Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος προσλήφθηκε από την πλειονότητα των Ελλήνων ως η συνέχεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις απελευθέρωσαν σε διάστημα μερικών μηνών μεγάλο μέρος της Μακεδονίας, την Ήπειρο και τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου, αναζωογονώντας το όραμα της Μεγάλης Ιδέας για απελευθέρωση όλων των αλύτρωτων Ελλήνων, οι οποίοι διέμεναν σε οθωμανικά εδάφη. Η οθωμανική κυριαρχία καταλύθηκε στο μεγαλύτερο μέρος των Βαλκανίων. Οι οθωμανικές δυνάμεις υπερασπίστηκαν μέχρις εσχάτων την Αδριανούπολη, η οποία έπεσε έπειτα από πολιορκία σε βουλγαρικά χέρια τον Μάρτιο του 1913, και στη συνέχεια την Κωνσταντινούπολη.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, αναδείχθηκε σε μείζον θέμα συζήτησης μεταξύ των εμπόλεμων χωρών και των Μεγάλων Δυνάμεων η ίδρυση του αλβανικού κράτους. Υπέρ της ίδρυσης της Αλβανίας τάχθηκαν εξαρχής η Αυστρο-Ουγγαρία και η Ιταλία. Η αυστριακή διπλωματία επικρότησε τις κινήσεις των Αλβανών εθνικιστών, επιθυμώντας να αποτραπεί η έξοδος της Σερβίας στην Αδριατική. Οι Ιταλοί, από την άλλη, έβλεπαν ανταγωνιστικά την αυστριακή πολιτική στην Αδριατική. Ως εκ τούτου, υποστήριξαν την ίδρυση ενός ανεξάρτητου κράτους στην ανατολική όχθη της Αδριατικής.
Τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1912, οι Αλβανοί εθνικιστές ανησυχούσαν βλέποντας την πρόοδο του ελληνικού και του σερβικού στρατού στις επιχειρήσεις τους στη δυτική βαλκανική. Επιθυμώντας να προλάβουν την κυρίευση από τους Έλληνες και τους Σέρβους εδαφών τα οποία οι ίδιοι θεωρούσαν ως αλβανική γη, κινήθηκαν για την άμεση δημιουργία ενός κράτους. Αφού πρώτα μετέβη στη Βιέννη όπου έλαβε την έγκριση της αυστριακής κυβέρνησης, ο Ισμαήλ Κεμάλ ανακήρυξε στις 28 Νοεμβρίου 1912 στην Αυλώνα την ανεξαρτησία της Αλβανίας. Η κυβέρνηση του Ισμαήλ Κεμάλ, όμως ήλεγχε μονάχα την πόλη της Αυλώνας. Την ίδια ημέρα τα σερβικά στρατεύματα κατέλαβαν το Δυρράχιο, ενώ σταδιακά ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε τη Βόρειο Ήπειρο. Το ζήτημα της Αλβανίας αφέθηκε προς επίλυση από τις Μεγάλες Δυνάμεις.
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1913), αφέθηκαν σε εκκρεμότητα τρία ζητήματα: η κυριότητα της Ανατολικής Θράκης, η κυριότητα των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου και η ρύθμιση των συνόρων της Αλβανίας. Η Ανατολική Θράκη πέρασε και πάλι σε οθωμανικά χέρια με ειδική συνθήκη στις 16/29 Σεπτεμβρίου 1913. Τα άλλα δύο εκκρεμή ζητήματα συνδέθηκαν και στην ελληνική πλευρά ετέθη το δίλημμα της διεκδίκησης είτε της Βορείου Ηπείρου είτε των νησιών.
Στο μεταξύ, η νίκη των οθωμανικών δυνάμεων επί των βουλγαρικών αναπτέρωσε το ηθικό της νεοτουρκικής κυβέρνησης, καθιστώντας την αδιάλλακτη στο ζήτημα της κυριαρχίας των νησιών. Για τη διεκδίκηση των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου οι Νεότουρκοι προέβησαν σε εντατικούς ναυτικούς εξοπλισμούς εκτιμώντας πως η ναυτική υπεροπλία θα έλυνε το ζήτημα. Θεωρούσαν, επίσης, πως τα νησιά τα έχαναν τη σημασία τους για την Ελλάδα, αν εκδιώκονταν οι Έλληνες από τα παράλια της δυτικής Μικράς Ασίας. Στη συλλογιστική των Νεοτούρκων, τα νησιά αποτελούσαν βάση εξόρμησης των ελληνικών δυνάμεων για τη Μικρά Ασία.
Στις 17 Δεκεμβρίου 1913 οι Μεγάλες Δυνάμεις ανακοίνωσαν την απόφασή τους για την εκχώρηση της Βορείου Ηπείρου, μιας περιοχής με 120.000 ακραιφνή ελληνικό πληθυσμό με πλούσιο εκπαιδευτικό και εκκλησιαστικό έργο, στην Αλβανία. Σχεδόν έναν μήνα αργότερα, στις 31 Ιανουαρίου/13 Φεβρουαρίου 1914, οι Μεγάλες Δυνάμεις κοινοποίησαν με συλλογική διπλωματική διακοίνωση στην ελληνική και τη νεοτουρκική κυβέρνηση την απόφασή τους για τα νησιά. Τα νησιά του Βορειοτανατολικού Αιγαίου, πλην της Ίμβρου, της Τενέδου και του Καστελόριζου, επιδικάζονταν στην Ελλάδα υπό τους όρους ότι θα παρέμεναν ανοχύρωτα, δεν θα χρησιμοποιούνταν για στρατιωτικούς σκοπούς, θα καταπολεμείτο το λαθρεμπόριο και θα προστατεύονταν οι μουσουλμανικές κοινότητες. Η ελληνική κυριαρχία θα αναγνωριζόταν επίσημα όταν οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις αποχωρούσαν από τη Βόρειο Ήπειρο και τη νήσο Σάσων.
Επρόκειτο περί μιας λύσης, η οποία δεν ικανοποίησε πλήρως την Ελλάδα. Αφενός δεν ασκούσε κάποια πίεση στην Υψηλή Πύλη για τη συμμόρφωσή της προς τις εντολές των Δυνάμεων, αφετέρου εκχωρούσε τη Βόρειο Ήπειρο επισήμως στη νεοσύστατη Αλβανία, δίχως να προβλέπει την προστασία των Ελλήνων της περιοχής. Η Ελλάδα αποδέχτηκε την απόφαση των Δυνάμεων εκφράζοντας την ετοιμότητά της να τηρήσει τους όρους και δηλώνοντας πως η προστασία των μουσουλμάνων εθεωρείτο δεδομένη ως απόρροια της συνθήκης των Αθηνών (1/14 Νοεμβρίου 1913). Ταυτόχρονα, ζήτησε επίσημα την προστασία των δικαιωμάτων των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
