Η 24η Απριλίου 1916 σηματοδοτεί μια κομβική στιγμή στην ιρλανδική ιστορία, καθώς την ημέρα αυτή ξεκίνησε στο Δουβλίνο η Εξέγερση του Πάσχα, μια εξέγερση των Ιρλανδών ρεπουμπλικανών κατά της βρετανικής κυριαρχίας. Σχεδιασμένη από ηγέτες όπως ο Πάτρικ Πιρς, ο Τομ Κλαρκ και άλλα μέλη της Ιρλανδικής Δημοκρατικής Αδελφότητας, η εξέγερση αποσκοπούσε στην εδραίωση της ιρλανδικής ανεξαρτησίας. Σε εκείνη συμμετείχαν διάφορες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των Ιρλανδών Εθελοντών, του Ιρλανδικού Στρατού Πολιτών, που αποτελούνταν από εργάτες του Δουβλίνου και μέλη του κόμματος Sinn Féin, και της γυναικείας παραστρατιωτικής οργάνωσης Cumann na mBan.
Η Εξέγερση ερχόταν ως απάντηση στην κυρίαρχη πολιτική δύναμη της εποχής, το Ιρλανδικό Κοινοβουλευτικό Κόμμα με επικεφαλής τον Τζον Ρέντμοντ, το οποίο υποστήριζε την Ιρλανδική Αυτοδιοίκηση (Irish Home Rule), δηλαδή την αυτοδιοίκηση της Ιρλανδίας ως μέρους όμως της Μεγάλης Βρετανίας. Ωστόσο, μια φράξια εντός του κινήματος, επηρεασμένη από προσωπικότητες όπως οι Κλαρκ, Πιρς και Μακ Ντιαρμάδα, πίστευε σε μια ανεξάρτητη Ιρλανδική Δημοκρατία και έβλεπε τη βία ως μέσο για την επίτευξή του.
Αν και αρχικά προοριζόταν να είναι μια πανεθνική εξέγερση, μια σειρά από αναποδιές περιόρισαν την κινητοποίηση μόνο στο Δουβλίνο. Οι βρετανικές αρχές είχαν πληροφορηθεί τη σχεδιαζόμενη εξέγερση. Μάλιστα, στις 21 Απριλίου οι Βρετανοί αναχαίτισαν ένα γερμανικό ατμόπλοιο, το “Aud”, το οποίο μετέφερε 20.000 τουφέκια και 10 πολυβόλα που προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν στην ένοπλη εξέγερση των Ιρλανδών. Το σχέδιο για τη λαθραία μεταφορά των γερμανικών όπλων ήταν ιδέα του Ιρλανδού εθνικιστή σερ Ρότζερ Κέισμεντ, ο οποίος συνελήφθη για λαθρεμπόριο όπλων και αργότερα εκτελέστηκε.
Παρά την ακύρωση των διαταγών κινητοποίησης των Ιρλανδών Εθελοντών από τον Όουεν Μακνίλ, τη Δευτέρα του Πάσχα ο Πιρς και ο Κλαρκ ανέλαβαν δράση με ένα απόσπασμα περίπου 1.560 Εθελοντών και 200 μελών του Στρατού των Πολιτών. Καταλαμβάνοντας στρατηγικά σημεία στο κέντρο της πόλης του Δουβλίνου, συμπεριλαμβανομένου του Γενικού Ταχυδρομείου, ο Πιρς διακήρυξε την εγκαθίδρυση της Ιρλανδικής Δημοκρατίας. Ωστόσο, η αποτυχία των εξεγερμένων να ελέγξουν χώρους ζωτικής σημασίας, όπως οι σιδηροδρομικοί σταθμοί και οι αποβάθρες του λιμανιού, δυσχέρανε τις προσπάθειές τους.
Οι Βρετανοί αντέδρασαν γρήγορα, μεταφέροντας στρατεύματα στην πόλη και ξεκινώντας σκληρές οδομαχίες, που οδήγησαν σε μεγάλες απώλειες, ιδίως μεταξύ των αμάχων. Παρά τη σθεναρή αντίσταση, οι βομβαρδισμοί του βρετανικού πυροβολικού προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές. Τελικά, οι εξεγερμένοι, καταβεβλημένοι και αντιμέτωποι με την εξάντληση των διαθέσιμων σε αυτούς πόρων, αναγκάστηκαν να παραδοθούν στις 29 Απριλίου. Στη συνέχεια, ο Πιρς και άλλοι 14 ηγέτες της εξέγερσης πέρασαν από στρατοδικείο και εκτελέστηκαν από τις βρετανικές αρχές. Οι εκτελέσεις των ηγετών της εξέγερσης αλλά και οι συλλήψεις χιλιάδων ανθρώπων κινητοποίησαν την κοινή γνώμη κατά της βρετανικής κυριαρχίας, μετατρέποντας ταυτόχρονα τους πεσόντες επαναστάτες σε μαρτυρικούς ήρωες.
Η κληρονομιά της εξέγερσης του Πάσχα είναι πολύπλευρη. Ενώ οι βρετανικές ενέργειες κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης και ο ευρύτερος αντίκτυπος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου έστρεψαν το κοινό αίσθημα μακριά από την Αυτοδιοίκηση προς τα ρεπουμπλικανικά ιδεώδη, οι πολυπλοκότητες των συνεπειών της Εξέγερσης παρέμειναν. Ο διχασμός σχετικά με την Αγγλοϊρλανδική Συνθήκη (1921) και ο Εμφύλιος Πόλεμος (1922-1923) που ακολούθησε ανέδειξαν διαφορετικές ερμηνείες της κληρονομιάς της Εξέγερσης, με τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές να διεκδικούν την κηδεμονία του πνεύματός της.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης