Το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών του 1977 προδιέγραψε τη μετάβαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην προεδρία της Δημοκρατίας, όπως παραδέχτηκε ο ίδιος σε ιδιόχειρο σημείωμά του. Η Νέα Δημοκρατία επικράτησε με ποσοστό 41,84%, εκλέγοντας 171 βουλευτές, υπέστη όμως μεγάλες απώλειες. Κυρίαρχη δύναμη στην αντιπολίτευση αναδείχθηκε το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) του Ανδρέα Παπανδρέου, το οποίο εξέφραζε το αίτημα μεγάλου μέρους του εκλογικού σώματος για αλλαγή.
Με το πέρασμα των ετών, κατέστη εμφανής η κόπωση της παράταξης της Νέας Δημοκρατίας. Οι προοπτικές μιας τρίτης εκλογικής επιτυχίας του Κωνσταντίνου Καραμανλή φαίνονταν ισχνές. Οι συνέπειες της πετρελαϊκής κρίσης στην ελληνική οικονομία καθιστούσαν ακόμη δυσκολότερη την επανεκλογή του στην πρωθυπουργία και το ενδεχόμενο επικράτησης του Παπανδρέου και της Κεντροαριστεράς γινόταν ολοένα και πιο ορατό. Επιχειρώντας να μετριάσει κατά κάποιον τρόπο την αλλαγή στο πολιτικό σκηνικό, την οποία επρόκειτο να φέρει η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, την άνοιξη του 1980 ο Καραμανλής έλαβε την απόφαση να διεκδικήσει την προεδρία της Δημοκρατίας έπειτα από δεκατέσσερα χρόνια στο αξίωμα του πρωθυπουργού (1955-1963, 1974-1980).
Στις 17 Απριλίου έθεσε ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου το ζήτημα της εκλογής νέου Προέδρου της Δημοκρατίας και δύο ημέρες αργότερα ανακοίνωσε επίσημα την απόφασή του να θέσει υποψηφιότητα για το ύπατο πολιτειακό αξίωμα. «Δεν έχω ούτε προσωπικές, ούτε κομματικές επιδιώξεις. Και θα ήταν σύμφωνο με την επιθυμία μου να αποσυρθώ κάποια στιγμή από την πολιτική, ύστερα από υπηρεσία 45 χρόνων. Γιατί στον τόπο μας ποτέ δεν ξέρει κανένας πώς θα τελειώσει την ζωή του σαν πολιτικός», δήλωσε χαρακτηριστικά (Κωνσταντίνος Καραμανλής, Αρχείο, Τόμος 11, σελ. 433-434).
Η εκλογή του Καραμανλή στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν υπήρξε εύκολη. Στις δύο πρώτες ψηφοφορίες (23 και 29 Απριλίου) ο Μακεδόνας πολιτικός δεν έλαβε την απαιτούμενη από το Σύνταγμα πλειοψηφία των 2/3 της Βουλής, με αποτέλεσμα να επαναληφθεί η διαδικασία για τρίτη φορά, στην οποία ο κανονισμός επέτρεπε την εκλογή Προέδρου με τα 3/5 του συνόλου των βουλευτών, δηλαδή με κατώτατο όριο τις 180 ψήφους. Η τρίτη ψηφοφορία έγινε στις 5 Μαΐου 1980, στην οποία η υποψηφιότητα του Καραμανλή συγκέντρωσε 183 ψήφους.
Αμέσως μετά την εκλογή του, ο Καραμανλής δήλωσε μεταξύ άλλων: «Υπό την ιδιότητά μου αυτή, θα έχω δύο βασικές επιδιώξεις: Πρώτον, την στερέωση του δημοκρατικού μας πολιτεύματος και την ομαλή λειτουργία των θεσμών του. Και δεύτερον, την υπεράνω πολιτικών ανταγωνισμών διαφύλαξη και ενίσχυση της εθνικής μας ενότητος. Ενότητος, την οποία φιλοδοξώ να συμβολίζω, ως πρόεδρος όλων των Ελλήνων. Ιδιαίτερη αποδίδω σημασία στην εμπέδωση ηρέμου πολιτικού βίου, που αποτελεί την προϋπόθεση για την λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Γιατί μόνο μ’ αυτήν εξασφαλίζεται η ομαλή διαδοχή στην εξουσία και η πολιτική συνεργασία, όταν οι περιστάσεις την επιβάλλουν» (Κωνσταντίνος Καραμανλής, Αρχείο, Τόμος 11, σελ. 447).
Την επομένη της εκλογής του, στις 6 Μαΐου, υπέβαλε την παραίτηση της κυβέρνησής του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και στενό συνεργάτη του τα προηγούμενα χρόνια, Κωνσταντίνο Τσάτσο. Διάδοχός του στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας αναδείχθηκε ο Γεώργιος Ράλλης, ο οποίος επικράτησε του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα στις εκλογές που διεξήχθησαν ανάμεσα στα μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματος, στις 8 Μαΐου.
Eπιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
