Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 παρατηρήθηκε μια στροφή στην εξωτερική πολιτική της Γιουγκοσλαβίας. Ο πρωθυπουργός Μίλαν Στογιαντίνοβιτς εγκαινίασε τη σταδιακή αποδέσμευση από τη μέχρι τότε στενή σύμμαχο της Γιουγκοσλαβίας Γαλλία, προσεγγίζοντας τη Γερμανία, την Ιταλία και τη Βουλγαρία. Ο Στογιαντίνοβιτς εφάρμοσε αυτή την πολιτική αναλογιζόμενος την εξασθένιση του συστήματος των Βερσαλλιών μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και την αδυναμία της Γαλλίας να προασπίσει τα συμφέροντά της, πόσο μάλλον τα συμφέροντα της Γιουγκοσλαβίας. Ο διάδοχός του, Ντραγκίσα Τσφέτκοβιτς, διατήρησε τις καλές σχέσεις με τη Γερμανία, έχοντας όμως εξίσου καλές σχέσεις και με το Ηνωμένο Βασίλειο – επιτυγχάνοντας μια ισορροπία.
Η έκρηξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου τον Οκτώβριο 1940 ανησύχησε τη γιουγκοσλαβική πλευρά. Το Βελιγράδι είχε συμφέρον με το να παραμείνει το λιμάνι της Θεσσαλονίκης σε ελληνικά χέρια και φοβόταν την προοπτική να περιέλθει σε ιταλικό, γερμανικό ή βουλγαρικό έλεγχο. Σχεδίασε μάλιστα μια επιχείρηση κατάληψης της πόλης, προκειμένου να μην πέσει η Θεσσαλονίκη σε ιταλικά χέρια. Όταν πληροφορήθηκε την ύπαρξη αυτού του σχεδίου, η αεροπορία της Ιταλίας βομβάρδισε το Μοναστήρι (Μπίτολα), τον Νοέμβριο του 1940, στέλνοντας ένα μήνυμα προς τους Γιουγκοσλάβους να παραμείνουν ουδέτεροι στην ελληνο-ιταλική σύγκρουση.
Στις 25 Μαρτίου 1941, η Γιουγκοσλαβία, έχοντας δεχτεί αφόρητες πιέσεις από τη Γερμανία, προσχώρησε στον Άξονα. Ωστόσο, στρατιωτικό πραξικόπημα, το οποίο πραγματοποιήθηκε δύο ημέρες αργότερα, ανέτρεψε την κυβέρνηση Τσφέτκοβιτς και την πολιτική που ακολουθούσε. Ο Παύλος εγκατέλειψε τη χώρα και ο δεκαεπτάχρονος γιος του δολοφονηθέντος το 1934 βασιλιά Αλέξανδρου Καραγιώργη, Πέτρος, κηρύχθηκε πρόωρα ενήλικος. Ο Χίτλερ θεώρησε ως προσβολή το πραξικόπημα στη Γιουγκοσλαβία. Διέταξε την επίθεση κατά της χώρας, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 6 Απριλίου. Στις 17 Απριλίου η Γιουγκοσλαβία συνθηκολόγησε άνευ όρων.
Η χώρα τέθηκε υπό γερμανική και ιταλική κατοχή και επιβλήθηκε μια πολιτική συρρίκνωσης της επιρροής των Σέρβων. Μετά τη συνθηκολόγηση της Γιουγκοσλαβίας, Σέρβοι αντάρτες (τσέτνικς) υπό τον συνταγματάρχη Ντράζα Μιχαήλοβιτς άρχισαν να προβάλουν αντίσταση. Ο Μιχαήλοβιτς διέθετε την επίσημη αναγνώριση από την εξόριστη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση του Λονδίνου. Το αντιστασιακό κίνημά του, όμως, είχε πολλές αδυναμίες. Οι σημαντικότερες ήταν η απουσία ενός σαφούς προγράμματος για την μεταπολεμική τάξη πραγμάτων στη χώρα και το γεγονός ότι αποτελείτο κυρίως από Σέρβους και Μαυροβούνιους. Παράλληλα με τον Μιχαήλοβιτς, δραστηριοποιούνταν στην αντίσταση οι παρτιζάνοι του Γιόζιπ Μπροζ «Τίτο», οι οποίοι εξέφραζαν ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό πρόγραμμα. Το κίνημα του Τίτο είχε υπερεθνικό χαρακτήρα και διακήρυττε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, προσελκύοντας και τους υπόλοιπους λαούς της Γιουγκοσλαβίας.
Στις 29 και 30 Νοεμβρίου 1943 συνήλθε στο Γιάιτσε της Βοσνίας η δεύτερη Αντιφασιστική Συνέλευση της Λαϊκής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας (AVNOJ), η οποία αποφάσισε τη μελλοντική ανασυγκρότηση της χώρας σε ομοσπονδία. Ο Τίτο έλαβε τον τίτλο του στρατάρχη και του ανώτατου διοικητή των ενόπλων δυνάμεων. Παράλληλα, η Συνέλευση αφαίρεσε από την εξόριστη κυβέρνηση όλες τις αρμοδιότητές της. Ο λαός θα αποφάσιζε με εκλογές τη μορφή διακυβέρνησης και με δημοψήφισμα την επιστροφή του Πέτρου Καραγιώργη.
Τον Αύγουστο του 1944 ο Τίτο συναντήθηκε με τον Βρετανό πρωθυπουργό Ουίνστον Τσόρτσιλ, στον οποίο δήλωσε ότι δεν ήταν στις προθέσεις του να επιβάλει κομμουνιστικό καθεστώς στη Γιουγκοσλαβία. Η είσοδος του σοβιετικού στρατού σε γιουγκοσλαβικά εδάφη, όμως, υπήρξε καθοριστική για την επικράτηση των δυνάμεων του Τίτο στη χώρα. Τον Νοέμβριο του 1944 ο Τίτο συμφώνησε με τον Ιβάν Σούμπασιτς για τον σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης, στην οποία θα συμμετείχαν και μέλη της εξόριστης κυβέρνησης. Ο Τίτο ορίστηκε πρωθυπουργός και υπουργός Πολέμου, ενώ ο Σούμπασιτς υπουργός Εξωτερικών. Το καθεστώς, όμως, το οποίο επιβλήθηκε στο εσωτερικό κατέστησε αδύνατη τη δράση των μελών της εξόριστης κυβέρνησης. Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1945 το Λαϊκό Μέτωπο των κομμουνιστών συγκέντρωσε το 90% των ψήφων. Συνήλθε Συντακτική Εθνοσυνέλευση, η οποία στις 29 Νοεμβρίου 1945 κατήργησε τη μοναρχία και ανακήρυξε την Ομόσπονδη Λαϊκή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Η επιβολή κομμουνιστικού καθεστώτος στη Γιουγκοσλαβία ήταν πλέον γεγονός.
Στις 30 Νοεμβρίου 1945 η «Καθημερινή» ενημέρωσε τους αναγνώστες της για τις τελευταίες εξελίξεις στη γειτονική Γιουγκοσλαβία: «Η συνεδρίασις της νεοεκλεγείσης γιουγκοσλαυικής Συντακτικής Συνελεύσεως ήρχισε χθες τη νύκτα περί ώραν 12.15 ήτοι ακριβώς δύο έτη από της ιστορικής πρώτης συνεδριάσεως της Βουλής Αντιστάσεως, ήτις συνήλθεν εις το μικρόν ορεινόν οχυρόν του Γιάζτσε και είχεν αποφασίσει όπως η Γιουγκοσλαυία καταστή Δημοκρατία. Η κατάργησις της Μοναρχίας και η ανακήρυξις της Γιουγκοσλαυίας εις ομόσπονδον Δημοκρατίαν, ανεμένετο από τινός χρόνου». Σύμφωνα με το «Reuters», το οποίο επικαλέστηκε η «Καθημερινή», «η ενέργεια αύτη δεν προεκάλεσεν έκπληξιν εις τους καλώς πληροφορημένους κύκλους του Λονδίνου». Η Δύση φαίνεται πως είχε αποδεχτεί τη μετάβαση της Γιουγκοσλαβίας στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
