«Σκηναί Δαντικής Κολάσεως εκεί όπου άλλοτε ήνθει το χαμόγελο της ζωής», γράφει στο πρωτοσέλιδό της η «Καθημερινή» της 13ης Αυγούστου 1953. Οι πόλεις και τα χωριά της Ζακύνθου, της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης καταστράφηκαν ολοσχερώς από τον μεγαλύτερο σεισμό που έχει καταγραφεί στη χώρα, έντασης 7,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, με τραγικό αποτέλεσμα, 871 ανθρώπους νεκρούς, 1.690 τραυματίες και 145.052 αστέγους.
Οι πρώτες σεισμικές δονήσεις έγιναν αισθητές την Κυριακή, 9 Αυγούστου 1953. Δύο ημέρες αργότερα πραγματοποιήθηκε ισχυρότατη σεισμική δόνηση, της οποίας το μέγεθος προσδιορίστηκε στους 6,8 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ, προκαλώντας μεγάλες ζημιές και τραυματίζοντας πολλούς κατοίκους. Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης δόνησης ήταν το 75% των κατοικιών να καταστούν επικίνδυνες, ενώ στο σύνολό τους σχεδόν τα κτίσματα στα νησιά δεν μπορούσαν να κατοικηθούν λόγω των ζημιών που είχαν υποστεί.
Ωστόσο, το τελειωτικό χτύπημα θα ερχόταν την επομένη, στις 11:30 το πρωί, οπότε και έγινε ο κύριος σεισμός, ο οποίος προκάλεσε μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές στη ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Η ένταση της σεισμικής δόνησης ανήλθε στους 7,2 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ και η διάρκειά της σε 45 δευτερόλεπτα. Το σύνολο των δρόμων έκλεισαν από τα ερείπια, ενώ σκηνές φρίκης εκτυλίχθηκαν, καθώς εκατοντάδες άνθρωποι βρίσκονταν εγκλωβισμένοι. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες σεισμικές δονήσεις, που προκάλεσε την πτώση του αγάλματος του Διονυσίου Σολωμού στην κεντρική πλατεία της πόλης της Ζακύνθου, ενώ η σεισμική δόνηση της τάξης των 6,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, που ακολούθησε ώρες μετά τον κύριο σεισμό, έριξε όσα κτίρια δεν είχαν έως τότε καταρρεύσει – και το καμπαναριό του Αγίου Διονυσίου. Τα μόνα κτίρια στη Ζάκυνθο που είχαν παραμείνει όρθια ήταν η εκκλησία του Αγίου Διονυσίου, το σχολείο του Άμμου, η Εθνική Τράπεζα και η οικία Σαρακίνη. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του βουλευτή του Ελληνικού Συναγερμού, Βούλτσου, σε τηλεγράφημά του προς τον Αλ. Παπάγο και τον υπουργό Εσωτερικών: «Μετά θλίψεως αναφέρω ότι συνεπεία των σεισμών η πόλις της Ζακύνθου έπαυσεν ουσιαστικώς υπάρχουσα».
Τα τηλεγραφήματα που καταφθάνουν στο υπουργείο Εσωτερικών από τη νομαρχία Κεφαλληνίας, και τα οποία δημοσίευσε η «Καθημερινή», μαρτυρούν το μέγεθος της καταστροφής και εκεί. «Βυθιζόμεθα όλοι. Αποστείλλατε πλοία παραλάβουν αλλόφρονας κατοίκους. Τα πάντα κατέρρευσαν». «Νέα ισχυρότατη σεισμική δόνησις κατέστρεψεν ολοσχερώς τας πόλεις του Ληξουρίου και του Αργοστολίου. Αι δονήσεις συνεχίζονται αδιακόπως».
Ξένοι ανταποκριτές επιβιβάστηκαν σε αεροπλάνο του αεροπορικού ακολούθου της αμερικανικής πρεσβείας και επισκέφθηκαν τα χτυπημένα νησιά. «Το αεροπλάνον κατήλθεν εις ύψος 50 μόνον μέτρων υπέρ το έδαφος […]. Ηδυνήθησαν να ιδούν ευκρινώς χωρικούς οι οποίοι εν τη απελπισία των με καθρέπτας έδιδον σήματα εις το αεροπλάνον ζητούντες προφανώς βοήθειαν. Το θέαμα ήταν τόσο τραγικόν, ώστε οι ξένοι ανταποκριταί επανήλθον πλήρεις φρίκης και διά μακρών τηλεγραφημάτων των προς τα πρακτορεία και τας εφημερίδας των μετέδωσαν τας ανατριχιαστικάς εντυπώσεις των».
Στις 13 Αυγούστου 1953, τα πλοία «Κωστάκης Τόγιας» και «Γλάρος» μετέφεραν γιατρούς, υγειονομικό και χειρουργικό υλικό. Στην Αθήνα, ο πρωθυπουργός συγκάλεσε το συντονιστικό κυβερνητικό συμβούλιο. Αποφασίστηκε η παροχή βοήθειας και η ίδρυση υφυπουργείου αποκατάστασης σεισμοπλήκτων.
Η βοήθεια αρκετών χωρών υπήρξε σημαντική. «Άμεσος και ουσιαστική εξεδηλώθη η συμπαράστασις Άγγλων και Αμερικανών. Πολλά πολεμικά καταπλεύσαντα εις τας τρεις νήσους μετέφερον παντός είδους εφόδια και φάρμακα. Έφτασαν επί τόπου από χθες ο λόρδος Μαουντμπάττεν και ο αρχηγός του 6ου στόλου, ναύαρχος Κάσσαντυ», γράφει η «Καθημερινή» της 14ης Αυγούστου. «Εις την Ζάκυνθον Βρεταννοί και Έλληνας στρατιώται αγωνίζονται να κατασβέσουν τας πυρκαϊάς απειλούσας τας εκεί δεξαμενάς πετρελαίου», ενώ σύμφωνα με τον κυβερνήτη του βρετανικού καταδρομικού «Γκάμπια», το οποίο είχε καταφθάσει προς βοήθεια, εξακολουθούσαν να υπάρχουν φωτιές σε 35 σημεία, αυξάνοντας «τον τρόμον και την φρίκην του πληθυσμού, ο οποίος αντιμετωπίζει έλλειψιν ύδατος και τροφίμων». Σημαντική ήταν και η βοήθεια που έστειλαν αρκετές χώρες -ανάμεσά τους η Ιταλία, η Γαλλία και η Γιουγκοσλαβία– σε ξυλεία και λυόμενες κατοικίες. Μεγάλη βοήθεια προήλθε και από τους εράνους της εκκλησίας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
