Ο θάνατος του αυτοκράτορα Ζήνωνα στις 9 Απριλίου 491 προκάλεσε τεράστιο κενό εξουσίας, το οποίο έπρεπε να καλυφθεί άμεσα. Η αρχή του Ζήνωνα υπήρξε μια περίοδος έντονων θρησκευτικών αντιπαραθέσεων, καθότι ο ίδιος ακολούθησε μια φιλο-μονοφυσιτική πολιτική η οποία αντέβαινε στις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Το γεγονός αυτό τον έκανε εξαιρετικά αντιδημοφιλή στον λαό της Κωνσταντινούπολής, ο οποίος δεν επιδοκίμαζε την εγκατάσταση ολοένα και περισσότερων ευνοούμενων Ισαύρων, συντοπιτών του Ζήνωνα, στο παλάτι.
Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση του θανάτου του αυτοκράτορα, ο λαός και μέρος του στρατού συγκεντρώθηκαν στον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης. Ήταν εμφανής ο κίνδυνος της πρόκλησης ταραχών στην πρωτεύουσα. Η Σύγκλητος κάλεσε την χήρα του Ζήνωνα, αυτοκράτειρα Αριάδνη, να προσέλθει στον ιππόδρομο και να καθησυχάσει το πλήθος, το οποίο ζητούσε «ορθόδοξον βασιλέα τη οικουμένη· Ρωμαίον βασιλέα τη οικουμένη». Η Αριάδνη υποσχέθηκε πως θα γινόταν σεβαστό το αίτημα του λαού.
Η εύρεση ενός ικανού ανθρώπου να αναλάβει τις τύχες της αυτοκρατορίας δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Η Σύγκλητος αδυνατούσε να καταλήξει σε μια ομόφωνη απόφαση με αποτέλεσμα να αποταθεί και πάλι στην Αριάδνη, προκειμένου να επιλέξει έναν νέο σύζυγο για την ίδια και αυτοκράτορα για το κράτος. Η αυτοκράτειρα θα επέλεγε έναν υψηλόβαθμο αξιωματούχο της αυτοκρατορικής γραμματείας, τον εξηκονταετή σιλεντιάριο Αναστάσιο. Την Μεγάλη Πέμπτη, 11 Απριλίου 491, ο Αναστάσιος Α΄ αναγορεύτηκε και στέφθηκε αυτοκράτορας στον ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης.
Ο Αναστάσιος γεννήθηκε το 431. Παρά την άσημη καταγωγή του, κατάφερε να προσληφθεί σε νεαρή ηλικία στις διοικητικές υπηρεσίες της αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη και με τα χρόνια να ανελιχθεί σε υψηλόβαθμες θέσεις. Στα χρόνια της νεότητάς του, του αποδόθηκε το προσωνύμιο «δίκορος», γιατί οι κόρες των ματιών του είχαν διαφορετικό χρώμα, η μία ήταν μαύρη και η άλλη γαλανή. Για αυτόν τον λόγο συναντάται συχνά στις πηγές ως Αναστάσιος ο Δίκορος.
Με την ανάρρηση του Αναστασίου Α΄ στον θρόνο υπήρχε η ελπίδα πως θα διευθετούνταν τα αιτήματα του συγκεντρωμένου πλήθους στον ιππόδρομο στις 9 Απριλίου. Ο νέος αυτοκράτορας ήταν Ρωμαίος με καταγωγή από το Δυρράχιο και μετείχε της ελληνορωμαϊκής παιδείας, σε αντίθεση με τους Ισαύρους. Σύντομα ανέλαβε δράση για τον περιορισμό της επιρροής τους εξορίζοντας τον αδερφό του Ζήνωνα και μάγιστρο των οφφικίων Λογγίνο, ο οποίος εποφθαλμιούσε τον θρόνο, στη Θηβαΐδα της Αιγύπτου και απομάκρυνε τους Ισαύρους από τις σημαντικές θέσεις της κρατικής γραφειοκρατίας και του στρατού. Όντας δυσαρεστημένοι από την τροπή των γεγονότων, οι Ίσαυροι εκδήλωσαν στασιαστικό κίνημα στην πατρίδα του. Ο Αναστάσιος κατάφερε να καταπνίξει το κίνημα των Ισαύρων το 498 και να εδραιώσει έτι περαιτέρω την εξουσία του.
Σημαντικό πρόσκομμα για την αποδοχή του Αναστασίου ως αυτοκράτορα από το σύνολο της Εκκλησίας ήταν οι μονοφυσιτικές θρησκευτικές πεποιθήσεις του. Ο σκόπελος αυτός, όμως, προσπεράστηκε όταν ο Αναστάσιος υποσχέθηκε γραπτώς στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ευφήμιο ότι δεν θα επιχειρούσε να ανατρέψει το ορθό δόγμα, όπως αυτό είχε οριστεί από τις Οικουμενικές Συνόδους.
Ο Αναστάσιος Α΄ αποδείχθηκε ένας πολύ ικανός αυτοκράτορας. Κατά τη διάρκεια των 27 ετών της αρχής του, διαχειρίστηκε με σύνεση τα οικονομικά του κράτους και κατανίκησε τους εξωτερικούς και τους εσωτερικούς εχθρούς του. Όταν έφυγε από τη ζωή το 518, τα θησαυροφυλάκια της αυτοκρατορίας ήταν γεμάτα, επιτρέποντας τους διαδόχους του, κυρίως τον Ιουστινιανό Α΄ να πραγματοποιήσει τα ονειροπόλα σχέδιά του, τα οποία επανέφεραν την αυτοκρατορία το παλαιό της μεγαλείο.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
