Το καλοκαίρι του 1940, οι στήλες της Καθημερινής φιλοξενούν ορισμένες αδημοσίευτες επιστολές από το αρχείο του Βιάρου Καποδίστρια, μεγαλύτερου αδελφού του Ιωάννη Καποδίστρια. Οι επιστολές αυτές, που επιλέχθηκαν και εστάλησαν στα γραφεία της εφημερίδας με την κρυπτική υπογραφή «Ι. Κ.», αναδεικνύουν ενδιαφέρουσες πτυχές της οργάνωσης διαφόρων φιλελλήνων κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, αποτελώντας τεκμήρια του συντονισμού των εξωτερικών υποστηρικτών της Εθνεγερσίας με τους Ελληνες μαχητές.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Ελβετού φιλέλληνα Ιωάννη-Γαβριήλ Εϋνάρδου, ο οποίος, μεταξύ άλλων, τον Ιούλιο του 1826 απέστειλε πλοία φορτωμένα με τρόφιμα και πολεμικό υλικό που ήταν ιδιαίτερα αναγκαία μετά την πτώση του Μεσολογγίου.
Επίσης, αυτές οι επιστολές φέρνουν στο φως άγνωστες λεπτομέρειες για τη διαμονή του λόρδου Βύρωνα στην Κεφαλλονιά, όπως και για τις προσπάθειες ανεύρεσης του περίφημου θησαυρού του Αλή Πασά.
Τέλος, όπως αναφέρει και ο μυστηριώδης αποστολέας αυτών των κειμένων στο σημείωμά του προς την εφημερίδα, «εκ της κατανοήσεως των λεπτομερειών της, εν τω περιθωρίω των γεγονότων, ιστορίας μας, συνάγονται διδάγματα τονωτικά του φρονήματος διά τους Νεοέλληνας και επιτακτικά εις τας εκ της πατρώας κληρονομίας υποχρεώσεις απέναντι εαυτών και απέναντι του κόσμου».
Ο Λόρδος Βύρων εις Κεφαλληνίαν
Λαμβάνομεν και ευχαρίστως δημοσιεύομεν την κάτωθι επιστολήν:
Φίλη «Καθημερινή»,
Εις το πολύτιμον και εν πολλοίς άγνωστον αρχείον του Βιάρου Καποδίστρια, πρωτοτόκου αδελφού του Κυβερνήτου, διά την εθνικήν δράσιν του οποίου σχεδόν μόνον οι διαστροφείς του έργου του ησχολήθησαν, εύρηται υλικόν ρίπτον νέον φως περί της ηθικής και υλικής συμβολής των Επτανησίων εις την ελληνικήν επανάστασιν, η οποία δεν είναι επαρκώς γνωστή.
Ολίγα, φερ’ ειπείν, γνωρίζομεν περί της εν Κερκύρα τριμελούς επιτροπής της αποτελεσθείσης εκ του μεγάλου Άγγλου φιλέλληνος Λόρδου Γκύϊλφορδ, του Β. Καποδίστρια και του Κων. Γεροστάθη, μετά δεν την εκ Κερκύρας αναχώρησιν και τον θάνατον του Γκύϊλφορδ, ανασυσταθείσης διά συμπράξεως του Άγγλου Αρμοστού Φρειδερίκου Αδάμ και των δύο ρηθέντων Ελλήνων.
Η εργασία, αι σχέσεις και αι μέθοδοι της επιτροπής ταύτης αι προκύπτουσαι εκ της μελέτης του εν λόγω αρχείου την παρουσιάζουν ως τον αφανή δάκτυλον τον διευθύνοντα το πολύπλοκον έργον της εθνικής ημών αποκαταστάσεως διαρκούντος του αγώνος.
Γνωστά είναι τα βοηθήματα εις τροφάς, πολεμεφόδια και χρήματα τα μέσω αυτών σταλέντα παρά των απανταχού της Ευρώπης Φιλελλήνων εις την Ελλάδα. Άγνωστος όμως μέχρι σήμερον είναι η ηθική επίδρασις και επιβολή διά του κύρους των ατόμων αυτών εις τους ηγέτας και αρχήγους των όπλων γηγενείς τε και φιλέλληνας της τότε αναγεννωμένης Ελλάδος.
Πολλά νέα κεφάλαια δύνανται να προστεθούν εις την Ιστορίαν της ελληνικής επαναστάσεως τα οποία θα καθαρίσουν πολλά σκοτεινά σημεία και θ’ αφαιρέσουν τα στίγματα άτινα πολλοί ατελώς μελετήσαντες τας τότε πηγάς άφησαν να παρεισδύσουν εις ιστορικά δοκίμια αμαυρώσαντες ούτω την μνήμην ψυχών ανδρείων και ευκλεών.
Χάριν του φιλομαθούς αναγνωστικού σου κοινού, από καιρού εις καιρόν, θέλω σου αποστείλη διαφόρους επιστολάς ή άλλα χειρόγραφα ιστορικής σημασίας. Προς απόδειξιν των ανωτέρω· σήμερον παραθέτω εν μεταφράσει επιστολήν του Μαρίνου Α. Μεταξά προς τον Β. Καποδίστρια εν η συν τοις άλλοις διαλαμβάνονται και πληροφορίαι τινές άγνωστοι περί της εν Κεφαλληνία διαμονής του Λόρδου Βύρωνος.
Μετά τιμής
Ι. Κ.
Πολλά νέα κεφάλαια δύνανται να προστεθούν εις την Ιστορίαν της ελληνικής επαναστάσεως τα οποία θα καθαρίσουν πολλά σκοτεινά σημεία και θ’ αφαιρέσουν τα στίγματα άτινα πολλοί ατελώς μελετήσαντες τας τότε πηγάς άφησαν να παρεισδύσουν εις ιστορικά δοκίμια αμαυρώσαντες ούτω την μνήμην ψυχών ανδρείων και ευκλεών.
Εντιμότατε Φίλε,
Έλαβον τας δύο ευχαρίστους υμετέρας επιστολάς την μίαν της 5ης και την άλλην της 10ης τ.μ., ως επίσης και την προλαβούσαν ήτις μοι παρεδόθη παρά του Παργίου προς τον οποίον έκαμον τας πλέον εγκαρδίους περιποιήσεις. Μοι επροξένησε μεγάλην χαράν η ανάγνωσις της περιόδου της περιλαμβανομένης εις μίαν εξ αυτών. Θα επιχειρήσω την εργασίαν την οποίαν επιθυμείτε, κάμνων την περίληψιν των ομιλιών αίτινες έχουσι σχέσιν με την ύλην του ΙΙΙ βιβλίου περί των διαφόρων τρόπων δι’ ων αποκτάται η περιουσία. Η πρώτη μετάφρασις θα είναι εις την ιταλικήν και μετά εις την ιδικήν μας απλοελληνικήν. Θα σας αποστείλω ίνα λάβητε γνώσιν το πρώτον δοκίμιον και θα συνεχίσω εάν θα σας αρέση.
Το εσώκλειστον γράμμα θα σας δώση ιδέαν των τελευταίων γεγονότων, άτινα έλαβον χώραν εις την γειτονικήν μας Ελλάδα ως και τα του θανάτου του περιφήμου Μάρκου Μπότσαρη.
Ο εχθρικός στόλος ο οποίος από πολλού χρόνου παρηνώχλει τας επιχειρήσεις των ημετέρων ανεχώρησε διά το Αρχιπέλαγος και αγνοούνται ο τε σκοπός και η κατεύθυνσίς του. Προτού όμως αναχωρήση επεχείρησε μίαν απόβασιν εις θέσιν μικρόν απέχουσαν του Μεσολογγίου διά να ενεργήση εις παραλλήλου μετά του σώματος των Σκοδριανών οίτινες εβάδιζον ταχέως κατά της πόλεως.
Αλλά, ταυτοχρόνως μετά των εξελθουσών εκ Μεσολογγίου δυνάμεων αίτινες απέκρουσαν την απόπειραν του στόλου προξενήσασαι εις τους εχθρούς μεγάλας απωλείας, οι γενναίοι Σουλιώται υπό τας διαταγάς του Μάρκου των κατέκοψαν τους επιδραμόντας Σκοδριανούς.
Είδον τον λόδρον Βύρωνα, ωμίλησα μετ’ αυτού· ελάχιστα σύμφοροι και δη αξιοθρήνητοι σχέσεις είχον χαλαρώση τον ζήλον του· επεχείρησα να τον αναπτερώσω καλλίτερον και το κατώρθωσα· τα πράγματα ομιλούν αφ’ εαυτών· η αλήθεια γρήγορα ή αργά γίνεται γνωστή και ξαναπαίρνη τα δικαιώματά της.
Απέστειλε μίαν ποσότητα φαρμάκων και επιδέσμων διά τους πληγωμένους εις Μεσολόγγι και ελπίζω ότι θα υπάγη αυτός ο ίδιος εκεί προσωπικώς, ή θα μεταβή εις Πελοπόννησον· έλαβε τελευταίως επιστολάς και πληρεξούσια του εν Λονδίνω κομιτάτου και είναι εις θέσιν να ενεργήση με μεγάλα μέσα υπέρ των ημετέρων· αλλά δεν εννοεί ν’ αποστείλη ακόμη χρήματα, και το Μεσολόγγι στερείται των πλέον αναγκαίων και επειγόντων δηλαδή πολεμεφοδίων, τροφών και παντελώς χρημάτων.
Ηγοράσθηκαν απ’ εδώ μερικά άλευρα και ελπίζω ότι τάχιστα θα σταλούν και άλλα. Χρειάζεται όμως να πωληθούν τα εθνικά ομόλογα τα οποία μάς απέστειλαν εδώ, διά να πληρωθή και συντηρηθή το σώμα όπερ προωρίσθη διά να φρουρήση το Μεσολόγγι· έχομεν εδώ αξίας εκατόν χιλιάδων πιαστρών και θα κάμωμεν ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν να γίνη εις ταύτην την νήσον. Θα γράψωμεν και εις Ζάκυνθον περί του επείγοντος της στιγμής και έχω πεποίθησιν ότι το εγχείρημα θα επιτύχη. Θα ενεργήσητε να σας δανείσουν και απ’ εκεί (την Κέρκυραν) δι’ αυτόν τον λόγον σάς αποστέλλω διά της παρούσης ομόλογα 14 πιαστρών, αίτινες αντιστοιχούν προς δίστηλα χίλια τετρακόσια, και εις τα οποία κατά την πώλησιν θα αναγράψητε την χρονολογίαν.
Όσον ούπω θα σας δώσω πληροφορίας λεπτομερείς και επισήμους περί των τελευταίων γεγονότων.
Υμέτερος καλός θεράπων και φίλος
υπ. ΜΑΡΙΝΟΣ Α. ΜΕΤΑΞΑΣ
Κεφαλληνία 24 Αυγούστου 1823 έ.π.
Η Καθημερινή, 10 Ιουνίου 1940
Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος
Φίλη «Καθημερινή»,
Το «λαμβάνομεν και ευχαρίστως δημοσιεύομεν», όπερ προέταξες εις την επιστολήν την οποίαν προ ημερών σού έστειλα μ’ ενθαρρύνει εις το να εξακολουθήσω να σου στέλλω ωραία παλαιά και αυθεντικά χαρτιά των οποίων η μελέτη δύναται να χρησιμεύση in auspicium melioris aevi.
Εκ της κατανοήσεως των λεπτομερειών της, εν τω περιθωρίω των γεγονότων, ιστορίας μας, συνάγονται διδάγματα τονωτικά του φρονήματος διά τους Νεοέλληνας και επιτακτικά εις τας εκ της πατρώας κληρονομίας υποχρεώσεις απέναντι εαυτών και απέναντι του κόσμου.
Αι ιδέαι, ας σχηματίζομεν εκ της ιστορίας της Ελληνικής επαναστάσεως περί των φιλελλήνων ως προς τα αισθήματα και την ιδεολογίαν των, δεν είναι αρκετά σαφείς. Τα αισθήματα άτινα εγέννησεν η αυταπάρνησις των ηρώων του 21 εις την Ευρώπην είναι από απόψεως ιδεώδους τόσον υψηλά, τόσον ωραία, ώστε σήμερον, μετά παρέλευσιν πλέον του αιώνος να συγκινήται πας Έλλην αναγιγνώσκων επιστολάς ξένων προς ξένους εν αις περιγράφονται και σκιαγραφούνται οι Έλληνες της μεγάλης εκείνης εποχής με την φωτοσκίασιν του ενθουσιασμού.
Ο μέγας Ελβετός φιλέλλην Εϋνάρδος απέστειλεν εις την Ελλάδα κατά τον Ιούλιον του 1826 πολλά πλοία με φορτία τροφίμων και πολεμεφοδίων των οποίων η έλλειψις μετά την πτώσιν του Μεσολογγίου ήτο παντελής και η εξ αυτής της αιτίας απόγνωσις μεγίστη. Συνοδόν δε αυτών και κομιστήν επιστολών προς τους αρχηγούς διώρισεν τον φιλέλληνα Θωμάν Πετρίνην, όστις έφθασεν εις Ναύπλιον μετά των φορτίων κατά την 18ην Ιουλίου: μετά τινας ημέρας ο Πετρίνης στέλλει προς τον Εϋνάρδον την εν είδει εκθέσεως κάτωθι μακράν επιστολήν εν η επαινεί τον ζήλον των φιλελληνικών κομιτάτων της Ευρώπης αφ’ ενός, αφ’ ετέρου δε με ποιητικήν έξαρσιν ζωγραφίζει τους αρχηγούς και τον στρατόν από άγνωστα και αφανή παλληκάρια τα οποία μετ’ εγκαρτερήσεως ητένιζον το πεπρωμένον.
Με αγάπην
Ι. Κ.
Ο μέγας Ελβετός φιλέλλην Εϋνάρδος απέστειλεν εις την Ελλάδα κατά τον Ιούλιον του 1826 πολλά πλοία με φορτία τροφίμων και πολεμεφοδίων των οποίων η έλλειψις μετά την πτώσιν του Μεσολογγίου ήτο παντελής.
Ναύπλιον 21 Ιουλίου 1826
Ιδού ότι έφθασα εις την Ελλάδα, Κύριε, από της προχθές και εξαιρέσει του φορτίου του πλοιάρχου Λαζαρίνη το οποίον περιμένω από στιγμής εις στιγμήν, τα δώδεκα φορτία με τα βοηθήματα εκ τροφών και πολεμεφοδίων, τα οποία είχατε την καλωσύνην να θέσητε υπό την επίβλεψίν μου, όπως θα ιδήτε εκ της συνημμένης καταστάσεως της οποίας αντίγραφον απηύθυνα προς την κυβέρνησιν, ευρίσκονται εις την διάθεσιν του ελληνικού έθνους.
Χαρήτε, Κύριε, και μεθ’ υμών ας χαρώσιν αι ευεργετικαί ψυχαί αι οποίαι συντρέχουσι τον υμέτερον φιλάνθρωπον ζήλον υπέρ του θαυμαστού τούτου έθνους διά το οποίον ενδιαφέρεται ολόκληρος η ανθρωπότης και η ηθική.
Χαρήτε, Κύριε, οι Αρχηγοί πολιτικοί τε και στρατιωτικοί του έθνους τούτου με διεβεβαίωσαν, ότι η Ελλάς οφείλει την σωτηρίαν της εις τας βοηθείας ας λαμβάνει παρά των εναρέτων ξένων οι οποίοι επιθυμούν να έχουν στενάς σχέσεις μαζύ της και ότι χωρίς αυτάς το παν θα είχε εγγίση εις το τέλος.
Ούτως, το όνομά σας και το των κομητάτων των οποίων τα μέλη είναι γνωστά και σεβαστά εδώ όπως και παρ’ υμίν, αντηχούσι εις τας ακτάς αυτάς με τας εκφράσεις της ευγνωμοσύνης των αρχηγών και τας ευλογίας του πλήθους εις το οποίον εδόθη να εννοήση την πηγήν των ευεργετημάτων των οποίων απολαμβάνει, και αυτοί οι έπαινοι, αυταί αι ευλογίαι έφθασαν εις το κατακόρυφον άμα ως εγένετο γνωστόν, ότι μεγάλα ποσά διετίθεντο διά την εξαγοράν των δυστυχών χριστιανών οίτινες στενάζουν υπό τον σίδηρον της δουλείας εις Άρταν και Πρέβεζαν και ότι τα βοηθήματα τα οποία η ευσέβεια προσφέρει εις την δεινοπαθούσαν Ελλάδα θα εξακολουθήσουν συμφώνως προς τας ανάγκας του ελληνικού έθνους.
Διά να θαυμάση τις, Κύριε, τον λαόν αυτόν, διά να τον αγαπήση, διά να συγκλαύση μετ’ αυτού, διά να φανατισθή με τας ηρωϊκάς του πράξεις, πρέπει να τον ιδή τις εδώ εκ του πλησίον.
Εδώ δύναταί τις ν’ αντιληφθή και να θαυμάση τας κακοπαθείας, την αθλιότητα, τας συμφοράς τας οποίας καρτερικώς υποφέρει και το θάρρος και την στωϊκότητα την οποία επιδεικνύει. Εδώ δύναταί τις να σχηματίση σαφή ιδέαν ποίας φύσεως ήσαν τα δεινά της δουλείας και το αίσθημα του αίσχους το οποίον τον εβάρυνε, διά να εγκαταλείψη κατοικίαν, τόπον γεννήσεως, την γην ήτις τον διέτρεφε και άνευ καταφυγίου εναντίον των στοιχείων της φύσεως, ανυπόδητος, άνευ ενδυμάτων, σχεδόν άνευ τροφής να ριφθή μεταξύ του θανάτου και της ελπίδος του να θραύση τα δεσμά του διά παντός. Εδώ, λοιπόν, είναι η γη όπου η ψυχή αισθάνεται συγκινήσεις τας οποίας δεν θα ηδύνατο να αισθανθή αλλαχού και όπου γίνεταί τις φιλέλλην, όμοιος προς τους γηγενείς της κλασικής αυτής χώρας.
Ω! εάν εκείνοι εις τους οποίους η Θεία Πρόνοια ενεπιστεύθη τας τύχας της Ευρώπης και του Κόσμου όλου ηδύναντο δι’ ενός και μόνου βλέμματος να διεισδύσωσι εις το χάος των κινδύνων και της σταθερότητος, της δυστυχίας και της εγκαρτερήσεως, των σκληρών αναμνήσεων και των τυχών του πολέμου εξ ίσου φοβερών, αμέσως η συμπάθεια θα ηνούτο με την φρόνησιν, και πόσον ταχύτερον, ολίγαι λέξεις, θα εξησφάλιζον την σωτηρίαν αυτών των εγκαταλελειμμένων Χριστιανών οι οποίοι στενάζουν εκλαμβανόμενοι εκ μέρους των ισχυρών ως υπήκοοι στασιάσαντες όχι απηλπισμένοι δούλοι τους οποίους ουδείς δεσμός συνδέει μετά του δυνάστου, και οίτινες του λοιπού προτιμώσι τον θάνατον από του να εξακολουθήσωσι την φοβεράν και ανήθικον δουλείαν ης είναι θύματα από τεσσάρων αιώνων, και περί της οποίας είναι αδύνατον να σχηματίση τις έστω και την πλέον αμυδράν ιδέαν εν Ευρώπη όπου ουδέν σημείον συγκρίσεως παρέχεται εις την ανθρωπίνην αντίληψιν ακόμη και εις τους πλέον απομεμακρυσμένους αιώνας.
Εδώ, λοιπόν, είναι η γη όπου η ψυχή αισθάνεται συγκινήσεις τας οποίας δεν θα ηδύνατο να αισθανθή αλλαχού και όπου γίνεταί τις φιλέλλην, όμοιος προς τους γηγενείς της κλασικής αυτής χώρας.
Αλλά ας μην απελπιζώμεθα, ίσως ακόμη να μην απεφασίσθη ότι μόνος ο θάνατος θα θέση τέρμα εις την δουλείαν της Ελλάδος.
Εν τοσούτω, μεταξύ αυτής της εικόνος και των σκέψεων αίτινες θα απήτουν άλλον κάλαμον από τον ιδικόν μου, ίνα γίνωσιν ακριβώς αντιληπταί και να τας αισθανθή τις βαθέως, έχω να σας αναγγείλω τα καλύτερα νέα περί της Ελλάδος κατ’ αυτήν την κρίσιμον και επικίνδυνον στιγμήν καθ’ ην η πύλη και ο σατράπης του Νείλου μέλλουσι να εντείνωσιν όλας των τας δυνάμεις εναντίον της. Ταύτα είναι η αποκατάστασις της ενότητος και της ομονοίας μεταξύ των διαφόρων στρατιωτικών φατριών των οποίων η διχόνοια είχεν όχι μόνον παραλύση τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις αλλά και συγχρόνως ανακόψη την καλήν διακυβέρνησιν της χώρας.
Τα αίτια τα οποία μόνη η αναπόφευκτος επίδρασις των περιστάσεων είχε δημιουργήση και των οποίων η ανάπτυξις θα απήτει πολλάς επεξηγήσεις και μακράς λεπτομερείας, είχον γεννήση τας προστριβάς αι οποίαι από δύο μηνών ετάρασσον δέκα χιλιάδας πολεμιστών συναθροισθέντων εις την πόλιν ταύτην και διαιρεθέντων εις φατρίας των οποίων εκάστη είχε να επιδείξη πολλούς τίτλους και περγαμηνάς κτηθείσας εις τας μάχας.
Οι Πελοποννήσιοι, οι Ηπειρώται, οι ήρωες του Μεσολογγίου, πλήρεις δόξης και λύπης, ήσαν έρμαια απαιτήσεων των οποίων η ικανοποίησις ήτο αδύνατος, αναγκών τας οποίας ουδείς ηδύνατο να ελαφρύνη, αντιζηλιών αίτινες δεν εδέχοντο κατευνασμόν, και τέλος, παραπόνων τα οποία δεν ηδύνατό τις να παρίδη αλλ’ ούτε και να θεραπεύση.
Αλλά θα επιστεύατε, Κύριε, ότι, εις αυτόν τον συνδυασμόν τον επικίνδυνον, ανθρώπων και εμπαθείας απροκαλύπτου δεν υπήρξεν η ελαχίστη σκιά αυτής της αναρχίας με την οποίαν οι εχθροί του ελληνισμού, θέλουν να μας κάμουν να πιστεύσωμεν εν Ευρώπη ότι κατατρίβεται η Ελλάς;
Όμως τα ταλαίπωρα αυτά πλάσματα και οι οφθαλμοί μου και αι αντιλήψεις μου δεν δύνανται να με απατήσουν, κακώς ενδεδυμένα, μη έχοντα καθ’ εκάστην τον άρτον όστις είναι συνήθως και η μόνη τροφή των, των οποίων οι καταρρέοντες σταύλοι είναι και όχι διά πάντας το άθλιον οίκημα, αυτοί οι πτωχοί άνθρωποι δε διετάραξαν ούτε επί στιγμήν ποτέ την δημοσίαν τάξιν, και ουδείς δύναται να τοις επιψαύση έστω και την ελαχίστην κολάσιμον πράξιν ή την μικροτέραν βιαιότητα. Ήσυχοι, πάσχοντες, καρτερικοί ανέμενον των αρχηγών των εις ους διεφύλαττον πάντοτε αυτήν την τυφλήν υπακοήν και αγάπην η οποία εν Ευρώπη εξαρτάται από την αυστηράν στρατιωτικήν πειθαρχίαν.
Τους είδα όλους αυτούς τους αρχηγούς, υπήρξα μάρτυς των συναθροίσεών των γύρω από τον ενάρετον Κολοκοτρώνην. Μία εξ αυτών εγένετο ίνα αναγνωσθώσιν αι επιστολαί τας οποίας εκ μέρους σας παρέδωσα εις τον στρατηγόν αυτόν και εις ην τα στηρίγματα της Ελλάδος συνηθροίσθησαν, ίνα εγώ ακούσω τας εκφράσεις της ευγνωμοσύνης, του θαυμασμού και της πλέον συγκινητικής φιλίας την οποίαν δύναται να εμπνεύση η αγαθοεργία εις αυτούς τους απλούς, μετριόφρονας, ειλικρινείς και ενδόξους διά παντός ένεκα του θάρρους, του ηρωισμού και της προς την πατρίδα των αφοσιώσεως.
Υπό την προεδρίαν του Αρχηγού ήσαν εκεί ο Νικήτας, αυτός ο οποίος δεν δίδει σημασίαν εις ουδέν, δεν θέλει να γνωρίζη ούτε την δόξαν η οποία τον περιβάλλει, πλην της πατρίδος. ― Ο Γέρων Νότης Μπότσαρης του οποίου η ηλικία δεν ήμβλυνε τον διά το έθνος του ζήλον. ― Ο Κώστας Μπότσαρης αντάξιος αδελφός του ομωνύμου του νεωτέρου Λεωνίδα. ― Ο Κίτσος Τζαβέλλας τον οποίον ουδείς κίνδυνος θα ηδύνατο ν’ αναχαιτίση και όστις εις την Κλείσοβαν παρά το Μεσολόγγι διά της σταθερότητος και της ικανότητός του ηδυνήθη επί τόσον μακρόν χρόνον να υπερασπίση το φρούριον εναντίον των ηνωμένων δυνάμεων της Αιγύπτου και της Αλβανίας.
Έπειτα αυτοί οι Σουλιώται, γνωστοί ανά την γην άπασαν διά την ακατάσχετον ορμήν των, ο Γεώργης Δράκος, ο Φωτομάρας, ο Ζέρβας, ο Δαγκλής, ο Λάμπρος Βέϊκος και μεταξύ τόσων και τόσων άλλων γενναίων ο Βλαχόπουλος, ο Γεώργιος Βαλτινός, ο Γεώργης Κίτσου, ο Δημήτριος Μακρής εις εκ των καπεταναίων του ηρωικού Μεσολογγίου, τέλος δε αυτός ο Καραϊσκάκης, ο οποίος είχεν αναλάβη την φρούρησιν των εξωτερικών προσβάσεων του Μεσολογγίου, όπερ και έκαμε επί μακρόν χρόνον με απίστευτον γενναιότητα. Όλοι αυτοί οι επιφανείς άνδρες, οι καθιερωθέντες πλέον διά παντός εις την ιστορίαν, εξήρον, μια φωνή: τας υμετέρας αγαθοεργίας και την αφοσίωσίν σας εις τα πεπρωμένα της χώρας των, τον ενθουσιασμόν σας διά τα δίκαια της Ελλάδος. Ο εντιμότατος κόμης Μεταξάς, ο τόσον αφωσιωμένος εις την ιδέαν της εθνικής αποκαταστάσεως διά την οποίαν εθυσίασε το παν, μου επανελάμβανε τας λέξεις ενός εκάστου εκ των συναθροισθέντων αρχηγών μεθ’ όλης της ευγλωττίας δι’ ης είναι πεπροικισμένος.
Φαντασθήτε, ποίαν ηθικήν ανταμοιβήν θα ησθάνεσθε διά τους φιλανθρωπικούς σας μόχθους, εάν ευρίσκεσθε εδώ εις την θέσιν μου. Δεν θα δυνηθώ να λησμονήσω ποτέ, αλλά ούτε και να εκφράσω, την εντύπωσιν αυτής της επισήμου στιγμής όταν επεσφραγίσθη εκ νέου η ένωσις και η ομόνοια των αρχηγών και όταν αντήχησε με τας ζητωκραυγάς της ευγνωμοσύνης το όνομά σας και το των συνεργατών σας.
Κύριε, ούτε σεις ούτε οι λοιποί φιλέλληνες, μην διανοηθήτε ποτέ περί της πιθανότητος της επανόδου της Ελλάδος εις την δουλείαν. Ίσως θα κλαύσωμεν ακόμη πολλά θύματα και θα παραστώμεν μάρτυρες αιματηρών καταστροφών αφού οι ισχυροί της γης δεν θέλουσι να τείνωσι προς αυτήν χείρα βοηθείας, αλλά οι Έλληνες οιοσδήποτε και εάν είναι ο αριθμός εκείνων που θα επιζήσωσι θα ανακτήσουν εν τέλει την ελευθερίαν των και η χώρα εις την οποίαν αναπνέουν άνθρωποι αισθανόμενοι τόσον ισχυράν την θέλησίν των, πιθανόν, φευ! να μεταβληθή εις γιγαντιαίον τάφον, αλλ’ όχι ποτέ να επανέλθη υπό τον τυφλόν και αχαλίνωτον ζυγόν ο οποίος επί τόσον μακρόν χρόνον εβάρυνε επ’ αυτού.
Οι Έλληνες οιοσδήποτε και εάν είναι ο αριθμός εκείνων που θα επιζήσωσι θα ανακτήσουν εν τέλει την ελευθερίαν των.
Μετά τόσων καλών αισθημάτων και τόσης ειλικρινείας εξεφράσθησαν υπέρ υμών τα μέλη της κυβερνήσεως τα οποία εν συνεδριάσει μού έδωσαν σήμερον ακρόασιν την οποίαν εζήτησα παρ’ αυτών διά προχθεσινής μου επιστολής και παρά την πληθώραν και την φύσιν των σπουδαίων υποθέσεων αι οποίαι τα απασχολούν κατ’ αυτήν την στιγμήν, το κύριον θέμα της συνεδριάσεως αυτής περιεστράφη εις την διατύπωσιν την οποίαν η κυβέρνησις ήθελε να δώση, του σεβασμού της διά το σπάνιον παράδειγμα αγάπης την οποίαν πραγματικώς αποδεικνύετε διά την αποκατάστασιν του ελληνικού έθνους υμείς και οι σεβαστοί συνάδελφοί σας.
Μου ώρισαν μίαν άλλην ακρόασιν διά την προσεχήν Τρίτην, διότι όλαι αι πιθανότητες συντρέχουν ώστε να νομίζεται ότι τα στρατεύματα θα εκστρατεύσουν την Δευτέραν και τότε εν ησυχία θα συζητήσωμεν διά τας υποθέσεις αι οποίαι αφορούν την αποστολήν μου και θα κάμω τας ανακοινώσεις διά των οποίων μ’ επεφορτίσατε σχετικώς με τα σχέδιά σας διά την συνέχειαν και την αποτελεσματικότητα των βοηθειών αίτινες θα στέλλωνται εις την Ελλάδα. Θα έχω την τιμήν να σας δώσω εντός ολίγων ημερών όλας τας σχετικάς πληροφορίας προς αυτό το ζήτημα. Εν τω μεταξύ σάς παρακαλώ, Κύριε, να μη με θεωρήσητε προκατειλημμένον ή υπερβολικόν. Γνωρίζετε τον ανοικτόν και ειλικρινή χαρακτήρα μου και γνωρίζετε επίσης ότι μέχρι τούδε η πεποίθησίς μου αφεώρα περισσότερον την υπόθεσιν αυτήν καθ’ εαυτήν παρά τα άτομα. Αλλά εάν παρεσύρθην από ό,τι με τους οφθαλμούς μου είδον, αι ευχαί μου θα είναι πάντοτε διά την επιτυχίαν του σκοπού όσον και διά την διατήρησιν και ευημερίαν των θαυμαστών και αξίων παντός ενδιαφέροντος αυτών ανθρώπων.
Όσον αφορά τα νέα σάς είπον ότι η εν Ελλάδι κρίσις είναι μεγάλη, εκ των τελευταίων μου επιστολών εμάθατε ότι ο τουρκικός στόλος, από τον οποίον ειρήσθω εν παρόδω, ως εκ θαύματος εξέφυγον, καθώς και τα φορτία τα οποία με ηκολούθουν, κατηυθύνθη εις Κρήτην όπου ως εμάθομεν επιβιβάζει τα στρατεύματα τα ευρισκόμενα εις τα εκεί φρούρια και όλα συντρέχουν εις το να υποθέσωμεν ότι θα ενωθή ούτος με τας αιγυπτιακάς δυνάμεις διά να φέρη τελειωτικόν πλήγμα εις την Μάνην και εις το υπόλοιπον της Πελοποννήσου. Προ ολίγου εμάθομεν ότι μία μοίρα των θαλασσίων δυνάμεων διευθύνεται εναντίον της Σάμου και φοβούμεθα ότι η νήσος αύτη θα υποκύψη, διότι ο ελληνικός στόλος μένει αδρανής λόγω του φόβου μήπως αι οθωμανικαί δυνάμεις προσβάλουν την Ύδραν. Αι Αθήναι απειλούνται εκ του πλησίον και ο Φαβιέρος ο οποίος πρέπει να υποστηρίξη την Ύδραν δεν δύναται να σπεύση εις βοήθειαν αυτών. Η Μάνη είναι εκτεθειμένη εις τας επιδρομάς των ηνωμένων Τούρκων, και το θάρρος των κατοίκων είναι η μόνη αυτής άμυνα. Εν ενί λόγω το παν ευρίσκεται εν κινδύνω.
Αλλά ο Κολοκοτρώνης αναχωρεί με το μεγαλύτερον μέρος των γενναίων παλληκαριών διά να προστατεύση την Πελοπόννησον, ο Καραϊσκάκης σπεύδει να ενωθή με τους ήρωας της Αττικής, οι άλλοι αρχηγοί πλέουν προς την Ύδραν διά να υπερασπισθούν το φρούριόν της εάν ο ελληνικός στόλος μεταβή προς βοήθειαν της Σάμου. Αλλ’ ιδού, παιάνες νίκης αντηχούν εις τας όχθας της Σπάρτης, όπου ο υιός του Κολοκοτρώνη προ ολίγων ημερών κατήγαγε νίκην επί των Αράβων, εκ των οποίων μερικούς αιχμαλώτους παρουσίασαν χθες εις τον γέροντα Κολοκοτρώνην καθ’ ην ώραν συνέτρωγον μετ’ αυτού. Το συμβάν τούτο εξελήφθη ως καλός οιωνός διότι έλαβε χώραν επί παρουσία εμού του απεσταλμένου τού κ. Εϋνάρδου και των συνεργατών του.
Παιάνες νίκης αντηχούν εις τας όχθας της Σπάρτης, όπου ο υιός του Κολοκοτρώνη προ ολίγων ημερών κατήγαγε νίκην επί των Αράβων, εκ των οποίων μερικούς αιχμαλώτους παρουσίασαν χθες εις τον γέροντα Κολοκοτρώνην.
Βοηθήσατε, λοιπόν, Κύριε, αυτό το θαυμαστόν έθνος και είθε η εξακολούθησις του ζήλου σας να το αποζημιώση εκ της αδιαφορίας την οποίαν επιδεικνύουν εκείνοι οι οποίοι με μίαν και μόνην λέξιν θα ηδύναντο να το σώσουν.
Την επιστολήν ταύτην αποστέλλω δι’ επίτηδες ταχυδρόμου μέσω Ζακύνθου. Θα την ακολουθήσω εντός ολίγων ημερών. Εν τοσούτω σάς παρακαλώ, Κύριε, να δεχθήτε τας πραγματικάς διαβεβαιώσεις τής προς υμάς αφοσιώσεως και του σεβασμού μου.
Ταπεινός θεράπων
υπ. ΘΩΜΑΣ ΠΕΤΡΙΝΗΣ
Η Καθημερινή, 1 Ιουλίου 1940
Οι θησαυροί του Αλή Πασά
Είναι γνωστοί οι θρύλοι περί των μεγάλων θησαυρών τού τραγικώς περιφήμου τυράννου Αλή πασά των Ιωαννίνων. Πολλά εγράφησαν και εκοινολογήθησαν σχετικώς. Μύθοι και παραδόσεις μετεδόθησαν από γενεάς εις γενεάν προ εκατόν είκοσι ετών μέχρι σήμερον. Ότε όμως ο Αλής πολιορκημένος εδολοφονήθη εις την νησίδα της Παμβώτιδος, δεν φαίνεται ν’ ανευρέθη τι το άξιον λόγου, και ναι μεν ελέχθη ότι ο καταβαλών τον Αλή, Χουρσίτ πασάς, απέστειλε προς τον Σουλτάνον, επί νύκτας πολλάς και διαδοχικάς, φορτία πλήρη εκ των θησαυρών του Αλή, ουχ’ ήττον όμως ουδείς αξιόπιστος μάρτυς επεβεβαίωσε τούτο.
Εις το αρχείον του Β. Καποδίστρια σώζονται ολίγαι επιστολαί του δράσαντος Φιλικού Χριστοδούλου Πρινάρη, έλκοντος την καταγωγήν εκ Καλαρύτων της Ηπείρου και αποκατεστημένου πολλά έτη προ της Ελληνικής Επαναστάσεως εν Σανσεβέρω. Η όλη εθνική δράσις του Χ. Πρινάρη, όστις, αφού εν έτει 1818 εμυήθη διά του Χριστοδούλου Λουριώτη εις τους σκοπούς της Εταιρίας, δεν έπαυσεν εργαζόμενος υπέρ της ευοδώσεως των σχεδίων αυτής, μας εγγυάται διά την αλήθειαν του περιεχομένου τής υπό χρονολόγιον 1827 επιστολής αυτού προς τον Β. Καποδίστριαν, της οποίας ακριβές αντίγραφον παραθέτω και εις ην ούτος δίδει στοιχεία πιστευτά περί της υπάρξεως του θησαυρού του Αλή πασά, χωρίς όμως να καθορίζη και το μέρος εις το οποίον ούτος κείται.
Ότε ο Πρινάρης έγραφε την επιστολήν του ταύτην, τα όρια του νεοσυστάτου Ελληνικού Κράτους δεν είχον εισέτι καθορισθή. Πας δε πατριώτης Έλλην ήλπιζε ότι τα ανακτοβούλια των τότε ενδιαφερομένων Δυνάμεων θα περιελάμβανον εντός του ελευθέρου κράτους και την πολυπαθή Ήπειρον, της οποίας οι διά την ελευθερίαν τίτλοι είχον γραφή από τέσσαρας και επέκεινα αιώνας εις τας δέλτους της ιστορίας διά του ηρωϊσμού, της φιλοπατρίας, της εθελουσίας και της εις όλους τους κλάδους του πολιτισμού επιδόσεως των τέκνων της εν τε τη ξένη και εν αυτή ταύτη τη ελληνική χώρα.
Φυσικόν όθεν ήτο να μη γίνη πλέον λόγος ούτε και επίσημός τις ενέργεια μετά τον καθορισμόν των τότε ελληνικών συνόρων· σήμερον όμως οπότε το Κράτος έχει ανάγκην μεγαλυτέρων, ή άλλοτέ ποτε μετάλλων διατί να μη γίνουν συστηματικαί αναζητήσεις προς ανεύρεσιν του θησαυρού τούτου;
Ι. Κ.
Ειληκρινέστατέ μοι και Σεβαστέ μοι Φίλε,
Επειδή και η Πενθερά του αδελφού μου Νικολάου ήτις ευρίσκεται ήδη εδώ, ήτον από 15 σχεδόν χρόνους εις την Αυλήν του Αλή Πασιά η γυνή του οποίου την είχεν ως μητέρα και εις αυτήν μόνον σχεδόν εδείκνυεν τα μυστήριά της, καθώς και ο Αλής την είχεν εις καλήν υπόληψιν.
Πριν πολιορκηθή ο Αλής εις τα Ιωάννινα έθαψεν μέρος των θησαυρών του, καθώς είναι γνωστόν, πού, όμως, είναι άγνωστον, η ρηθείσα όμως Πενθερά αδελφού μου ηξεύρη όχι μόνον τον του Αλή αλλά και εκείνον του υιού Μουχτάρη θησαυρόν.
Δεν λείπω, λοιπόν, να κοινοποιήσω εις την εκλαμπρότητά σας ταύτην την ανακάλυψιν διά να ειδοποιήση τον εξοχώτατον Διοικητήν της Ελλάδος, διά να ημπορέση να ωφεληθή εις αρμόδιον καιρόν η πατρίς, ανταμείβουσα και αυτήν ότι κριθή εύλογον, οπότε σάς φανή εύλογον και είναι αρμοδία περίστασις ημπορείτε να μου γράψητε να έλθη να δείξη τον τόπον, συγχωρήσατέ με αν σας ενοχλώ με ταύτην μου την παρακάλεσιν νομίζων αν το αποσιωπίσω ότι παρέβαινον το χρέος προς την Πατρίδα και με όλον το σέβας διακηρύττομαι διά βίου
Ευπειθέστατος
δούλος και φίλος σας
υπ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΠΡΙΝΑΡΗΣ
Σαντεβέρω 1827 Δ/βρίου α’ έ.ν.
Η Καθημερινή, 29 Ιουλίου 1940
