Μέσα στο 1943 κατέστη εμφανής η αδυναμία των χωρών του Άξονα να υπερνικήσουν τους Συμμάχους στα κύρια μέτωπα του πολέμου. Εθεωρείτο δεδομένο πως μια συμμαχική εισβολή στην Ιταλία θα δέσμευε μεγάλο αριθμό γερμανικών στρατευμάτων. Επιπλέον, οι Σύμμαχοι εκτιμούσαν πως μια τέτοια επιχείρηση πιθανότατα θα έθετε εκτός πολέμου την Ιταλία. Στο εσωτερικό της χώρας είχε αυξηθεί η δυναμική της αντίστασης, αφού κομμουνιστές, σοσιαλιστές και ομάδες καθολικών είχαν αρχίσει να τυπώνουν εφημερίδες και να προβαίνουν σε ενέργειες σαμποτάζ εναντίον του φασιστικού καθεστώτος. Ο πληθυσμός της χώρας, αντί να απολαύει την αυτοκρατορία που είχε υποσχεθεί ο Μουσολίνι, είχε υποστεί σκληρές κακουχίες και το ηθικό του ήταν καταρρακωμένο.
Τον Ιούλιο του 1943, τα συμμαχικά στρατεύματα εισέβαλαν στη Σικελία, την οποία και κατέκτησαν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η κατάσταση που επικρατούσε στη Ρώμη ήταν δραματική. Το Μεγάλο Φασιστικό Συμβούλιο ζήτησε από τον βασιλιά Βίκτορ Εμμανουήλ Γ΄ να καθαιρέσει τον Μουσολίνι και να αναλάβει ο ίδιος την εκτελεστική εξουσία. Τα όρια της εξουσίας του είχαν ξεπεραστεί και η ήττα ήταν προ των πυλών. Ο βασιλιάς κάλεσε τον Ντούτσε στα ανάκτορα και του ανακοίνωσε την απομάκρυνσή του από την πρωθυπουργία. Κατά την έξοδό του από τα ανάκτορα ο Μουσολίνι συνελήφθη και απομονώθηκε στα Απέννινα Όρη στην Κεντρική Ιταλία. Νέος πρωθυπουργός ορίστηκε ο Πιέτρο Μπαντόλιο, ο οποίος ξεκίνησε μυστικές διαπραγματεύσεις με τους Συμμάχους.
Στις 3 Σεπτεμβρίου 1943 ξεκίνησε η συμμαχική εισβολή στην ιταλική χερσόνησο. Μερικές ημέρες αργότερα έγινε γνωστή η σύναψη ανακωχής ανάμεσα στην Ιταλία και τους Συμμάχους. Καθώς τα γερμανικά στρατεύματα προσέγγιζαν τη Ρώμη, η βασιλική οικογένεια και ο Μπαντόλιο διέφυγαν στην Απουλία υπό την προστασία των Συμμάχων, αφήνοντας πίσω τους περίπου ένα εκατομμύριο Ιταλούς στρατιώτες δίχως να τους έχουν δώσει εντολές για τις επόμενες κινήσεις τους. Η ιταλική ηγεσία μετέβη στη συνέχεια στη Μάλτα, όπου και σχημάτισε εξόριστη κυβέρνηση. Πολλοί από τους Ιταλούς στρατιώτες ενώθηκαν με τους Συμμάχους στον αγώνα εναντίον των Γερμανών, άλλοι λιποτάκτησαν ή αιχμαλωτίστηκαν από τους Γερμανούς, ενώ άλλοι αρνήθηκαν να αλλάξουν πλευρό στον πόλεμο και ενώθηκαν μαζί τους.
Στις 12 Σεπτεμβρίου, Γερμανοί κομάντο πραγματοποίησαν ειδική επιχείρηση για την απελευθέρωση του Μουσολίνι, ο οποίος μετέβη στη Γερμανία προκειμένου να συναντηθεί με τον Χίτλερ. Στις 23 Σεπτεμβρίου ο Μουσολίνι ανακήρυξε την Ιταλική Κοινωνική Δημοκρατία, τη Δημοκρατία του Σαλό όπως έμεινε γνωστή. Τον Ιανουάριο του 1944, έπειτα από τη Δίκη της Βερόνας, μια δίκη παρωδία, ο Μουσολίνι διέταξε την εκτέλεση των μελών του Μεγάλου Φασιστικού Συμβουλίου, το οποίο είχε ταχθεί υπέρ της απόταξής του το προηγούμενο καλοκαίρι. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες ήταν και ο γαμπρός του Μουσολίνι, ο Γκαλεάτσο Τσιάνο, επί σειρά ετών υπουργός των Εξωτερικών του.
Η Ρώμη καταλήφθηκε στις 4 Ιουνίου 1944, έπειτα από σκληρές μάχες. Οι γερμανικές δυνάμεις υποχρεώθηκαν να οπισθοχωρήσουν προς βορράν και να σχηματίσουν μια νέα γραμμή άμυνας κοντά στη Φλωρεντία. Η διαρκής υποχώρηση των γερμανικών και των ιταλικών στρατευμάτων οδήγησε σε απόγνωση τον Μουσολίνι, ο οποίος σχεδίαζε να μεταφέρει τις φασιστικές δυνάμεις του στην Ελβετία, ιδέα που έβρισκε αντίθετο τον Χίτλερ. Ο Φύρερ τού πρότεινε να μεταβεί στη Γερμανία μαζί με τα ηγετικά στελέχη του Φασιστικού Κόμματος. Παρά ταύτα, στις ομιλίες του ο Μουσολίνι διατυμπάνιζε πως το Μιλάνο θα μετατρεπόταν στο Στάλινγκραντ της Ιταλίας, όπου ο Φασισμός θα έδινε την τελευταία ένδοξη μάχη του.
Έως τον Απρίλιο του 1945, οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν προωθηθεί στον ιταλικό βορρά. Η πτώση του καθεστώτος του Μουσολίνι ήταν ζήτημα ημερών. Στις 25 Απριλίου έπεσε η Δημοκρατία του Σαλό και ο Μουσολίνι επιχείρησε να διαφύγει προς την Ελβετία. Στις 27 Απριλίου ο Ιταλός δικτάτορας και οι συνεργάτες του συνελήφθησαν από Ιταλούς παρτιζάνους κοντά στη λίμνη Κόμο. Την επόμενη ημέρα εκτελέστηκαν από απόσπασμα παρτιζάνων. Το 1946 ελήφθη η απόφαση να γιορτάζεται η Ημέρα της Απελευθέρωσης της Ιταλίας από τον φασισμό στις 25 Απριλίου.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης