Γιατί (ξανα)φοβόμαστε να πετάμε;

Γιατί (ξανα)φοβόμαστε να πετάμε;

4' 18" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ναι, το αεροπλάνο είναι το πιο ασφαλές μέσο μετακίνησης. Το λένε οι αριθμοί. Ένα παιδί που μεγαλώνει στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολύ πιο πιθανό να γίνει πρόεδρος της χώρας (1 στα 2 εκατ.) παρά να πεθάνει εν πτήσει (1 στα 11 εκατ.). Στη γλώσσα της στατιστικής όμως υπάρχει και το λάθος. Και τα γεγονότα των τελευταίων ημερών μάς το υπενθύμισαν με έναν θλιβερό και πολύ τρομακτικό τρόπο.

Η πιθανότητα και μόνο να υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στο πρόσφατο δυστύχημα στην Αιθιοπία και σε εκείνο της Lion Air τον Οκτώβριο στην Ινδονησία συνιστά ένα αδιανόητο πλήγμα στην αεροπλοΐα, και η εσπευσμένη προσγείωση των εκατοντάδων Boeing 737 ΜΑΧ δεν συνάδει με την άποψη ότι πρέπει να νιώθουμε ασφαλείς στον αέρα. Και, όπως φαίνεται, εδώ και κάποια χρόνια, δεν νιώθουμε. Στην Αμερική, το ένα τρίτο των πολιτών νιώθει ανησυχία πριν από ένα αεροπορικό ταξίδι (YouGov, 2014), ενώ ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρημα μιας περσινής βρετανικής έρευνας: το 41% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι φοβούνται να πετάξουν περισσότερο από όσο φοβούνταν πριν από δέκα χρόνια. Και όμως, είναι το διάστημα που τα αεροπορικά δυστυχήματα ήταν λιγότερα από ποτέ.

Οι φοβίες, ούτως ή άλλως, δεν έχουν απαραίτητα μια λογική βάση. Ούτε, βέβαια, είναι πάντοτε παράλογες. Η ανησυχία σχετικά με τις πτήσεις άρχισε να καλλιεργείται ως μέρος μιας γενικευμένης αντίδρασης μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Το πιο σοκαριστικό γεγονός της σύγχρονης εποχής και η συζήτηση περί τρομοκρατικής απειλής συνδέθηκε πρωτίστως με ένα μέσο συνώνυμο της ασφαλούς μετακίνησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα χρόνια που ακολούθησαν μόνο η παρουσία ενός επιβάτη αραβικής καταγωγής αρκούσε για να προκαλέσει ανασφάλεια σε μια πτήση. Τα μέτρα ασφαλείας βαθμιαία πολλαπλασιάστηκαν και στην εμπειρία ενός αεροπορικού ταξιδιού προστέθηκε η εντύπωση ότι το να μην πάει κάτι καλά είναι πάντα μια πιθανότητα.

Το εξαφανισμένο αεροπλάνο 

Την τελευταία πενταετία, αυτό το κλίμα ανησυχίας έχει επιδεινωθεί, καθώς την έτσι κι αλλιώς φρικιαστική αφήγηση μιας αεροπορικής τραγωδίας έτυχε να διαμορφώσουν περιστατικά με ανατριχιαστικές ιδιαιτερότητες: το αεροσκάφος των Μαλαισιανών Αερογραμμών εξαφανίστηκε σχεδόν μεταφυσικά στον Ινδικό Ωκεανό και μετά λίγους μήνες ένα αεροσκάφος της ίδιας εταιρείας καταρρίφθηκε από έναν πύραυλο εδάφους στην Ουκρανία – ήταν η πιο πολύνεκρη αεροπορική τραγωδία του τρέχοντος αιώνα, με 298 θύματα. Ακολούθησε το περιστατικό με τον ψυχικά νοσούντα πιλότο Αντρέας Λούμπιτζ, που έριξε το αεροσκάφος της Germanwings στις Άλπεις σκοτώνοντας 149 ανθρώπους, ο χαμός της βραζιλιάνικης ποδοσφαιρικής ομάδας Τσαπεκοένσε έξω από το Μεντεγίν και η πτώση του Τουπόλεφ, που παρέσυρε στη Μαύρη Θάλασσα δεκάδες χορευτές του μουσικού συνόλου Αλεξάντροφ των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων. Και τώρα, τα πανομοιότυπα Boeing, το ένα μετά το άλλο.

 

Γιατί (ξανα)φοβόμαστε να πετάμε;-1

 

Εν τω μεταξύ, μέσα από τη ροή των ειδήσεων αποτυπώνεται η αίσθηση ότι διαρκώς κάτι συμβαίνει: ένα αεροπλάνο πραγματοποίησε αναγκαστική προσγείωση, μια περίπτωση μηχανικής βλάβης διαγνώστηκε εγκαίρως, μια σύλληψη σε ένα αεροδρόμιο ή ένα ύποπτο δέμα, μια εταιρεία χρεώθηκε ένα αστρονομικό πρόστιμο για τη μη συμμόρφωσή της με τους διεθνείς κανονισμούς. Εκτός δηλαδή από όσα καταγράφονται στη στατιστική, η καθημερινή μας ενημέρωση γεμίζει με πληροφορίες που δίνουν την εντύπωση μιας κατάστασης εν δυνάμει, έστω, επικίνδυνης. Όλα αυτά δεν έχουν απαραίτητα σχέση με την, ας πούμε, παραδοσιακή αεροπλανοφοβία. Δεν έχουν σχέση με την αίσθηση του εγκλεισμού, τον φόβο του ύψους και τον τρόμο της απουσίας ελέγχου. Είναι σαν να υπάρχει ένα καινούργιο άγχος, μια έλλειψη εμπιστοσύνης. 

Ο φόβος του στατιστικού λάθους 

Στη φιλολογία του κινδύνου και του φόβου η στατιστική απαντά με αριθμούς: οι άνθρωποι που χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο σε διαφόρων ειδών πτήσεις μειώνονται σημαντικά όσο φτάνουμε στο σήμερα, παρά το ότι οι πτήσεις διαρκώς αυξάνονται. Υπάρχει πρόοδος και μπορούμε να την εντοπίσουμε, ακόμα και αν συγκρίνουμε το σήμερα με εποχές όχι πολύ μακρινές, όπως η δεκαετία του ’90, όταν τα ετήσια δυστυχήματα ήταν σχεδόν διπλάσια. Ακόμα και το 2018, όταν παρατηρήθηκε αύξηση των θανάτων, αν δούμε ψυχρά τους αριθμούς μέσα σε έναν πίνακα, ήταν ένα από τα πιο ασφαλή έτη στην ιστορία της αεροπλοΐας. Διαχρονικά, πάντως, το ασφαλέστερο έτος για τις αεροπορικές μεταφορές ήταν το 2017, καθώς ήταν η πρώτη φορά που δεν καταγράφηκαν ανθρώπινες απώλειες σε καμία επιβατική πτήση.

Ποιος είναι ο κανόνας; Το 2017 ή το γεγονός ότι μια σειρά αεροπλάνων πετούσαν στους ουρανούς μεταφέροντας εκατοντάδες ανθρώπους, έχοντας πιθανόν κάποιο κατασκευαστικό πρόβλημα; Τι πρέπει να κοιτάμε πρώτα; Τη στατιστική ή την αίσθηση που μας αφήνουν οι τραγωδίες; Υπάρχει, προφανώς, η ψύχραιμη απάντηση και η λιγότερο ψύχραιμη. Η κουλτούρα της αερομεταφοράς έχει βελτιωθεί καθοριστικά σε όλους τους τομείς, από την εκπαίδευση του προσωπικού, τον έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας και την ουσία των μέτρων ασφαλείας μέχρι τις δυνατότητες των καινούργιων αεροσκαφών, γεγονός που δεν μπορεί να αναιρεθεί από τα επιμέρους περιστατικά. Η μοναδική πραγματικότητα είναι ότι οι πτήσεις γίνονται όλο και πιο ασφαλείς.

Φυσικά, γι’ αυτόν που φοβάται να πετάξει, αυτόν που φοβάται κανονικά, η στατιστική είναι αδιάφορη. Γιατί μέσα στη φοβία πιστεύεις ότι θα είσαι εσύ ο πρωταγωνιστής ενός στατιστικού λάθους. Γι’ αυτόν, όμως, που δεν φοβάται να πετάξει, αλλά τον ανησυχούν όσα συμβαίνουν γύρω του και επηρεάζεται από μια αίσθηση ανασφάλειας που επικρατεί, θα πρέπει να θυμάται αυτό που έγραψε κάποτε ο Μαξ Φρις: «Όταν μιλάμε για πιθανότητες, συμπεριλαμβάνεται πάντα και το απίθανο, ως ακραία εκδοχή του πιθανού, κι όταν πραγματοποιείται αυτό το απίθανο, δεν υπάρχει κανένας λόγος να απορούμε, να ταραζόμαστε, να το ρίχνουμε στον μυστικισμό». ■

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή