣΥΡΙΖΑ, κερδίζεται από τη Νέα Δημοκρατία, τη διαπλοκή και τη διαφθορά».
Στην κατεύθυνση αυτή, ο ΣΥΡΙΖΑ κυκλοφόρησε μια αφίσα η οποία απέτρεπε τους πολίτες από την αποχή, με τον τίτλο «No apohi» (όπου απεικονιζόταν μια απόχη στην οποία κατευθύνονταν ψάρια που έφεραν πάνω τους τη σήμανση «αποχή») και προειδοποιούσε: «Όσο απέχεις, κάποιοι κάνουν σχέδια εις βάρος σου».
Επίσης, ο ηγέτης του κόμματος ανέβασε στο Twitter και το Facebook τη φωτογραφία ενός γκράφιτι (που είχε φιλοτεχνηθεί σε δρόμο της Αθήνας την περίοδο του Δημοψηφίσματος και τον παρουσίαζε σαν Άγιο), συνοδευόμενη από τη φράση «Ούτε Άγιοι είμαστε να μας χειροφιλούν, ούτε γίνονται θαύματα αν απέχεις». Παράλληλα, ο ίδιος σημείωνε: «Κανείς δεν μπορεί να σώσει μια χώρα χωρίς το λαό της. Η εκλογική αποχή ενισχύει τη διαπλοκή». Όσο για την αναφορά σε χειροφίλημα, παρέπεμπε σε μια πρόσφατη φωτογραφία από την επίσκεψη του Αλ. Τσίπρα στην Πάτρα, που έδειχνε έναν άνδρα να σκύβει και να του φιλάει το χέρι. Η ανάρτηση με τον «άγιο» Αλ. Τσίπρα, προκάλεσε ποικίλα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το επικοινωνιακό επιτελείο
Επικεφαλής της επικοινωνιακής καμπάνιας ανέλαβε ο Νίκος Παππάς. Στο επικοινωνιακό επιτελείο συμμετείχαν επίσης ο Πάνος Σκουρλέτης, ο πρώην διευθυντής του γραφείου Τύπου του πρωθυπουργού Άγγελος Τσέκερης, ο Θανάσης Καρτερός, ο Νίκος Φίλης, ο Λευτέρης Κρέτσος, η υπεύθυνη του γραφείου Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ Ράνια Σβίγκου, ο Κώστας Πουλάκης (στην ανάλυση των δημοσκοπήσεων) και η εκπρόσωπος Τύπου του κόμματος Όλγα Γεροβασίλη. Η Ζωή Χαλιδιά συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες της ως προσωπική επικοινωνιολόγος του Αλ. Τσίπρα (ιδιότητα που κατείχε από το 2006). Τα σποτ έγιναν σε συνεργασία με τη διαφημιστική εταιρεία FlyBee της Αλίκης Αναγνωσταρά*.
(*) Μεγάλο μέρος των παραπάνω στοιχείων έδωσαν στον συγγραφέα ο Πάνος Σκουρλέτης και η Ράνια Σβίγγου.
ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
«Είμαστε και το νέο και το παλιό μαζί»
Ο Β. Μεϊμαράκης ξεκίνησε τον προεκλογικό του αγώνα με ομιλία σε συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε στην ιστορική έδρα του κόμματος, στην οδό Ρηγίλλης, με τους πρώην πρωθυπουργούς Κώστα Καραμανλή και Α. Σαμαρά να δίνουν το «παρών». Αφού ανέφερε ότι η Ν.Δ. είναι ένα «σύγχρονο, προοδευτικό, κεντροδεξιό κόμμα που αποκλείει τις ακρότητες και έχει στο επίκεντρό του τον άνθρωπο», υπογράμμισε: «Το παλιό έχει μια ιστορία που είναι υπερήφανη, είμαστε και το νέο και το παλιό μαζί, και μπορούμε να εγγυηθούμε την πορεία της χώρας προς τα εμπρός, ενώνοντας όλους τους Έλληνες».
Την ίδια περίοδο, ο Τύπος σημείωνε ότι ο 62χρονος «μεταβατικός» πρόεδρος της Ν.Δ. πέτυχε να αλλάξει το κλίμα για τη «γαλάζια» παράταξη και αναφερόταν στο «αντικομφορμιστικό του στυλ», τονίζοντας ότι «πολλές φορές εμφανίζεται αντισυμβατικός και παρορμητικός» και ότι έχει «μια γνήσια πηγαία λαϊκότητα». Ο ίδιος δήλωνε: «Μιλάω έτσι επειδή είμαι Εξαρχειώτης. Δεν μπορώ να αλλάξω τη ζωή μου. Ας μη με ψηφίσουν. Θα παραμείνω αληθινός και παρορμητικός»*.
(*) Η δήλωση του Βαγγέλη Μεϊμαράκη έγινε στην εκπομπή «Κοινωνία Ώρα Mega», στο Mega Channel, 1 Σεπτεμβρίου 2015.
«Θα κυβερνήσουμε με την Εθνική Ελλάδας»
Ο Β. Μεϊμαράκης έθεσε ως στόχο της Ν.Δ. την πρωτιά στις εκλογές και δεσμεύτηκε ότι θα επιδίωκε να υπάρξει ευρύτερη συνεργασία των πολιτικών δυνάμεων του ευρωπαϊκού μετώπου, ακόμα και του ΣΥΡΙΖΑ, με στόχο τον σχηματισμό σταθερής κυβέρνησης «όλων των Ελλήνων», με προοπτική τετραετίας. Όπως τόνιζε, η κυβέρνηση αυτή θα είχε «τον χαρακτήρα της Εθνικής Ελλάδας» και γι’ αυτό θα έπρεπε «να συμμετέχουν οι καλύτεροι όχι μόνον από τα κόμματα, αλλά και από την κοινωνία, την αγορά, τους θεσμούς.
Εκτός από την Εθνική Ομάδα Διακυβέρνησης, ο ηγέτης της Ν.Δ. αναφερόταν και σε μια Εθνική Ομάδα Διαπραγμάτευσης (με τους δανειστές), που θα συγκροτούνταν από στελέχη με ειδική γνώση και εμπειρία, τα οποία θα εξέφραζαν όσο το δυνατόν ευρύτερες πολιτικές δυνάμεις. Παράλληλα, δεσμευόταν και για μια Ομάδα Εθνικού Σχεδιασμού, που θα συγκροτούνταν από εκπροσώπους φορέων, επιστήμονες και τεχνοκράτες, για να παρουσιάσει ένα συγκροτημένο σχέδιο που να αφορά όλους τους τομείς και όλες τις Περιφέρειες της χώρας.
Το «Σύμφωνο ανάπτυξης»
Το «Σύμφωνο ανάπτυξης» που πρότεινε η Ν.Δ. «απέναντι στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η οικονομία και η κοινωνία» αποτελούνταν από επτά σημεία: Επανεκκίνηση της οικονομίας και βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος. Σταθεροποίηση των δημόσιων οικονομικών και οριστική λύση στο πρόβλημα του δημόσιου χρέους. Σχέδιο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης. Αποτελεσματικότερο κράτος, με λιγότερους φόρους και αρωγός στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Κοινωνική συνοχή, με έμφαση στην τόνωση της απασχόλησης. Εξωτερική πολιτική ανοικτών οριζόντων. Θεσμική εμβάθυνση και συνταγματική αναθεώρηση.
«90 δισ. ευρώ μάς κόστισε η εκπαίδευση του κ. Τσίπρα»
Επίσης, κατά την προεκλογική περίοδο, ο Β. Μεϊμαράκης:
• Ανέφερε ότι η Ν.Δ. «διδάχθηκε από τα λάθη της».
• Καλλιεργούσε την «εικόνα» του πολιτικού που αποφεύγει να μοιράζει «κάλπικες ελπίδες και ψεύτικα προγράμματα», αλλά λέει «μόνο αλήθειες».
• Απευθύνθηκε στους πολίτες «που ψήφισαν πρώτη φορά Αριστερά και τώρα είναι αναποφάσιστοι», ζητώντας να σκεφτούν «το κόστος που θα κληθούν να πληρώσουν από την αποτυχημένη διαπραγμάτευση, τα capital controls και το τρίτο μνημόνιο».
• Επιχειρούσε να αποδομήσει το αρχηγικό προφίλ του Αλ. Τσίπρα, κατηγορώντας τον, μεταξύ άλλων, ως «πωλητή υποσχέσεων» και χρεώνοντάς τον ότι θέτει «διχαστικά διλήμματα στον ελληνικό λαό», ότι «λειτουργεί με παλιά κομματικά μυαλά» και ότι «μέσα σε επτά μήνες κατάφερε να ακυρώσει την προσπάθεια και τις θυσίες των προηγούμενων χρόνων», λέγοντας χαρακτηριστικά: «Του κάναμε ιδιωτικό φροντιστήριο, 90 δισ. ευρώ μάς κόστισε η εκπαίδευσή του».
Τα «ξεκάθαρα ερωτήματα»
Μιλώντας στην κεντρική συγκέντρωση του κόμματος στην πλατεία Ομονοίας, ο Β. Μεϊμαράκης επιτέθηκε εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ, λέγοντας, μεταξύ άλλων, ότι «καπηλεύεται το “νέο”, προσπαθώντας να κρύψει ξεπερασμένες πολιτικές και αντιλήψεις». Επίσης, παρουσίασε τα «ξεκάθαρα ερωτήματα» για την Κυριακή των εκλογών, λέγοντας: «Τι θέλουμε; Να γυρίσουμε πίσω ακούγοντας κάλπικες υποσχέσεις και ψέματα ή να τραβήξουμε μπροστά, με πίστη και λόγια ντόμπρα, αληθινά; Να εμπιστευτούμε πάλι μπλόφες και πειράματα που στοιχίζουν ακριβά, ή να προχωρήσουμε μπροστά, με υπευθυνότητα και εθνικό σχέδιο; Να πάμε μ’ αυτούς που κόντεψαν να βγάλουν τη χώρα από την Ευρώπη και την πήγαν στα βράχια ή με την παράταξη που έβαλε την Ελλάδα στην ΕΟΚ και τώρα την ξανακράτησε όρθια μέσα στην Ευρώπη;».
Οι συγκεντρωμένοι έσειαν ελληνικές σημαίες και γαλάζιες, πορτοκαλί και λευκές σημαίες με το σύνθημα «Η Ελλάδα μπροστά» και φώναζαν «Νάτος, νάτος ο πρωθυπουργός». Ένα άλλο σύνθημα που ακούστηκε κατά την προεκλογική περίοδο ήταν το «Βαγγέλη σέξι, σκίσε τον Αλέξη».
Στις εκδηλώσεις του κόμματος ακούγονταν, μεταξύ άλλων, τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, το «Ζήτω η Νέα Δημοκρατία» του Ρόμπερτ Ουίλιαμς, το «Θα ’ρθεις σαν αστραπή ξανά» του Σταμάτη Σπανουδάκη και τραγούδια από τον δίσκο Το κούρεμα του Διονύση Σαββόπουλου*.
(*) Τα στοιχεία για το playlist είναι από το άρθρο της Ζωής Λιάκα, «Το σάουντρακ των εκλογών», ό.π.
«Όλοι μαζί πάμε την Ελλάδα μπροστά»
Η Ν.Δ. υιοθέτησε το σύνθημα «Η Ελλάδα μπροστά», το οποίο συνόδευε τη φωτογραφία του Β. Μεϊμαράκη σε αφίσα, μαζί με τη φράση του «Όλοι μαζί πάμε την Ελλάδα μπροστά» (που θύμιζε έντονα το κεντρικό σύνθημα του κόμματος στις εκλογές του 2007 «Μαζί πάμε την Ελλάδα μπροστά»). Το ίδιο σύνθημα είχε κεντρική θέση και σε άλλη αφίσα της Ν.Δ., που τόνιζε ότι «Η Ελλάδα χρειάζεται Σταθερότητα – Αξιοπιστία – Επενδύσεις – Δουλειές». Το πρώτο σποτ του κόμματος ανέφερε: «Μας πήγαν πίσω. Η οικονομία μπήκε σε ύφεση. Η ανεργία καλπάζει. Η παιδεία παρακμάζει. Το μεταναστευτικό πρόβλημα διογκώνεται. Οι τράπεζες έκλεισαν. Τα αφήνουμε όλα πίσω. Τώρα πάμε μπροστά. 21 Σεπτεμβρίου ξεκινάμε».
Ακολούθησαν δύο σποτ που παρομοίαζαν τη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με παιχνίδι πόκερ και πείραμα σε επιστημονικό εργαστήρι, και έκλειναν με τις φράσεις «Παιχνίδια τέλος» και «Πειράματα τέλος», αντίστοιχα. Επίσης, τονιζόταν ότι «Η Ελλάδα χρειάζεται Σταθερότητα – Συνεργασία – Ειλικρίνεια – Προοπτική».
Στη συνέχεια, παρουσιάστηκε μια δέσμη σποτ που ήταν γυρισμένα με την τεχνική PoV (Point of View), δηλαδή από την οπτική του κεντρικού χαρακτήρα το πρόσωπο του οποίου δεν εμφανιζόταν, και παρουσίαζαν «μια μέρα στη ζωή» κάποιων «καθημερινών» ανθρώπων: της ιδιωτικής υπαλλήλου «Λίνας», του ιδιοκτήτη καταστήματος «Απόστολου» και του ηλικιωμένου χαμηλοσυνταξιούχου «Γιάννη». Σε όλα τα σποτ, οι κεντρικοί χαρακτήρες άκουγαν τον Αλ. Τσίπρα στην τηλεόραση ή στο ραδιόφωνο, αλλά «οι δηλώσεις του έρχονταν σε αντίθεση με το τι έγινε πραγματικά και με τις επιπτώσεις που είχαν όλα αυτά στην πράξη», σύμφωνα με τη Ν.Δ. Τα σποτ έκλειναν με τις φράσεις «Δεν γίνεται έτσι» και «Όλοι μαζί ανοίγουμε τον δρόμο». Το concept θύμιζε πολύ εκείνο μιας σειράς σποτ στην καμπάνια της Ν.Δ. το 2000, που έδειχναν τον Κώστα Σημίτη να εμφανίζεται στην τηλεόραση.
Στην επόμενη σειρά σποτ προβάλλονταν ως θετικά πρότυπα η εργαζόμενη μητέρα «Δήμητρα», η ευσυνείδητη δημόσια υπάλληλος «Φανή», η άριστη φοιτήτρια «Ελένη», η άνεργη «Κατερίνα» που βοηθά εθελοντικά στο γηροκομείο και ο μικρομεσαίος επιχειρηματίας «Χρήστος», και, μέσω αυτών, παρουσιάζονταν προγραμματικές θέσεις της Ν.Δ.
Σε μια άλλη δέσμη σποτ ετίθεντο διλήμματα όπως «Αλαζονεία ή Συνεργασία;», «Αβεβαιότητα ή Αξιοπιστία;», «Ανασφάλεια ή Σταθερότητα;», «Ιδεοληψίες ή Δουλειές;», «Ψέματα ή Αλήθειες;».
Λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, ο πρόεδρος της Ν.Δ. απηύθυνε μήνυμα στον λαό με σποτ, στο οποίο, έχοντας για φόντο μια κυματίζουσα ελληνική σημαία, τόνιζε: «Χάσαμε πολλές ευκαιρίες, με τα ψέματα, τα πειράματα, τον διχασμό. Τώρα έχουμε μια τελευταία ευκαιρία. Να μετατρέψουμε όλοι μαζί τα αδιέξοδα σε ένα νέο ξεκίνημα». Την ίδια περίοδο, ένα άλλο σποτ έδειχνε άνδρες και γυναίκες να βγάζουν τα χρωματιστά («κομματικά») μπλουζάκια τους και από κάτω να φοράνε φανέλα της Εθνικής Ελλάδας, ενώ ακουγόταν η προτροπή: «Αυτή την Κυριακή, αντί να ψηφίσουμε οπαδικά, ψηφίζουμε ομαδικά. Για συνεννόηση και συνεργασίες. Για τη δική μας ομάδα. Την εθνική μας ομάδα». Σε σποτ με τον τίτλο «Με λένε Τσίπρα, Άλεξ Τσίπρα», η ΟΝΝΕΔ παραλλήλισε ειρωνικά τον ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ με τον «Πράκτορα 007», με τον εκφωνητή να αναφέρει ότι «σε επτά μήνες, είπε επτά μεγάλα ψέματα και έφερε την Ελλάδα στο μηδέν» και να τονίζει: «Αυτά «δεν γίνονται ούτε σε ταινίες».
Το επιτελείο
Κεντρικό ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία είχαν ο Νίκος Καραχάλιος, ο Θεόδωρος Αμπατζόγλου, ο διευθυντής του γραφείου του Βαγγέλη Μεϊμαράκη Σωτήρης Κορομάντζος, ο γραμματέας του κόμματος Ανδρέας Παπαμιμίκος και η διευθύντρια του γραφείου Τύπου Πηνελόπη Γαβρά. Επίσης, μεταξύ άλλων, συνέδραμαν ο λογογράφος του Β. Μεϊμαράκη, δημοσιογράφος Ανδρέας Αθανασίου, και ο πολιτικός αναλυτής Γιάννης Χατζής. Εκπρόσωπος Τύπου ήταν ο Κώστας Καραγκούνης. Ο Πάνος Σταθόπουλος παρακολουθούσε και ανέλυε τις δημοσκοπήσεις που διενεργούσε η MRB. Τον επιτελικό σχεδιασμό της διαφημιστικής καμπάνιας ανέλαβε ο Γιώργος Φλέσσας (Civitas) και η υλοποίηση ανατέθηκε στην Aia Relate της Αλεξίας Μπακογιάννη *.
(*) Τα στοιχεία έδωσαν στον συγγραφέα ο Νίκος Καραχάλιος, ο Γιώργος Φλέσσας και ο Πάνος Σταθόπουλος.
ΛΑΪΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ – ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ
«Θα συντρίψουμε όλους τους εχθρούς του έθνους»
Σε αυτή την αναμέτρηση, ο γενικός γραμματέας του Λαϊκού Συνδέσμου-Χρυσή Αυγή ήταν εκτός φυλακής. Ο Νίκος Μιχαλολιάκος τόνιζε ότι το κόμμα του «θα συνεχίσει να αγωνίζεται ενάντια στα εθνοκτόνα μνημόνια, να λέει όχι στους εκβιασμούς των διεθνών τοκογλύφων», ενώ ανέδειξε σε μείζον πρόβλημα τους λαθρομετανάστες, κάνοντας λόγο για «εισβολή στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου» και ζητώντας φύλαξη των συνόρων από τις Ένοπλες Δυνάμεις. Αναφερόμενος στο οικονομικό αδιέξοδο του τόπου, υποστήριζε ότι μπορεί να λυθεί «μόνο με μία πολιτική εθνικής παραγωγής και αυτάρκειας και όχι με δανεικά». Επίσης, κατήγγειλε, για μία ακόμα φορά, τον «αποκλεισμό» του κόμματος από την τηλεόραση και τις εφημερίδες, ισχυριζόταν ότι «η πολιτική σκευωρία κατά της Χρυσής Αυγής στήθηκε από την κλίκα του Σαμαρά σε συνεργασία με την ανθελληνική Αριστερά» και υπογράμμιζε: «Η Χρυσή Αυγή δεν έδυσε, αλλά θα ανατείλει και θα συντρίψει όλους τους εχθρούς του έθνους».
«Ούτε οι σφαίρες, ούτε οι φυλακές, κανένας δε λυγίζει τους εθνικιστές»
Η κεντρική προεκλογική εκδήλωση της Χρυσής Αυγής πραγματοποιήθηκε στον Σταθμό Λαρίσης, με τον ηγέτη της να στέλνει το μήνυμα «μίας ακόμη εθνικιστικής νίκης ενάντια σε πολιτικές διώξεις και αποκλεισμούς». Η συγκέντρωση έληξε με άπαντες σε στάση προσοχής να ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο και τον ύμνο του κόμματος. Τα συνθήματα που κυριάρχησαν ήταν: «Άκου αρχηγέ και άκου το καλά, ξεφτίλισες το σύστημα ακόμα μια φορά», «Ούτε οι σφαίρες, ούτε οι φυλακές, κανένας δε λυγίζει τους εθνικιστές», «Αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή», «Αντεπίθεση, εθνική αντίσταση», «Τούρκοι, Μογγόλοι, δολοφόνοι», «Αναρχικοί και μπολσεβίκοι, αυτή η γη δεν σας ανήκει», «Αλήτες, προδότες, πολιτικοί», «Δουλειά, δουλειά στον Έλληνα εργάτη», «Λαός, στρατός, εθνικισμός», «Ελλάς, Ελλάς, ή ταν ή επί τας».
«Η μόνη εθνική επιλογή!»
Το σύνθημα που είχε κεντρική θέση στην καμπάνια του κόμματος ήταν το «Χρυσή Αυγή: Η μόνη εθνική επιλογή!». Σε ένα σποτ, ο Ν. Μιχαλολιάκος ζητούσε από τον ελληνικό λαό να σταθεί στο πλευρό του κόμματος, «στον αγώνα του ενάντια σ’ αυτούς που λεηλάτησαν τα όνειρά του». Σε άλλο σποτ, τρία παιδιά έλεγαν ότι θέλουν όταν μεγαλώσουν να έχουν δουλειά, να μάθουν σωστά την ελληνική ιστορία, να μην ξεπουλιέται το μέλλον τους και να μη γίνουν μειοψηφία στη χώρα τους, και ζητούσαν: «Η Ελλάδα να ανήκει στους Έλληνες».
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ
«Ο τρίτος πόλος»
Ο Ιούνιος του 2015 βρήκε το ΠΑΣΟΚ και τη Δημοκρατική Αριστερά με νέες ηγεσίες, μετά τις αποχωρήσεις των Ευάγγελου Βενιζέλου και Φώτη Κουβέλη, αντίστοιχα. Στις 30 Αυγούστου, η 51χρονη πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Φ. Γεννηματά και ο 37χρονος πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ Θανάσης Θεοχαρόπουλος ανακοίνωσαν ότι τα δύο κόμματα θα κατέβαιναν στις εκλογές με κοινό ψηφοδέλτιο.
Το σχήμα ονομάστηκε Δημοκρατική Συμπαράταξη και στόχευε να γίνει «ο τρίτος πόλος και η δύναμη αναφοράς για κοινή πορεία δυνάμεων της σοσιαλδημοκρατίας, της ανανεωτικής Αριστεράς και του δημοκρατικού Κέντρου».
Οι δύο ηγέτες ξεκαθάρισαν ότι τα κόμματά τους κρατούν την οργανωτική και πολιτική τους αυτοτέλεια και αυτονομία, και υπογράμμισαν ότι θα επιδιώξουν μετεκλογικά την κυβερνητική συμμετοχή όλων των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων, «ώστε η Ελλάδα να βγει οριστικά από την κρίση». Την αντίθεσή τους σ’ αυτή τη συνεργασία εξέφρασαν πολλά μέλη της Κεντρικής Επιτροπής της ΔΗΜΑΡ και ο Φ. Κουβέλης, ο οποίος δήλωσε ότι στηρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ «χωρίς ανταλλάγματα».
«Το κοινό μας σπίτι είναι ανοιχτό σε όλους σας»
Κατά την προεκλογική περίοδο, η Φ. Γεννηματά:
• Απηύθυνε διαρκώς προσκλητήριο επιστροφής σε όσους είχαν εγκαταλείψει το ΠΑΣΟΚ, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «το κοινό μας σπίτι είναι ανοιχτό σε όλους σας» και ότι «το αίμα νερό δεν γίνεται».
• Τόνιζε πως «το ΠΑΣΟΚ έχει κάνει πολύ μεγάλη ανανέωση» και «δεν έχει βαρίδια», καθώς, όπως έλεγε, «από αυτά φρόντισε να μας απαλλάξει ο ίδιος ο κ. Τσίπρας, παίρνοντάς τα στο κόμμα του».
• Καλούσε σε συστράτευση «όλους τους προοδευτικούς πολίτες».
• Εξαπέλυε «πυρά» κατά του ΣΥΡΙΖΑ και της Ν.Δ., λέγοντας πως είναι «οι όψεις του ίδιου νομίσματος», ότι «ασκήθηκαν συστηματικά στην αντιμνημονιακή ρητορική και αρίστευσαν στον λαϊκισμό» και ότι «επιχειρούν να στήσουν το σκηνικό μιας τεχνητής πόλωσης».
• Ζητούσε από τον λαό να αναδείξει τη Δημοκρατική Συμπαράταξη τρίτη δύναμη, «που θα επιβάλει την πολιτική σταθερότητα [σε κυβέρνηση] με τη συμμετοχή και των δύο μονομάχων», ενώ έθετε πέντε σημεία-όρους στα οποία το κόμμα της δεν επρόκειτο να συναινέσει: τις ελεύθερες απολύσεις στον ιδιωτικό τομέα, τις συντάξεις πείνας και αναξιοπιστίας, την εξοντωτική φορολογία των αγροτών, την επιβολή ΦΠΑ 23% στην ιδιωτική εκπαίδευση και τους πλειστηριασμούς της πρώτης κατοικίας.
«Φώφη, μαζί στη νέα εποχή»
Στην κεντρική συγκέντρωση της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στην πλατεία Κοτζιά, η Φ. Γεννηματά ζήτησε να καταψηφιστούν «ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος παριστάνει το καινούργιο ενώ είναι το τέλος του παλιού, και η Νέα Δημοκρατία του Βαγγέλη Μεϊμαράκη, ο οποίος παριστάνει τον λύκο που έγινε αρνάκι».
Τα συνθήματα που ακούστηκαν περισσότερο στην εκδήλωση ήταν: «Φώφη, μαζί στη νέα εποχή», «Ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά», «ΠΑΣΟΚ, ειρήνη, δημοκρατία», «Το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ, ενωμένο, δυνατό».
Στο «soundtrack» της συγκέντρωσης συμπεριελήφθησαν τα τραγούδια: «Τι λάθος κάνω» σε ερμηνεία του Γιάννη Χαρούλη, «Μ’ αρέσει να μη λέω πολλά» από τα Υπόγεια Ρεύματα, «Ο βασιλιάς της σκόνης» από τα Ξύλινα Σπαθιά, «Μη μιλάς, μη γελάς, κινδυνεύει η Ελλάς» με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα, το «Δυνατά, δυνατά» με την Ελευθερία Αρβανιτάκη, «Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου» με τον Νίκο Ξυλούρη, το «Θα περάσει και αυτό» του Νίκου Πορτοκάλογλου και το «We will rock you» των Queen*.
(*) Πηγές «soundtrack»: Δημήτρης Κουκλουμπέρης, «Να είμαστε εγγυητές της σταθερότητας», Η Εφημερίδα των Συντακτών, 16 Σεπτεμβρίου 2015 και Ζωή Λιάκα, «Το σάουντρακ των εκλογών», ό.π.
«Η φωνή σας θα είναι και δική μου φωνή»
Βασικό σύνθημα της Δημοκρατικής Συμπαράταξης ήταν το: «Τώρα δυνατοί. Μαζί δίνουμε λύσεις». Επίσης, χρησιμοποιήθηκε και το «Μόνο μαζί μπορούμε. Η ελπίδα απαιτεί συνεργασίες».
Η Φ. Γεννηματά εμφανίστηκε σε σποτ και, μεταξύ άλλων, «κοιτώντας στα μάτια» τον λαό, δεσμευόταν ότι η φωνή του θα είναι και δική της φωνή. Σε σποτ εμφανίστηκε και ο Θ. Θεοχαρόπουλος, ο οποίος ζητούσε: «Tα όνειρα μιας γενιάς, της δικής μου γενιάς, να μη μείνουν όνειρα». Οι φωτογραφίες των ηγετών του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ τυπώθηκαν και σε (ξεχωριστές) αφίσες της Δημοκρατικής Συμπαράταξης.
Ένα σποτ που φτιάχτηκε για την 3η Σεπτεμβρίου και τα 41 χρόνια του ΠΑΣΟΚ, έδειχνε ένα απόσπασμα από προεκλογικό μήνυμα που είχε απευθύνει στον λαό ο Α. Παπανδρέου και προκάλεσε την αντίδραση της Δήμητρας Λιάνη-Παπανδρέου, η οποία υπογράμμισε: «Χρειάζεται μεγάλο θράσος, έναν Εθνικό Ηγέτη του 48% να επιχειρούν να τον μετατρέψουν σε “λαθροκομματάρχη” του 3%-4%».
Το επιτελείο
O Κώστας Λαλιώτης παρείχε τις συμβουλές του στην ομάδα που ανέλαβε τη χάραξη της επικοινωνιακής στρατηγικής, στην οποία συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, o δημοσιογράφος Σταμάτης Μαλέλης (ο οποίος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της Δημοκρατικής Συμπαράταξης), ο εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ Παύλος Χρηστίδης, ο γραμματέας του Τομέα Επικοινωνίας του ΠΑΣΟΚ Θοδωρής Παπαθεοδώρου και τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΔΗΜΑΡ Θεόδωρος Μαργαρίτης και Δημήτρης Χατζησωκράτης. Στην εκστρατεία, κεντρικούς ρόλους είχαν επίσης ο επικεφαλής του Τομέα Πολιτικού σχεδιασμού του ΠΑΣΟΚ Χρήστος Πρωτόπαπας, ο γενικός διευθυντής του κόμματος Νίκος Σαλαγιάννης και ο Μανώλης Όθωνας*.
(*) Τα παραπάνω στοιχεία τα έδωσαν
στον συγγραφέα ο Κώστας Λαλιώτης
και ο Σταμάτης Μαλέλης.
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ
«Σίκουελ του ΣΥΡΙΖΑ η Λαϊκή Ενότητα»
Το ΚΚΕ ξεκίνησε την προεκλογική του εκστρατεία με μια μεγάλη συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος. Ο Δ. Κουτσούμπας ζήτησε την ενδυνάμωση του κόμματος, με το επιχείρημα ότι «θα είναι πιο αποφασιστικά το στήριγμα του λαού στην αναμέτρηση με τη “χορωδία των εκβιαστών”, που αποτελείται απ’ όλα τα άλλα κόμματα και έχει μαέστρους την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Κομισιόν, το ΔΝΤ, την τάξη των καπιταλιστών».
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, σε ομιλίες και συνεντεύξεις του, ο γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ:
• Επαναλάμβανε ότι στόχος του κόμματός του είναι «να πάρει ο λαός τον πλούτο και την εξουσία στα χέρια του, με κοινωνικοποίηση της οικονομίας, αποδέσμευση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και μονομερή διαγραφή του χρέους».
• Ανέφερε ότι κανείς δεν πρέπει να επιστρέψει στη Ν.Δ. και στο ΠΑΣΟΚ επειδή απογοητεύθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ και ότι κανένας δεν πρέπει να πάει στη «ναζιστική εγκληματική» Χρυσή Αυγή, ενώ κατήγγειλε το Ποτάμι, το ΠΑΣΟΚ και τους ΑΝΕΛ για «συνυπευθυνότητα για τη χθεσινή και την αυριανή αντιλαϊκή πολιτική».
• Απευθυνόμενος τους απογοητευμένους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ, τον κατηγορούσε ότι «εγκλώβισε τον λαό με ψεύτικες ελπίδες» και ότι «εξυπηρετεί συστηματικά συγκεκριμένες μνημονιακές πολιτικές».
• Έδωσε μεγάλη βαρύτητα στις επιθέσεις του στη Λαϊκή Ενότητα, προφανώς για να αποτρέψει διαρροές ψηφοφόρων του ΚΚΕ σε ένα κόμμα με το οποίο υπήρχε πολιτική και ιδεολογική εγγύτητα. Παρόλο που ηγετικά στελέχη της Λαϊκής Ενότητας αναφέρονταν στην επιδίωξη κοινής δράσης με το ΚΚΕ, ο Δ. Κουτσούμπας τη χαρακτήριζε «νέο ανάχωμα της αστικής εξουσίας» και «ΣΥΡΙΖΑ Νο2», λέγοντας χαρακτηριστικά: «Να μην ξαναπαιχτεί το ίδιο έργο σε βάρος του λαού. Άλλωστε, συνήθως τα “σίκουελ” είναι χειρότερα από τις πρώτες ταινίες».
«Τέρμα στα μνημόνια και την κοροϊδία»
Στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του κόμματος, που έγινε επίσης στην πλατεία Συντάγματος, ο Δ. Κουτσούμπας ανέφερε ότι «πολλή συζήτηση γίνεται για το “νέο” και το “παλιό”, με πολλή δόση βέβαια υποκρισίας» και υπενθύμισε τα «προφητικά», όπως τα χαρακτήρισε, λόγια του Μπέρτολτ Μπρεχτ: «Στεκόμουν πάνω σε ένα λόφο και είδα το παλιό να πλησιάζει, μα ερχόταν σα νέο». Επίσης, προέτρεψε τον λαό «να ρίξει στην κάλπη ΚΚΕ, για να μην προσθέσει και τη δική του ψήφο στις 222 ψήφους των πέντε κομμάτων που ψήφισαν το τρίτο μνημόνιο και τώρα εμφανίζονται σαν αθώες περιστερές που αμάρτησαν για το παιδί τους».
Πριν από την ομιλία, από τα μεγάφωνα μεταδίδονταν κυρίως συνθέσεις του Θάνου Μικρούτσικου (όπως «Η μπαλάντα του ξεσηκωμού» και τραγούδια από το άλμπουμ Τα αντάρτικα). Οι οπαδοί έσειαν κόκκινες σημαίες καθώς και γαλανόλευκες, και τα συνθήματα που δονούσαν τον χώρο ήταν: «Τη δική σου δύναμη ψήφισε λαέ, υπάρχει λύση με το ΚΚΕ», «Μνημόνια κι απάτες σε βάρος του λαού, είναι η αριστερά του καπιταλισμού», «Τέρμα στα μνημόνια και την κοροϊδία, να πληρώσει τώρα η πλουτοκρατία», «Το ανάστημά σου σήκωσε λαέ, τώρα αντεπίθεση με το ΚΚΕ».
«Δεν έχουμε μνήμη χρυσόψαρου»
Κεντρικό σύνθημα του κόμματος ήταν το «Τους δοκίμασες. Τώρα με το ΚΚΕ. Υπάρχει λύση στο δρόμο της ανατροπής», που αποτυπώθηκε και σε αφίσα.
Το πρώτο προεκλογικό σποτ του κόμματος ξεκινούσε με το απόσπασμα του Μενέλαου Λουντέμη από το βιβλίο του Οδός Αβύσσου, Αριθμός Μηδέν: «Ειπώθηκαν ψέματα που ντράπηκαν και τα ίδια, μια και δεν ντράπηκαν τα στόματα που τα ’λεγαν». Ακολουθούσαν πλάνα με «ψέματα» που, σύμφωνα με το ΚΚΕ, είχαν πει οι Γ. Παπανδρέου, Α. Σαμαράς, Αλ. Τσίπρας και Π. Λαφαζάνης, σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα μνημόνια και την «τρόικα».
Το σποτ που συζητήθηκε ήταν εκείνο που έδειχνε ένα χρυσόψαρο να κολυμπάει μέσα σε μια γυάλα ενώ ακούγονταν τα ονόματα των Αλ. Τσίπρα, Β. Μεϊμαράκη, Στ. Θεοδωράκη, Π. Καμμένου και Φ. Γεννηματά που ψήφιζαν «ναι» στο τελευταίο μνημόνιο. Το ψάρι έβγαινε και έφευγε από τη γυάλα, ενώ τονιζόταν: «Όχι ξανά στα ίδια. Δεν έχουμε μνήμη χρυσόψαρου».
ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ
«Στόχος μας το 10%»
Το Ποτάμι προβλήθηκε ως «το πιο ανανεωτικό, άφθαρτο κι ανοιχτό κόμμα», που «έχει λύσεις για πολλά από τα προβλήματα της χώρας», «διαθέτει στελέχη δοκιμασμένα στην πραγματική ζωή, με γνώση και εμπειρία» και «εκπροσωπεί τις δυνάμεις της εργασίας, της δημιουργίας, της παραγωγής».
Αρχικά, ο Στ. Θεοδωράκης έθεσε ως στόχο για το Ποτάμι να συγκεντρώσει στις εκλογές ποσοστό άνω του 6%, αλλά στη συνέχεια τόνισε: «Πρέπει να πάρουμε 10%, ώστε να καταλάβει το πολιτικό σύστημα ότι ο κόσμος θέλει να τα αλλάξει όλα». Επίσης, ανέφερε ότι το Ποτάμι φιλοδοξεί να είναι «ο εγγυητής της επόμενης κυβέρνησης, η οποία θα έχει ευρωπαϊκό προσανατολισμό και θα εκπροσωπεί την πλειοψηφία του λαού». Παράλληλα, τόνιζε ότι οι προγραμματικές θέσεις του πρώτου κόμματος θα ήταν εκείνες που θα καθόριζαν αν το Ποτάμι θα συμμετείχε ή θα στήριζε την επόμενη κυβέρνηση, διευκρινίζοντας: «Εμείς δεν έχουμε καμία καψούρα με την υπουργική καρέκλα και δεν είναι προτεραιότητά μας».
«Το Ποτάμι εκπροσωπεί το καινούργιο»
Το Ποτάμι επιχείρησε να διευρύνει την εκλογική του βάση, κυρίως προσελκύοντας τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ και της Ν.Δ. και, παράλληλα, να αποτρέψει τις καταγραφόμενες από τις δημοσκοπήσεις σημαντικές διαρροές δικών του ψηφοφόρων προς τα δύο μεγαλύτερα κόμματα (και κυρίως προς τον ΣΥΡΙΖΑ) αλλά και τη Δημοκρατική Συμπαράταξη.
Ο Στ. Θεοδωράκης δήλωνε ότι «Το Ποτάμι εκπροσωπεί το καινούργιο» και ότι «δεν θα γίνει υπηρέτης του παλιού συστήματος». Παράλληλα, έδωσε έμφαση στη διεύρυνση των ψηφοδελτίων του κόμματός του «με αριστερούς μεταρρυθμιστές, προοδευτικούς φιλελεύθερους, οικολόγους, πρωτοπόρους κεντροαριστερούς».
Ακόμα, ο επικεφαλής του Ποταμιού δεσμευόταν ότι το κόμμα του δεν θα συνηγορήσει στην επιβολή κανενός νέου φόρου, υπογράμμιζε την ανάγκη να μειωθεί το κράτος και υποσχόταν ότι «θα δώσει μάχη στο πλευρό των μεγάλων χαμένων των μνημονίων» και κυρίως των ανέργων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Στην τελική ευθεία για τις εκλογές, το Ποτάμι παρουσίασε οχτώ στελέχη του τα οποία είχαν επεξεργαστεί τις προτάσεις του στα οικονομικά θέματα.
Στις εκδηλώσεις του κόμματος, το τραγούδι που ακουγόταν περισσότερο ήταν «Το ποτάμι» του Ν. Πορτοκάλογλου.
«Εμείς μπορούμε»
Το Ποτάμι ξεκίνησε την προεκλογική του εκστρατεία με το σύνθημα «Εμείς μπορούμε» (που ήταν πανομοιότυπο με μια αγαπημένη φράση-σύνθημα του Γ. Παπανδρέου το 2009 και που, με τη σειρά του, θύμιζε το σλόγκαν της εκστρατείας του Μπαράκ Ομπάμα το 2008 «Ναι μπορούμε»). Στην πορεία, χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον και το σύνθημα «Τώρα Ποτάμι», συχνά σε συνδυασμό με τη φράση «Τους πληρώσαμε ακριβά».
Τα πρώτα σποτ του Ποταμιού ήταν σκετς με πρωταγωνιστές δύο «εκπροσώπους» του ΣΥΡΙΖΑ και της Ν.Δ., με σκοπό να αναδείξουν ότι ήταν «οι δύο κακές όψεις του ίδιου νομίσματος».
Τα επόμενα, διαδικτυακά, σποτ είχαν τη μορφή «κάρτας» και περνούσαν τα μηνύματα του κόμματος σε αντίστροφη μέτρηση ενόψει των εκλογών, με αναφορές όπως: «Σε 16 ημέρες, θα επιλέξεις αν θα εκλεγούν τα παιδιά από τα πολιτικά τζάκια ή τον κομματικό σωλήνα;» και «Σε 15 ημέρες, θα αποφασίσεις ποιανού τα ξαδέρφια θα διοριστούν;».Επίσης, προβλήθηκαν σποτ με 25 πρόσωπα, «πετυχημένα στον τομέα τους», με το καθένα να περνά το δικό του μήνυμα, που αποτελούσε και πρόταση του κόμματος.
Το σποτ που προκάλεσε αίσθηση είχε για κεντρικό χαρακτήρα έναν μεσήλικα άνδρα που ξυπνούσε έπειτα από έξι χρόνια σε κώμα, για να μάθει, μεταξύ άλλων, ότι το κατάστημά του είχε κλείσει λόγω έλλειψης ρευστού και να δει τα παιδιά του να αρνούνται να τους γράψει τα σπίτια του στο όνομά τους, λόγω ΕΝΦΙΑ. Τελικά, ο πατέρας αποφάσιζε να ξαναπέσει σε κώμα.
Λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, ο Στ. Θεοδωράκης εμφανίστηκε σε σποτ απευθυνόμενος στον πολίτη: «Θυμάσαι τα μεγάλα λάθη Τσίπρα-Καμμένου; Θυμάσαι το κομματικό κράτος της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ; Τους πληρώσαμε ακριβά. Εσύ που θέλεις δουλειά, εσύ που βαρέθηκες τα σκάνδαλα, δώσε στο Ποτάμι 10%. Για να μην κάνουν πάλι ό,τι θέλουν. Για να κυβερνήσουν επιτέλους ικανοί άνθρωποι».
Το επικοινωνιακό επιτελείο
Την ευθύνη της διαφημιστικής καμπάνιας (συνθήματα, αφίσες και ραδιοτηλεοπτικά σποτ) ανέλαβαν ο Στρατής Μούγερ και ο Νικόλας Γιατρομανωλάκης. Σημαίνοντα ρόλο στην επικοινωνιακή ομάδα είχαν η διευθύντρια του γραφείου Τύπου Λίνα Παπαδάκη, ο εκπρόσωπος Τύπου Δημήτρης Τσιόδρας και η Οντίν Λιναρδάτου. Η Άντρη Κωνσταντίνου ήταν υπεύθυνη για τα social media. Τα φυλλάδια και τις αφίσες επιμελήθηκε καλλιτεχνικά ο Φώτης Πεχλιβανίδης. Το Ποτάμι συνεργάστηκε με τη διαφημιστική εταιρεία Communication Effect και με την Initiative για το media planning και στον digital τομέα*.
(*) Τα σχετικά στοιχεία έδωσε στον συγγραφέα ο Σταύρος Θεοδωράκης.
ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ – ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
«Εγγυητές για το αύριο»
Σύμφωνα με τη γνωστοποίηση των Ανεξάρτητων Ελλήνων προς την πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων και την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, το όνομα του κόμματος στις βουλευτικές εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου ήταν Ανεξάρτητοι Έλληνες – Εθνική Πατριωτική Δημοκρατική Συμμαχία. Ωστόσο, σε όλη την προεκλογική του εκστρατεία, το κόμμα παρουσιάστηκε ως Ανεξάρτητοι Έλληνες. Χαρακτηρίζοντας «έντιμη» την κυβερνητική συνεργασία τους με τον ΣΥΡΙΖΑ, οι ΑΝΕΛ ζήτησαν από τον ελληνικό λαό να δώσει εντολή να συνεχιστεί, προβαλλόμενοι ως «εγγυητές για το αύριο», τόσο στα εθνικά θέματα όσο και σε εκείνα της Ορθοδοξίας, του Ελληνισμού και της στήριξης της ελληνικής οικονομίας. Επίσης, οι ΑΝΕΛ δεσμεύονταν ότι θα συνεχίσουν να προστατεύουν τον χαμηλοσυνταξιούχο, τον εργαζόμενο, τον άνεργο, και τα συμφέροντα του ιδιώτη επιχειρηματία και του υπαλλήλου της ιδιωτικής επιχείρησης.
Κάνοντας έμμεση αναφορά στο πολυσυζητημένο τηλεοπτικό σποτ της προηγούμενης αναμέτρησης, ο Π. Καμμένος τόνιζε ότι το «πατριωτικό» και «κεντροδεξιό» κίνημα των ΑΝΕΛ «κράτησε το τρένο της Ελλάδας στις ράγες, προτάσσοντας το συμφέρον της πατρίδας και του λαού», ενώ υποστήριζε ότι η συμφωνία της 13ης Ιουλίου «απέτρεψε το σχέδιο για αποπομπή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, γεγονός που θα καθιστούσε τη χώρα σε αποθήκη εκατομμυρίων προσφύγων».
Ο Π. Καμμένος άνοιξε μέτωπο με τον πρόεδρο της Ν.Δ. με αφορμή το θέμα της σύμβασης εκσυγχρονισμού των υποβρυχίων τύπου 209, ενώ τον κατηγορούσε για «ύφος ντε λα μαγκέν», «πολιτική του κουτσαβακισμού» και μετατροπή της καμπάνιας της Ν.Δ. «σε βιβλίο του Νίκου Τσιφόρου». Η κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του κόμματος έγινε στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, με τον Π. Καμμένο να κατευθύνεται στην εξέδρα με το «We will rock you» των Queen, να ανοίγει την ομιλία του προτάσσοντας τη φράση «Ό,τι δεν με σκοτώνει με κάνει πιο δυνατό» και να ζητά: «Λύστε μας τα χέρια για να οδηγήσουμε την Ελλάδα στο αύριο, φέρνοντας το καινούργιο».
«Η σταθερότητα είναι στο χέρι μας»
Σε αυτή την αναμέτρηση, οι ΑΝΕΛ πρόσθεσαν στο σύνθημα της προηγούμενης εκστρατείας τους «Αναγκαίο καλό» τη φράση «Στις 20 Σεπτεμβρίου, πιο αναγκαίο από ποτέ!» και παρουσίασαν πάλι ένα τηλεοπτικό σποτ που συζητήθηκε: Αυτή τη φορά, ο μικρός «Αλέξης» είχε σπάσει το αριστερό του χέρι και ο Π. Καμμένος αναλάμβανε να του μάθει να γράφει «εξίσου καλά και με το δεξί». Η εικόνα του ηγέτη των ΑΝΕΛ και του μικρού «Αλέξη» με το χέρι στον γύψο έγινε και αφίσα, με την επισήμανση: «Η σταθερότητα είναι στο χέρι μας».
Ο Β. Μεϊμαράκης μπήκε στο στόχαστρο των ΑΝΕΛ σε σποτ που τον εμφάνιζε να παίζει μπουζούκι και να τραγουδά το ρεμπέτικο «Jurassic Park», ενώ σε ένα άλλο σποτ, ο Π. Καμμένος του ξύριζε το μουστάκι, πάντα με την κατάληξη: «Στις 20 Σεπτεμβρίου, τους κόβουμε τη μαγκιά». Ακολούθησε σποτ, με τον αρχηγό των ΑΝΕΛ να ανοίγει ένα τσαλακωμένο χαρτί «που ξέχασε ο Βαγγέλης στο debate», για να διαπιστώσει, στο επόμενο σποτ, ότι είναι ένα χάρτινο καραβάκι που πάνω του έχει γραμμένο τη λέξη «Ελλάς» και ζωγραφισμένη την ελληνική σημαία, ενώ εμφανιζόταν το μήνυμα: «Εμείς δεν ξεχνάμε την Ελλάδα». Η διαβεβαίωση αυτή και το καραβάκι είχαν περίοπτη θέση στην «πλάτη» της εξέδρας που μίλησε ο Π. Καμμένος στο ΣΕΦ. Η Κατερίνα Τσατσαρώνη ήταν υπεύθυνη επικοινωνιακής στρατηγικής και διαφήμισης του κόμματος, που συνεργάστηκε και πάλι με την Pollen Advertising του Πολύκαρπου Ζαλώνη.
ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΩΩΝ
Ο «διορατικός πολιτικός» Β. Λεβέντης
Ως αρχηγός κόμματος, ο Βασίλης Λεβέντης είχε κάνει το ντεμπούτο του σε εθνικές εκλογές το 1985 με τους Ελεύθερους, για να ακολουθήσουν οι Οικολόγοι Ειρηνιστές Πράσινοι το 1990 και η Ενωση Κεντρώων το 1993. Αν και για πολλά χρόνια παραπολιτικές στήλες εφημερίδων τον παρουσίαζαν ως «γραφικό» και «φαιδρό», στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015, ο Β. Λεβέντης είδε το κόμμα του να λαμβάνει πάνω από 110.000 ψήφους: Είχε προηγηθεί η προβολή στο Διαδίκτυο αποσπασμάτων από παλαιότερες τηλεοπτικές ομιλίες του, που έδειχναν να επαληθεύονται κάποιες από τις «προφητείες» του για την Ελλάδα. Στο έμβλημα του κόμματος κυριαρχούσε η φωτογραφία του ηγέτη του και η εικόνα εξόδου από ένα σκοτεινό τούνελ.
Στη δεύτερη προεκλογική του εκστρατεία για το 2015, «ο πλέον διορατικός πολιτικός της σύγχρονης Ελλάδας», όπως προβάλλονταν, επανέλαβε την επιθυμία του για την παραμονή της χώρας στο ευρώ και τη δημιουργία «μιας περήφανης Ελλάδας, με πλεονάσματα». Επίσης, πρόβαλε ξανά τις μεταρρυθμίσεις που πρότεινε το κόμμα του, μεταξύ των οποίων ήταν: Eντοπισμός και απόλυση κάθε αργόμισθου από το Δημόσιο, τις ΔΕΚΟ και τους δήμους. Μείωση των μισθών όλων των αιρετών αξιωματούχων κατά 50%. Ανώτατο όριο συνολικής σύνταξης για όλους τα 1.500 ευρώ μηνιαίως. Κατάργηση της πολυθεσίας. Άμεση κατάργηση κάθε κρατικής επιχορήγησης προς τα κόμματα.
Η κεντρική προεκλογική συγκέντρωση της Ένωσης Κεντρώων έγινε στην Αθήνα, στο θέατρο «Περοκέ», με τον 64χρονο Β. Λεβέντη να υπογραμμίζει ότι οι δύο βασικές προτάσεις του για να βγει η χώρα από την κρίση ήταν να βρεθούν τρόποι και κίνητρα ώστε να επιστρέψουν στη χώρα τα 130 δισ. ευρώ που εκτιμούσε ότι είχαν βγάλει οι Έλληνες σε τράπεζες του εξωτερικού και να μετατεθεί η αποπληρωμή των ομολόγων για πέντε χρόνια μετά.
«Je suis Λεβέντης»
Η Ένωση Κεντρώων επέλεξε σαν κεντρικά της συνθήματα τα «Θα γκρεμίσουμε το σάπιο σύστημα» και «Αποκαλύπτουμε όσα άλλοι δεν τολμούν», τα οποία γράφονταν και σε αφίσες με τη φωτογραφία του προέδρου της. Μια άλλη αφίσα, με τη φωτογραφία του Β. Λεβέντη, στην οποία γραφόταν η φράση «Σε τόσες εκλογές πιάστηκες μ@λ@κας. Αυτή τη φορά φρόντισε να φανείς Λεβέντης», προκάλεσε αίσθηση αλλά και την οργή του ηγέτη της Ένωσης Κεντρώων, που την απέδωσε σε «κάποια καθάρματα άλλων κομμάτων». Άλλα συνθήματα που χρησιμοποίησε το κόμμα ήταν τα «Η Ελλάδα γυρίζει σελίδα», «Ας κάνουμε όλοι μαζί τη σπίθα φλόγα!» και «Στις 20 Σεπτέμβρη γινόμαστε όλοι λεβέντες».
Από όλα τα σποτ του κόμματος, ιδιαίτερα συζητήθηκε εκείνο που έδειχνε τον Β. Λεβέντη να μπαίνει στο γραφείο ενός οκνηρού δημόσιου υπαλλήλου, να του αφήνει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Ένωσης Κεντρώων και να αποκαθιστά τις πεσμένες σημαίες της Ελλάδας και της Ε.Ε. Στη συνέχεια, εμφανίζονταν στην οθόνη οπαδοί του κόμματος κρατώντας συνθήματα όπως: «Je suis Λεβέντης», «Λεβέντης να ’σαι, να μη φοβάσαι», «Φέρσου κι εσύ λεβέντικα». Το σποτ «ντυνόταν» με το τραγούδι του Πασχάλη Χατζόπουλου «Ενωμένοι μαζί», που ήταν ο άτυπος ύμνος του κόμματος.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Κώστα Ζαφειρόπουλου στην Εφημερίδα των Συντακτών, το κόμμα έδωσε μεγάλη βαρύτητα στο Διαδίκτυο, με τον Δήμο Δανέλλα να συντονίζει μια ομάδα εθελοντών, ενώ υπεύθυνος Τύπου ήταν ο Γιώργος Κουτουλάκης. Η διαφημιστική καμπάνια του κόμματος κόστισε 1.000 ευρώ*.
(*) Κώστας Ζαφειρόπουλος, «Στο στρατηγείο των… Κεντρώων», Η Εφημερίδα των Συντακτών, 22 Σεπτεμβρίου 2015.
«Πολύ σκληρός για να πεθάνει ο ΣΥΡΙΖΑ»
Στην αναμέτρηση της 20ής Σεπτεμβρίου, σημειώθηκε η μεγαλύτερη αποχή σε εθνικές εκλογές κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο, καθώς έφτασε το 43,43%.
Ο ΣΥΡΙΖΑ προσέγγισε το ποσοστό του Ιανουαρίου του 2015, αν και ψηφίστηκε από περίπου 320.000 λιγότερους ψηφοφόρους. Σύμφωνα με το exit poll της Κάπα Research*, ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να διατηρήσει τη συσπείρωση των οπαδών του στο 76,3% και είχε εισροές από τη Ν.Δ. (το 5,2% των ψηφοφόρων της), το Ποτάμι (23%), το ΚΚΕ (14,4%), τους ΑΝΕΛ (12,3%) και το ΠΑΣΟΚ (11,4%). Μιλώντας στην πλατεία Κλαυθμώνος, ο Αλ. Τσίπρας είπε ότι το κόμμα του είναι «πολύ σκληρό για να πεθάνει» και, έχοντας θερμό εναγκαλισμό με τον Π. Καμμένο, ανέφερε: «Θα συνεχίσει μαζί τον αγώνα που ξεκινήσαμε πριν από επτά μήνες».
Σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές, η Ν.Δ. βελτίωσε ελαφρά το ποσοστό της (αν και έχασε περίπου 192.000 ψηφοφόρους), η Χρυσή Αυγή παρέμεινε στα ίδια περίπου επίπεδα τόσο σε ποσοστό όσο και σε ψήφους, το ΚΚΕ αύξησε ελάχιστα το ποσοστό του, ενώ το Ποτάμι και οι ΑΝΕΛ κατέγραψαν σημαντικές απώλειες σε ποσοστά και ψήφους.
Απορροφώντας μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του ΚΙΔΗΣΟ, η Δημοκρατική Συμπαράταξη κατέλαβε την τέταρτη θέση, ενώ η Ένωση Κεντρώων μπήκε για πρώτη φορά στη Βουλή, με τον Β. Λεβέντη να ευχαριστεί ιδιαίτερα τους νέους και τις νέες που τον τίμησαν με την ψήφο τους.
Η Λαϊκή Ενότητα κατέλαβε την ένατη θέση και δεν κατάφερε οριακά να μπει στη Βουλή (2,87%).
Η Wall Street Journal αναφέρθηκε σε «ηχηρή νίκη» του Αλ. Τσίπρα, το Reuters σε «προσωπικό του θρίαμβο» και ο Guardian επισήμανε: «Οι εκλογές τελείωσαν, η οικονομική κρίση όχι».
(*) Το exit poll διενεργήθηκε για τα in.gr, tovima.gr, tanea.gr και τον ραδιοφωνικό σταθμό BHMA FM 99,5. Τα στοιχεία που αναφέρονται έχουν ως πηγή
το kaparesearch.com.