Ο αγγλικός εμφύλιος πόλεμος μαινόταν για δέκα χρόνια όταν ο Κάρολος Α΄, ενώ είχε ηττηθεί και ήταν αιχμάλωτος, θεωρήθηκε υπεύθυνος για αδικαιολόγητη αιματοχυσία. Πιο συγκεκριμένα ο βασιλιάς θεωρήθηκε πως είχε προκαλέσει τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων – με τις εκτιμήσεις να κυμαίνονται από λίγο πάνω από 84.000 νεκρούς μέχρι και 100.000. Συνολικά, υπολογίζεται ότι οι σχετικοί με τον πόλεμο θάνατοι ανήλθαν περίπου σε ποσοστό 3,6% του πληθυσμού.
Μετά τον δεύτερο εμφύλιο πόλεμο, οι Ανεξάρτητοι στη Βουλή, μαζί με μερίδα του στρατού, αποφάσισαν ότι ο βασιλιάς έπρεπε να τιμωρηθεί – αλλά δεν εξασφάλισαν πλειοψηφία. Ο βασιλιάς τότε, ενώπιον αυτών των δεδομένων, εξαπέλυσε πόλεμο εναντίον του Κοινοβουλίου. Στις 6 Δεκεμβρίου 1648 στρατεύματα θα βάδιζαν για να «εκκαθαρίσουν» τη Βουλή των Κοινοτήτων, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Τόμας Πράιντ. Συνελήφθησαν 45 βουλευτές και 146 κρατήθηκαν σε χώρο εκτός του κοινοβουλίου. Στις 13 Δεκεμβρίου, η «εκκαθαρισμένη» πλέον Βουλή των Κοινοτήτων, διέκοψε τις διαπραγματεύσεις με τον βασιλιά, και δύο ημέρες αργότερα, αποφασίστηκε ότι ο τελευταίος θα μεταφερόταν στο Ουίνδσορ για να οδηγηθεί ενώπιον της δικαιοσύνης.
Καθώς ο Κάρολος ήταν πλέον στο Λονδίνο, το κοινοβούλιο ενέκρινε νομοσχέδιο για τη σύσταση Ανώτατου Δικαστηρίου στο οποίο θα δικαζόταν για εσχάτη προδοσία στο όνομα του λαού της Αγγλίας. Πιο συγκεκριμένα, κατηγορήθηκε για προδοσία κατά της Αγγλίας επειδή χρησιμοποίησε τη δύναμή του για να εξυπηρετήσει το προσωπικό του συμφέρον και όχι το καλό της χώρας του. Το κατηγορητήριο τον έκρινε ένοχο για όλες τις προδοσίες, τις δολοφονίες, καθώς και οποιαδήποτε μορφή βίας ξέσπασε ή προκλήθηκε από τον πόλεμο. Η δίκη ξεκίνησε στις 20 Ιανουαρίου 1649 στο Westminster Hall. Από την πρώτη στιγμή της δίκης έγινε φανερό ότι δεν υπήρχε σεβασμός προς το πρόσωπο του Καρόλου.
Αντικρίζοντας αυτή την πραγματικότητα, ο ίδιος αρνήθηκε να πάρει τον λόγο, ισχυριζόμενος ότι κανένα δικαστήριο δεν είχε δικαιοδοσία να κρίνει έναν μονάρχη, καθώς θεωρούσε ότι η εξουσία του να κυβερνά οφειλόταν στο θείο δικαίωμα των βασιλέων το οποίο, όταν στέφθηκε βασιλιάς, του δόθηκε από τον Θεό κι από τις παραδόσεις και τους νόμους της Αγγλίας. Για τον Κάρολο, η δίκη ήταν παράνομ. Υποστήριξε δε ότι η Βουλή των Κοινοτήτων από μόνη της δεν μπορούσε να δικάσει κανέναν. Το δικαστήριο, από την πλευρά του, αμφισβήτησε το δόγμα της «ελέω Θεού βασιλείας» και αντέτεινε ότι ο βασιλιάς της Αγγλίας δεν ήταν ένα πρόσωπο, αλλά αξίωμα σύμφωνα με το οποίο κάθε κάτοχος είχε περιορισμένη εξουσία να κυβερνά, βασισμένος στους νόμους της χώρας. Υπήρξαν μάρτυρες, ωστόσο, τους οποίους ο Κάρολος δεν είδε ποτέ, καθώς δεν ήταν παρών.
Τελικά, στις 27 Ιανουαρίου 1649 κηρύχθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε θάνατο, εφόσον κρίθηκε από το δικαστήριο ότι ήταν υπαίτιος για τα εγκλήματα για τα οποία είχε κατηγορηθεί. Κρίθηκε τύραννος, προδότης, δολοφόνος και δημόσιος εχθρός των «καλών ανθρώπων» του έθνους, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στη σχετική απόφαση. Η θανατική ποινή ήταν ο αποκεφαλισμός. Οι Επίτροποι που ήταν παρόντες αποδέχθηκαν την απόφαση, ενώ αμέσως άρχισε η συγκέντρωση υπογραφών για το ένταλμα θανάτου του. Ο Κάρολος Α’ αποκεφαλίστηκε μπροστά από το Παλάτι του White Hall στις 30 Ιανουαρίου 1649.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
