Την άνοιξη του 1991, η κατάσταση στη Γιουγκοσλαβία ήταν τεταμένη λόγω των εθνοτικών εντάσεων που είχαν ξεσπάσει. Σε αυτές τις συνθήκες, οι Κροάτες, σύμφωνα με την «Καθημερινή» της 21ης Μαΐου 1991, θα «τέντωναν το σκοινί», αφού δύο μέρες νωρίτερα, στις 19 Μαΐου, είχε διεξαχθεί το δημοψήφισμα που θα αποφάσιζε για την ανεξαρτησία ή όχι της χώρας.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Κροατία αποτελούσε ομοσπονδιακή «μονάδα» της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Το γιουγκοσλαβικό σύνταγμα του 1974 παραχώρησε αυξημένη αυτονομία στις ομοσπονδιακές «μονάδες», παρέχοντας μια νομική βάση για την ανεξαρτησία των ομοσπονδιακών συνιστωσών. Στη δεκαετία του 1980, όμως, η πολιτική κατάσταση σταδιακά επιδεινώθηκε και πλέον, τον Ιανουάριο του 1990, το κροατικό στοιχείο απαιτούσε μια πιο χαλαρή ομοσπονδία. Την ίδια χρονιά διεξήχθησαν οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές στην Κροατία. Στις 25 Απριλίου 1991, το κροατικό Κοινοβούλιο αποφάσισε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της χώρας, το οποίο θα πραγματοποιούνταν στις 19 Μαΐου. Το δημοψήφισμα προσέφερε δύο επιλογές. Στην πρώτη, η Κροατία θα γινόταν κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος. Στη δεύτερη, η Κροατία θα παρέμενε στη Γιουγκοσλαβία ως ενιαίο ομοσπονδιακό κράτος.
Παρότι οι σερβικές τοπικές αρχές ζήτησαν μποϊκοτάζ της ψηφοφορίας, το δημοψήφισμα διεξήχθη κανονικά, με τα αποτελέσματά του να είναι συντριπτικά υπέρ της ανεξαρτησίας. «Η πολιτική και συνταγματική κρίση κορυφώνεται στη Γιουγκοσλαβία, καθώς οι Κροάτες επέλεξαν με συντριπτική πλειοψηφία την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας τους στο προχθεσινό δημοψήφισμα και ο αντιπρόσωπός τους στο ομοσπονδιακό προεδρείο αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος του ανώτατου συλλογικού οργάνου», διαβάζουμε στην «Καθημερινή». Στο σχετικό άρθρο αναφέρεται ακόμα πως «οι κροατικές αρχές ανακοίνωσαν ότι, με καταμετρημένο το 90% των ψήφων, περισσότερο από το 94% των ψηφοφόρων τάχθηκαν υπέρ της ανεξαρτητοποίησης της Δημοκρατίας τους. Η προσέλευση των ψηφοφόρων ήταν περίπου 80% καθώς η σερβική μειονότητα απείχε, αφού προηγουμένως οι ηγέτες της διακήρυξαν ότι η βούληση των ομοεθνών τους εκφράστηκε με το δημοψήφισμα της 11ης Μαΐου, που οι ίδιοι διοργάνωσαν για την ενσωμάτωση της περιοχής τους στη Σερβία».
Η «Καθημερινή» δημοσίευσε ακόμη τις δηλώσεις του Κροάτη προέδρου, Φράνιο Τούντσμαν, ο οποίος «τόνισε ότι “η ενιαία Γιουγκοσλαβία ανήκει πλέον στο παρελθόν” και ότι στόχος της κυβέρνησής του είναι ο μετασχηματισμός της χώρας του “σε μια χαλαρή συμμαχία κυρίαρχων κρατών”, προσθέτοντας όμως ότι “εάν αυτό δεν είναι δυνατόν, τότε θέλουμε πλήρη κυριαρχία και ανεξαρτησία”. Ο Φράνιο Τούντσμαν αποκάλυψε ότι οι Δημοκράτες της Σλοβενίας, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, των Σκοπίων και της Κροατίας έχουν ήδη συμφωνήσει επί της αρχής να δημιουργήσουν μια νέα συμμαχία κυρίαρχων κρατών, εάν δεν αρθεί το αδιέξοδο στην ανάληψη της προεδρίας της Γιουγκοσλαβίας από τον Κροάτη αντιπρόσωπο στο ομοσπονδιακό προεδρείο, Στίπε Μέσιτς».
Η Κροατία κήρυξε την ανεξαρτησία της και διέλυσε τη σύνδεσή της με τη Γιουγκοσλαβία στις 25 Ιουνίου 1991. Ωστόσο, η συνέχεια δεν υπήρξε ομαλή. Αρχικά, οι Κροάτες αποφάσισαν να παγώσουν για ένα τρίμηνο τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας ύστερα από προτροπή της ΕΟΚ και της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, σε μια προσπάθεια εκτόνωσης της κατάστασης. Όμως σύντομα ο πόλεμος θα κλιμακωνόταν. Στις 7 Οκτωβρίου, η γιουγκοσλαβική αεροπορία επιτέθηκε στο κύριο κυβερνητικό κτίριο στο Ζάγκρεμπ, ενώ στις 8 Οκτωβρίου, το κροατικό Κοινοβούλιο διέκοψε κάθε εναπομείναντα δεσμό με τη Γιουγκοσλαβία.
Για πρώτη φορά, η Κροατία αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο κράτος, στις 26 Ιουνίου 1991, από τη Σλοβενία, η οποία κήρυξε τη δική της ανεξαρτησία την ίδια ημέρα. Ακολούθησαν η Λιθουανία, στις 30 Ιουλίου, και τον Δεκέμβριο του 1991, η Ουκρανία, η Λετονία, η Ισλανδία και η Γερμανία. Η ΕΟΚ αναγνώρισε την Κροατία στις 15 Ιανουαρίου 1992 και ο ΟΗΕ τον Μάιο του 1992.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης
