Τον Ιανουάριο του 1945, ο κλοιός γύρω από τη Γερμανία είχε πλέον στενέψει πολύ. Από τις 12 Ιανουαρίου οι σοβιετικές δυνάμεις είχαν ξεκινήσει τη δική τους επίθεση εναντίον των γερμανικών στρατευμάτων που βρίσκονταν στη νότια Πολωνία. Μέσα σε λίγες ημέρες, το γερμανικό μέτωπο είχε διαρραγεί σε μια έκταση 200 μιλίων· στις 17 Ιανουαρίου ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε τη Βαρσοβία, ενώ μέχρι το τέλος της πρώτης εβδομάδας των επιχειρήσεων είχε εισδύσει σε βάθος 100 και σε πλάτος 400 μιλίων. Στο μεταξύ, το Βερολίνο βομβαρδιζόταν συστηματικά από τους Συμμάχους και οι καταστροφές που είχαν προκληθεί ήταν τεράστιες. Την ίδια ώρα, οι προμήθειες του Ράιχ αλλά και η υπομονή των εξουθενωμένων από τον πόλεμο πολιτών του, εξαντλούνταν.
Υπό αυτές τις συνθήκες, στις 16 Ιανουαρίου 1945 ο Χίτλερ αποφασίζει να μεταφέρει το αρχηγείο του στο ειδικά διαμορφωμένο καταφύγιο που είχε κατασκευαστεί για λογαριασμό του κάτω από τον κήπο της νέας Καγκελαρίας. Το καταφύγιο, γνωστό και ως Führerbunker, χτίστηκε σε δύο φάσεις και η κατασκευή του διήρκεσε από το 1936 έως το 1944. Η πρώτη φάση ξεκίνησε το 1936 υπό τη διεύθυνση του αρχιτέκτονα Αλμπερτ Σπέερ, στον οποίο ο Χίτλερ ανέθεσε να επεκτείνει την Καγκελαρία και να δημιουργήσει ένα καταφύγιο αντιαεροπορικής προστασίας. Το αρχικό καταφύγιο σχεδιάστηκε για να παρέχει προστασία στον Χίτλερ και τον στενό του κύκλο σε περίπτωση αεροπορικών επιδρομών. Το πρώτο τμήμα του μπούνκερ κατασκευάστηκε κάτω από τον κήπο της Καγκελαρίας και ολοκληρώθηκε το 1936. Διέθετε δομή από οπλισμένο σκυρόδεμα με τοίχους και οροφές σχεδιασμένες να αντέχουν σε βομβαρδισμούς και περιελάμβανε χώρους διαβίωσης, γραφεία και εγκαταστάσεις επικοινωνίας.
Ομως, καθώς προχωρούσε ο πόλεμος, και ιδίως με την εντατικοποίηση των βομβαρδισμών των Συμμάχων, μια δεύτερη φάση κατασκευής ξεκίνησε το 1944. Η φάση αυτή περιελάμβανε την επέκταση και την ενίσχυση του συγκροτήματος του καταφυγίου για να φιλοξενήσει αυξημένο προσωπικό και να χρησιμεύσει ως κέντρο διοίκησης κατά τη διάρκεια των αναμενόμενων τελικών μαχών του πολέμου. Το διευρυμένο καταφύγιο διέθετε πρόσθετα δωμάτια, όπως μια αίθουσα συνεδριάσεων και μια αίθουσα οργάνωσης πολεμικών επιχειρήσεων.
Για τα δεδομένα ενός καταφυγίου, το μπούνκερ του Χίτλερ μπορεί να χαρακτηριστεί πολυτελές. Διέθετε δική του θέρμανση, παροχή ηλεκτρικού και τρεχούμενο νερό. Ηταν προσβάσιμο από έναν διάδρομο στρωμένο με κόκκινο χαλί και διακοσμημένο με πολυτελείς πίνακες οι οποίοι είχαν μεταφερθεί εκεί από τις μεγαλοπρεπείς αίθουσες της Καγκελαρίας. Στο γραφείο του Χίτλερ στο υπόγειο καταφύγιο, κρεμόταν ένας από τους αγαπημένους του πίνακες: το πορτρέτο του Φρειδερίκου Β΄ της Πρωσίας, τον οποίο θαύμαζε.
Στο Führerbunker o Χίτλερ έμελλε να περάσει τις επόμενες 105 ημέρες, μέχρι την αυτοκτονία του, στις 30 Απριλίου 1945. Τον Μάιο του 1945, ένας από τους στενογράφους του γερμανικού επιτελείου θα έλεγε σε συνέντευξή του στο περιοδικό Time: «Η αποφασιστική ενημέρωση που καθόρισε τη μοίρα όλων μας άρχισε στις τρεις το απόγευμα της 22ας Απριλίου και διήρκεσε σχεδόν μέχρι τις 8 το βράδυ της ίδιας ημέρας. Κατά την ενημέρωση αυτή ο Αδόλφος Χίτλερ δήλωσε ότι ήθελε να πεθάνει στο Βερολίνο. Το επανέλαβε αυτό 10 ή 20 φορές με διάφορες φράσεις. Ελεγε: “Θα πέσω εδώ” ή “Θα πέσω μπροστά στην Καγκελαρία” ή “Πρέπει να πεθάνω εδώ στο Βερολίνο”. Συλλογιζόταν ότι ο αγώνας ήταν ανεπιστρεπτί χαμένος, σε πλήρη αντίθεση με την προηγούμενη στάση του, η οποία ήταν πάντα: “Θα πολεμήσουμε μέχρι την τελευταία άκρη του Γερμανικού Ράιχ”.
»[…]Κατά τη διάρκεια όλου αυτού του χρόνου οι συμμετέχοντες στη διάσκεψη αυτή άλλαζαν συνεχώς. Ο ίδιος ο Χίτλερ ήταν γενικά συγκροτημένος. Κάθε φορά που άρχιζε πραγματικά να θυμώνει ή να ενθουσιάζεται, έπαιρνε γρήγορα και πάλι τον έλεγχο. Ωστόσο, το πρόσωπό του ήταν αναψοκοκκινισμένο και βημάτιζε σχεδόν συνεχώς, περπατώντας πάνω-κάτω, χτυπώντας μερικές φορές τη γροθιά του στο χέρι του. Αλλά από όλους τους συμμετέχοντες σε όλα τα συνέδρια, ο Φύρερ ήταν γενικά εκείνος που διατηρούσε καλύτερα υπό έλεγχο τα νεύρα του.
»Η πραγματικά καθοριστική διάσκεψη έλαβε χώρα αργά το απόγευμα. Διήρκεσε μόνο 15 λεπτά περίπου. Παρόντες ήταν ο Χίτλερ, ο Μάρτιν Μπόρμαν, διάδοχος του Ες ως προσωπικός εκπρόσωπος του Φύρερ, ο στρατάρχης Βίλχελμ Κάιτελ και ο συνταγματάρχης Αλφρεντ Γιοντλ. Ολοι οι υπόλοιποι είχαν απομακρυνθεί εκτός από τους δύο στενογράφους. Ο Χίτλερ εξέφρασε και πάλι την αποφασιστικότητά του να παραμείνει στο Βερολίνο και είπε ότι ήθελε να πεθάνει εκεί. Πίστευε ότι θα ήταν η μεγαλύτερη υπηρεσία που θα μπορούσε να προσφέρει στην τιμή του γερμανικού έθνους. Σε αυτή τη διάσκεψη η επιθυμία του να παραμείνει στην Καγκελαρία συνάντησε σθεναρή αντίσταση. Ο Κάιτελ τού μίλησε με πραγματικά αιχμηρό τρόπο, υπενθυμίζοντάς του ότι η νέα του στάση ήταν αντίθετη με τα προηγούμενα σχέδιά του. Ο Μπόρμαν υποστήριξε τον Κάιτελ όχι λιγότερο σθεναρά».
Τελικώς, όμως, η επιθυμία του Χίτλερ υπερίσχυσε και, αφού παντρεύτηκε την Εύα Μπράουν με μια απλή τελετή, ο παντοδύναμος μέχρι τότε Φύρερ και η σύζυγός του αυτοκτόνησαν. Θεωρείται ότι και οι δύο κατάπιαν κάψουλες υδροκυανίου, αλλά ο Χίτλερ προκειμένου να είναι σίγουρος για την επιτυχία του σχεδίου του, αυτοπυροβολήθηκε στο κεφάλι. Ταυτόχρονα, αυτοκτόνησε η οικογένεια Γκαίμπελς, συμπεριλαμβανομένων και των έξι παιδιών τους, ενώ υδροκυάνιο δόθηκε στα σκυλιά του Χίτλερ και της Μπράουν. Αργότερα, έμπιστοι άνδρες των SS έκαψαν τις σορούς του Χίτλερ και της Μπράουν. Στις 9 το πρωί της 2ας Μαΐου 1945, ο Κόκκινος Στρατός έμπαινε στο άλλοτε απροσπέλαστο Führerbunker.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης