Τον Αύγουστο του 527 μ.Χ. ανέβηκε στον θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ο Ιουστινιανός, διαδεχόμενος τον ηλικιωμένο θείο του Ιουστίνο Α’. Ο Ιουστινιανός γεννήθηκε στη Ναϊσσό το 482. Μετά την υιοθεσία του από τον Ιουστίνο, εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ακολούθησε στρατιωτική σταδιοδρομία, η οποία του άνοιξε τον δρόμο για την ανάληψη πολιτικών αξιωμάτων. Το 512 έλαβε τον τίτλο του υπάτου. Από τη στιγμή που ο θείος του ανήλθε στον θρόνο, το 518, ο Ιουστινιανός κατέστη ένας από τους κύριους διαμορφωτές της πολιτικής του κράτους. Όταν ανέλαβε την εξουσία, τον Αύγουστο του 527, είχε ήδη πολύ καλή γνώση της λειτουργίας του πολιτικού συστήματος της αυτοκρατορίας του, καθώς και των μεταρρυθμίσεων τις οποίες όφειλε να εφαρμόσει.
Ο Ιουστινιανός διέθετε υψηλή ιδέα για το αξίωμα και την αποστολή του αυτοκράτορα. Ήταν πλημμυρισμένος από την ιδέα της αποκατάστασης του μεγαλείου του ρωμαϊκού κράτους, κάτι το οποίο έθεσε ως βασικό άξονα της πολιτικής του. Ως χαρακτήρας ήταν υπερήφανος και δεσποτικός, μπορούσε να συγκρατεί την οργή του, αλλά ήταν ματαιόδοξος και δύσπιστος ως προς τον καθένα. Ανεξάρτητα από τη συμπάθεια που έτρεφαν προς εκείνον οι σύγχρονοί του συγγραφείς, όλοι αναγνωρίζουν πως ο Ιουστινιανός ήταν ένας εργατικός και δραστήριος άνθρωπος με όραμα για την αυτοκρατορία. Με την πολιτική της Reconquista κατάφερε να ανακτήσει περιοχές της Ισπανίας, της Βόρειας Αφρικής και την Ιταλική Χερσόνησο. Στην εσωτερική του πολιτική ξεχωρίζει η κωδικοποίηση του δικαίου της εποχής του (Corpus Iuris Civilis).
Αναμφίβολα ένα από τα επιτεύγματα της εποχής του Ιουστινιανού είναι ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Πρώτος ο Μέγας Κωνσταντίνος ήταν εκείνος ο οποίος έδωσε την εντολή για την οικοδόμηση ενός ναού αφιερωμένου στη Σοφία του Θεού στην περιοχή γύρω από το Μέγα Παλάτιο. Η κατασκευή του ναού διήρκεσε αρκετά χρόνια. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν το 360. Εκείνος ο ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά το 404 και ανοικοδομήθηκε την περίοδο της Αρχής του Θεοδοσίου Β΄. Τα εγκαίνια της νέας εκκλησίας πραγματοποιήθηκαν τον Ιανουάριο του 415 από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αττικό. Έναν αιώνα περίπου αργότερα, το 532, η Αγία Σοφία παραδόθηκε ξανά στις φλόγες, στη διάρκεια των βιαιότατων ταραχών, οι οποίες ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη στο πλαίσιο της Στάσης του Νίκα.
Η ανέγερση ενός επιβλητικού οικοδομήματος αντάξιου του ονόματός του, δηλαδή ναός της του Θεού Αγίας Σοφίας, και του μεγαλείου της αυτοκρατορίας αποτέλεσε ύψιστη προτεραιότητα για τον Ιουστινιανό. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του έργου ανατέθηκε στον Ανθέμιο από τις Τράλλεις και στον Ισιδώρου από τη Μίλητο, μεγάλους αρχιτέκτονες και μαθηματικούς της εποχής. Η κατασκευή του ναού διήρκεσε σχεδόν έξι χρόνια. Επιλέχθηκε να κατασκευαστεί ως βασιλική με τρούλο. Χρησιμοποιήθηκαν τα καλύτερα υλικά της εποχής: τούβλα από τη Ρόδο, τα οποία ήταν ειδικά κατασκευασμένα ώστε να δένουν μεταξύ τους καλύτερα, μάρμαρα από την Προκόννησο της Προποντίδας, αρκετό χρυσάφι και ασήμι. Χιλιάδες ήταν οι τεχνίτες, οι οποίοι εργάστηκαν για την περάτωση του έργου, το κόστος του οποίου ήταν τεράστιο.
Τα θυρανοίξια της Αγίας Σοφίας έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου 537. Οι πηγές αναφέρουν πως ο Ιουστινιανός προσέγγισε την πύλη της εκκλησίας πάνω σε άρμα και έγινε δεκτός από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μηνά. Μαζί οι δύο άνδρες εισήλθαν στον ναό. Στεκούμενος εντός του ναού ο αυτοκράτορας αναφώνησε: «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με, τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε Σολομών!».
Ουδείς εκ των δύο αρχιτεκτόνων του έργου ευτύχησε να δει ολοκληρωμένη την Αγία Σοφία. Όταν χρειάστηκε να πραγματοποιηθούν ορισμένες τροποποιήσεις στον τρούλο της εκκλησίας το 558, καθότι είχε πέσει τμήμα του εξαιτίας των ισχυρών σεισμών που ενίοτε πλήττουν την Κωνσταντινούπολη, κλήθηκε ο Ισίδωρος ο Νεότερος, ανιψιός του Μιλήσιου αρχιτέκτονα. Έκτοτε έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές φορές έργα για την αποκατάσταση τμημάτων της Αγίας Σοφίας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης