Στις 22 Μαΐου 1939, λίγο μετά τις 11 το πρωί, στο μέγαρο της καγκελαρίας στο Βερολίνο, οι υπουργοί Εξωτερικών της Γερμανίας, Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ, και της Ιταλίας, Γκαλεάτσο Τσιάνο, παίρνουν στα χέρια τους δύο χαλύβδινες πένες κατασκευασμένες σε εργοστάσιο της εταιρείας Friedrich Krupp AG και υπογράφουν τα πρωτόκολλα που δέσμευαν τις δύο χώρες σε φιλία και συμμαχία.
Το σύμφωνο αυτό, που έμεινε γνωστό με την ονομασία «Χαλύβδινο Σύμφωνο» εξαιτίας των πενών που χρησιμοποίησαν οι υπογράφοντες, αποτέλεσε και τυπική κατοχύρωση της κοινής στάσης του ιταλογερμανικού άξονα σε περίπτωση πολέμου, με διάρκεια ισχύος δέκα χρόνων. Προέβλεπε ότι στην περίπτωση κατά την οποία ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη εμπλεκόταν σε πόλεμο με ένα ή περισσότερα κράτη, το άλλο μέρος υποχρεωνόταν να το βοηθήσει. Όπως αναφέρει η «Καθημερινή», στις 24 Μαΐου, «οι γερμανικοί και ιταλικοί διπλωματικοί κύκλοι εδήλουν σήμερον μετά την υπογραφήν του Συμφώνου ότι αι δύο χώραι εξεδήλωσαν σαφώς την απόφασίν των να δημιουργήσουν μια νέαν Ευρώπην ειρηνικώς ή διά του ξίφους».
Οι αντιδράσεις της πλειοψηφίας του γερμανικού λαού ήταν θετικές: «Μετά την ενώπιον του ραδιοφωνικού πομπού ομιλίαν των, οι δύο υπουργοί μετέβησαν εκ νέου εις το ιδιαίτερον γραφείον του καγκελλαρίου Χίτλερ, όστις, απαντών εις τας ζητωκραυγάς τού κάτωθεν του μεγάρου της Καγκελλαρίας πλήθους εξήλθεν εις τον εξώστην εν μέσω των κ.κ. Τσιάνο και φον Ρίμπεντροπ. Επί δέκα λεπτά της ώρας αντήχουν αι βροντώδεις επευφημίαι του πλήθους επαναλαμβάνοντος ρυθμικώς τα ονόματα: Φύρερ, Ντούτσε, Τσιάνο, Ρίμπεντροπ».
Ωστόσο, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία δεν αντιμετώπισαν το σύμφωνο με κανέναν ενθουσιασμό. Η γαλλική εφημερίδα Χρόνος σημείωνε σχετικά: «Κατά βάθος η ιταλογερμανική συμμαχία παρίσταται υπό του ιταλικού Τύπου ως αναγκαία απάντησις εις την γαλλοβρεταννικήν πολιτικήν της “κυκλώσεως” των δυνάμεων του “άξονος”. Αύτη είναι συνέπεια της στενής αγγλογαλλικής συμμαχίας και των τελευταίων συμφώνων εγγυήσεως των οφειλομένων εις την αγγλικήν πρωτοβουλίαν. Κατά την θέσιν ταύτην, η συμμαχία μεταξύ Ράιχ και ιταλικής χερσονήσου θα είναι πραγματικόν σύμφωνον ασφαλείας εναντίον της πολιτικής των δημοκρατικών δυνάμεων. Η πρωτοβουλία ενός πολέμου θα ευρίσκετο εις τα “σκοτεινά σχέδια” της Γαλλίας και της Αγγλίας».
Κανονικά, προβλεπόταν ότι το Χαλύβδινο Σύμφωνο θα ήταν τριμερές, συμπεριλαμβάνοντας και την Ιαπωνία. Όμως, η τελευταία επέλεξε να μη συνυπογράψει, καθότι «στόχος» του συμφώνου αυτού ήταν η Βρετανία και η Γαλλία, ενίσχυσε ωστόσο το αντικομμουνιστικό «Σύμφωνο Αντικομιντέρν» που είχε συνάψει με τη Γερμανία το 1936, μιας και την απασχολούσε περισσότερο η Σοβιετική Ένωση. «Οι καλώς πληροφορημένοι κύκλοι θεωρούν ως βέβαιον ότι η ιαπωνική Κυβέρνησις δεν επανεξήτασε την απόφασιν την οποίαν είχε λάβει την 22αν Μαρτίου όπως μη υπογράψη στρατιωτικήν συμμαχίαν, εξακολουθεί δε να μη θέλη να αναλάβη οιανδήποτε υποχρέωσιν συνεπεία της οποίας θα υπεχρεούτο να δράση αυτομάτως και από κοινού μετά του Ράιχ και της Ιταλίας».
Εν τέλει, η συμφωνία μεταξύ Γερμανίας και Ιταλίας διατηρήθηκε μέχρι το 1943, οπότε και ο Μπενίτο Μουσολίνι απομακρύνθηκε από την εξουσία. Το κρατικό μόρφωμα που ίδρυσε στη βόρεια Ιταλία, η επονομαζόμενη Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία ή Δημοκρατία του Σαλό, τήρησε το γερμανοϊταλικό σύμφωνο αλλά μόνον στα χαρτιά, μέχρι την κατάρρευσή της τον Απρίλιο του 1945.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης.
