Μετά την αποπομπή της Γιουγκοσλαβίας από την Κομινφόρμ, στις 28 Ιουνίου 1948, η Μόσχα διέκοψε τις διπλωματικές επαφές της με το Βελιγράδι. Τα σοσιαλιστικά κράτη επέβαλαν οικονομικό αποκλεισμό στη Γιουγκοσλαβία, ενώ άρχισαν να αναπτύσσονται μηχανοκίνητες ταξιαρχίες στα σύνορα της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας για την πραγματοποίηση στρατιωτικών γυμνασίων. Οι Σοβιετικοί δεν δίσταζαν να πετούν πολεμικά αεροσκάφη πάνω από τη Γιουγκοσλαβία παραβιάζοντας τον εναέριο χώρο της. Το κλίμα ήταν εξαιρετικά τεταμένο.
Οι ενέργειες των Σοβιετικών αποσκοπούσαν στη μαζική εκδήλωση δυσαρέσκειας κατά της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας στο εσωτερικό της χώρας, γεγονός που θα τους έδινε την αφορμή να επέμβουν στηρίζοντας τις «κομινφορμιστικές» φωνές. Με αυτόν τον τρόπο, θα αποφευγόταν η αντίδραση των δυτικών δυνάμεων, καθώς το ζήτημα της ανατροπής του Τίτο θα εμφανιζόταν ως εσωτερική διένεξη στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Παρά τις σοβιετικές προσπάθειες για πρόκληση αναταραχών, η ηγεσία της Γιουγκοσλαβίας έλαβε τα κατάλληλα μέτρα προχωρώντας σε συλλήψεις υπόπτων. Υπολογίζεται ότι αυτήν την περίοδο φυλακίστηκαν από τον Οργανισμό Κρατικής Ασφάλειας με την κατηγορία για φιλοσοβιετισμό περίπου δέκα χιλιάδες Γιουγκοσλάβοι.
Η Γιουγκοσλαβία ακολούθησε τον δικό της δρόμο προς τον σοσιαλισμό εφαρμόζοντας ένα διαφορετικό μοντέλο από το σταλινικό, το οποίο κυριαρχούσε έως τότε. Το 1952 το Κομμουνιστικό Κόμμα Γιουγκοσλαβίας μετονομάστηκε σε Ένωση Κομμουνιστών Γιουγκοσλαβίας. Στο πολιτικό πρόγραμμα της ηγεσίας κυριάρχησαν οι φράσεις «αποκέντρωση», «ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης» και «αυτοδιαχείριση των εργατών». Παρά τις εξαγγελίες περί περιορισμού της εμπλοκής του κόμματος στην οικονομία, ο ρόλος του εξακολουθούσε να είναι καθοριστικός. Ένας από τους εμπνευστές του συστήματος της αυτοδιαχείρισης των εργατών, ο Μίλοβαν Τζίλας, εξέφρασε δημόσια τη δυσαρέσκειά του για τον ρόλο του κράτους στην οικονομία και την ταύτιση του κράτους με το κόμμα, με αποτέλεσμα τα διαγραφεί από την ΕΚΓ και να αργότερα να φυλακιστεί.
Καταλυτικός παράγοντας για τη συνοχή της Γιουγκοσλαβίας ήταν η οικονομία, η οποία αποδείχθηκε ισχυρότερη από τη νοτιοσλαβική αλληλεγγύη, τη φυλετική και τη γλωσσική συγγένεια. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950 δεν έγιναν εμφανή τα συμπτώματα μιας εσωτερικής κρίσης, κυρίως εξαιτίας του ότι υπήρχε απορρόφηση στη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας από τον σοβιετικό εναγκαλισμό. Παράλληλα, η αμερικανική βοήθεια χορηγούνταν κανονικά. Όταν, όμως, επήλθε ένα modus vivendi με την ΕΣΣΔ και απομακρύνθηκε ο κίνδυνος σοβιετικής παρέμβασης, έγιναν ορατά τα συμπτώματα του εθνικού ζητήματος υπό τον μανδύα της οικονομικής αποκέντρωσης.
Η αυτοδιαχείριση των εργατών δημιούργησε εν πολλοίς τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση του οικονομικού εθνικισμού στη Γιουγκοσλαβία. Σε κάθε Ομόσπονδη Δημοκρατία συγκροτήθηκε μια κομματική ελίτ, η οποία προσέλαβε εθνικά χαρακτηριστικά. Άρχισε να γίνεται εμφανές το χάσμα ανάμεσα στον ανεπτυγμένο βορρά και τον υπανάπτυκτο νότο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, το Ζάγκρεμπ και η Λιουμπλιάνα επιθυμούσαν την απορρόφηση ολοένα και περισσότερων κονδυλίων για την ανάπτυξη της οικονομίας τους, χαρακτηρίζοντας ανώφελη την παροχή χρηματοδοτήσεων στα Σκόπια, την Πρίστινα ή το Σεράγεβο.
Η γιουγκοσλαβική ηγεσία έκρινε πως το ισχύον Σύνταγμα του 1946 ήταν ξεπερασμένο πλέον και χρειαζόταν ο σχεδιασμός ενός νέου. Στις 7 Απριλίου 1963 τέθηκε σε ισχύ το νέο Σύνταγμα της Γιουγκοσλαβίας, σύμφωνα με το οποίο «ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, αντιθέτως με ό,τι ορίζει το Σύνταγμα του 1946, δεν θα είναι ταυτοχρόνως και πρωθυπουργός. Θα εκλέγεται κατά τετραετίαν και θα είναι επανεκλέξιμος δια μίαν νέαν τετραετή προεδρικήν θητείαν. Εξαίρεσις γίνεται μόνον δια τον πρόεδρον Τίτο, ο οποίος κηρύσσεται ισόβιος πρόεδρος», όπως ανέφερε η «Καθημερινή» στις 10 Απριλίου. Το κράτος μετονομάστηκε σε Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, ονομασία η οποία παρέμεινε σε ισχύ έως το 1992.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχουν οι όροι του νέου Συντάγματος, οι οποίοι αναφέρονταν στις εθνότητες που διαβιούσαν στη Γιουγκοσλαβία. Το νέο Σύνταγμα παρείχε ίσα δικαιώματα σε όλες τις εθνότητες εξασφαλίζοντας την αυτονομία και την προστασία των πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων τους. Το Σύνταγμα, ακόμη, προέβλεπε σειρά διαδικασιών για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των εθνοτήτων της Γιουγκοσλαβίας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
