Ένας από τους βασικούς στόχους της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας από την εποχή του Μεγάλου Πέτρου ήταν η επέκταση προς τον Νότο, η κάθοδος στις θερμές θάλασσες της Μεσογείου. Για την επίτευξη αυτού του στόχου η Ρωσία χρησιμοποίησε ως εργαλείο άσκησης της εξωτερικής της πολιτικής την επιθυμία των βαλκανικών λαών να χειραφετηθούν εθνικά και πολιτικά από την οθωμανική κυριαρχία. Άλλωστε, η κοινή ορθόδοξη παράδοση και η βυζαντινή κληρονομιά, οι οποίες παρέμεναν παρούσες στις συνειδήσεις των ανθρώπων διαμέσου της Εκκλησίας, συνετέλεσαν στη δημιουργία στενών σχέσεων μεταξύ των βαλκανικών λαών και των Ρώσων.
Τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης η Ρωσία κράτησε μια προσεκτική στάση, επιθυμώντας να μη διασπάσει τις σχέσεις με τα συμβαλλόμενα κράτη της Ιεράς Συμμαχίας. Οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι και οι Επαναστάσεις που ξεσπούσαν κατά διαστήματα στην Ευρώπη είχαν επηρεάσει τον σχετικά φιλελεύθερο στην αρχή της θητείας του τσάρο Αλέξανδρο Α΄, με αποτέλεσμα να αποστρέφεται το καθετί επαναστατικό. Ο ίδιος υπήρξε πρωτεργάτης της Ιεράς Συμμαχίας. Προϊόντος του χρόνου, βέβαια, η Ρωσία και το Ηνωμένο Βασίλειο άρχισαν να βλέπουν με συμπάθεια, για διαφορετικούς λόγους το κάθε κράτος, την Ελληνική Επανάσταση. Η βρετανο-ρωσική μεσολάβηση για την εύρεση μιας λύσης στο Ελληνικό Ζήτημα υπήρξε καθοριστική για την ευόδωση του Αγώνα.
Το πρώτο βήμα για την ελληνική ανεξαρτησία ήταν το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης (Απρίλιος 1826). Έναν χρόνο περίπου αργότερα, τον Ιούλιο του 1827 το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ρωσία και η Γαλλία υπέγραψαν τη Συνθήκη του Λονδίνου, στην οποία γινόταν λόγος για τη δημιουργία ενός αυτόνομου ελληνικού κράτους υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου. Στις διαπραγματεύσεις δεν θα συμμετείχαν μόνο οι αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά και των Ελλήνων. Οι τρεις Δυνάμεις συμφώνησαν να προστεθεί ο όρος πως, αν με την παρέλευση ενός μήνα η Υψηλή Πύλη δεν αποδεχόταν τη μεσολάβησή τους, εκείνες θα έστελναν διπλωματικούς εκπροσώπους στην Ελλάδα. Ακόμη, αν μία από τις δύο εμπλεκόμενες πλευρές απέρριπτε την πρόταση των Δυνάμεων για ανακωχή, εκείνες θα εμπόδιζαν τις συγκρούσεις των αντιμαχόμενων παρατάξεων. Λίγες ημέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης, δόθηκαν οδηγίες τους ναυάρχους των τριών Δυνάμεων προκειμένου να τις μεταφέρουν στους εμπόλεμους.
Η νίκη των στόλων των Μεγάλων Δυνάμεων έναντι του οθωμανο-αιγυπτιακού στο Ναβαρίνο χαιρετίσθηκε με ενθουσιασμό από του Ρώσους και με κάποια ανησυχία από τους Γάλλους. Οι Βρετανοί υποδέχθηκαν σχετικά ψυχρά την είδηση. Ο τσάρος Νικόλαος Α΄ δεν φάνηκε να δυσαρεστείται που η έκβαση της ναυμαχίας στο Ναβαρίνο συντέλεσε στην επιδείνωση των σχέσεων με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι δύο πλευρές είχαν υπογράψει τον Οκτώβριο του 1826 τη Συνθήκη του Άκερμαν, βάσει της οποίας ρυθμίζονταν οι υποθέσεις των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών και της Σερβίας και αναγνωριζόταν το δικαίωμα των Ρώσων στη διέλευση των Στενών. Μετά την ήττα του στο Ναβαρίνο, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ κατήγγειλε τη Συνθήκη του Άκερμαν με αποτέλεσμα να πληγεί σημαντικά το ρωσικό εμπόριο της Μαύρης Θάλασσας.
Επιθυμώντας από καιρό να διενεργήσει έναν πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο τσάρος Νικόλαος Α΄βρήκε με αυτόν τον τρόπο την αφορμή για να υλοποιήσει τα σχέδιά του. Στις 14/26 Απριλίου 1828 κήρυξε τον πόλεμο στην Πύλη και διέταξε τα στρατεύματά του, τα οποία βρίσκονταν στη Βεσσαραβία, να εισέλθουν σε οθωμανικά εδάφη. Κύριο θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων ήταν τα Βαλκάνια, όπως και στους προηγούμενους ρωσο-οθωμανικούς πολέμους. Επιχειρήσεις βέβαια διεξήχθησαν και στο μέτωπο του Καυκάσου, όπου η Ρωσία επιθυμούσε να επεκτείνει τις κτήσεις της.
Τον Μάιο του 1829 οι Ρώσοι κατάφεραν να διασπάσουν τη γραμμή άμυνας των Οθωμανών στον Δούναβη και κατευθύνθηκαν προς την Αδριανούπολη. Ήταν η πρώτη φορά που ο ρωσικός στρατός κατάφερε να φθάσει τόσο νότια εντός της επικράτειας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η προέλαση προς την Κωνσταντινούπολη αποτελούσε ένα δέλεαρ για τη ρωσική ηγεσία. Η τελική συνθήκη ειρήνης υπογράφτηκε στην Αδριανούπολη στις 2/14 Σεπτεμβρίου 1829.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης