Κεφάτες κοπέλες με πολύχρωμα ρούχα και παιχνιδιάρικα κοσμήματα. Όχι ακριβώς το προφίλ του ανθρώπου που έχει συνηθίσει κανείς να σκέφτεται ότι κεντάει. Το κοινό του κεντήματος έχει αλλάξει. Πλέον μιλάμε για νέους τεχνίτες, με φρέσκες ιδέες, που δίνουν βάρος τόσο στην τεχνική όσο και στο ντιζάιν, και για μια γενιά από εφήβους μέχρι και τριαντάρηδες που δεν έχουν πιάσει ποτέ ξανά βελόνα στα χέρια τους. «Το κέντημα δεν είναι γιαγιαδίστικο, το κέντημα είναι κουλ», λέει η Αλεξάνδρα Διονά, η χαμογελαστή μπλόγκερ του A shiny Day, η οποία έχει κάνει το κέντημα επάγγελμα και μέσα από το μπλογκ της παρουσιάζει τόσο τη δική της δουλειά όσο και τρόπους για να ξεκινήσουν και οι αναγνώστες της το δικό τους εργόχειρο.
Πράγματι, το κέντημα είναι κουλ. Και είναι και κολλητικό. Αμέσως μόλις ασχολήθηκα λίγο, έτρεξα στην Κολοκοτρώνη να πάρω κλωστές, τελάρα και υφάσματα για να αρχίσω το δικό μου κέντημα. Λίγες ημέρες μετά, φεύγοντας από τη δουλειά με μια συνάδελφο με την οποία ανταλλάσσουμε σχέδια και ιδέες, περάσαμε από ένα μαγαζί με υφάσματα και αναζητήσαμε τις κατάλληλες κλωστές για τα κεντήματά μας με μεγάλο ζήλο.
Έκρηξη δημιουργικότητας
Πριν από μία δεκαετία, τα στοιχήματα έδιναν σίγουρο τον θάνατο των εργόχειρων. Σήμερα όμως παρατηρείται μια έκρηξη δημιουργικότητας στον τομέα αυτόν, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την άνθηση του εμπορίου κλωστών και άλλων υλικών. Τα περισσότερα σχέδια στο κέντημα είναι αρκετά εύκολα ακόμα και για τους ερασιτέχνες. Μόνο με βασικές δεξιότητες και γνώσεις κεντήματος μπορεί κανείς να δημιουργήσει ένα πανέμορφο αποτέλεσμα.
Καλλιτεχνική έκφραση και ψυχοθεραπεία
«Το κέντημα είναι γλέντημα, λέει η 96χρονη Δήμητρα Παπουτσοπούλου, σπουδαία δασκάλα κεντήματος, και ακριβώς αυτό είναι που ανακαλύψαμε κι εμείς τώρα που ασχοληθήκαμε με αυτό», ομολογεί η Πορφυρία Μοσχοπούλου, για την οποία, παρόλο που είναι textile artist, το κέντημα είναι κάτι παραπάνω από μία ακόμα αποτύπωση της δουλειάς της. «Καθετί που κεντάω είναι ένα σύμβολο, κάθε τελάρο που ολοκληρώνω λέει μια ιστορία». Και είναι διαδεδομένη αυτή η άποψη, ότι δηλαδή το κέντημα αποτελεί μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας. Πέρα από τα έτοιμα σχέδια, ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει στο ύφασμά του μια εικόνα πρωτότυπη, ένα σχέδιο μοναδικό, με τον ίδιο τρόπο που ένας ζωγράφος αποτυπώνει μια ιδέα στον καμβά.
Βέβαια το κέντημα δεν είναι μόνο μορφή τέχνης. Η Υλένια Ορφανίδου εξηγεί ότι ξεκίνησε να κεντάει σε μια περίοδο μεγάλου άγχους και το αντιμετώπισε ως ένα είδος ψυχοθεραπείας. Έχει αποδειχθεί άλλωστε πως οι ρυθμικές, επαναλαμβανόμενες κινήσεις που απαιτεί έχουν θεραπευτικές ιδιότητες και βελτιώνουν την ψυχική και συναισθηματική υγεία. Τελικά, αγαπάει το κέντημα τόσο πολύ, που πλέον αποτελεί βασική της απασχόληση. Άλλες μοντέρνες τάσεις του κεντήματος είναι το φεμινιστικό κέντημα (feminist embroidery) και η ανατρεπτική σταυροβελονιά (subversive cross stitch), που λειτουργούν ως τρόπος εκτόνωσης και μετάδοσης μηνυμάτων.
Παραδοσιακή τεχνική και ανάγκη
Παρ’ όλα αυτά, το κέντημα είναι μια κατά βάση παραδοσιακή τεχνική, που λειτουργεί ως αφετηρία της σύγχρονης οπτικής του. «Παίρνεις αυτό που σε εκφράζει από την παράδοση και το φέρνεις στα μέτρα σου, το φέρνεις στο σήμερα», λέει η Αλεξάνδρα Διονά. «Στην αρχή η έμπνευσή σου είναι τα παραδοσιακά μοτίβα. Έπειτα η φύση, τα λουλούδια, και τελικά ανακαλύπτεις το δικό σου στιλ», σημειώνει η Ίνα Αγγαλίου, η οποία ζει μόνιμα στο Άμστερνταμ και παρουσιάζει τα κεντήματά της εκεί. Το νέο κύμα των τεχνιτών αναζητά τα οφέλη μιας μορφής ενσυνειδητότητας που πηγάζει από τη δημιουργική ενασχόληση και τη χειροτεχνία. «Η αυξανόμενη δημοφιλία της χειροτεχνίας και του DIY (Φτιάξ’ το μόνος σου), του να προσαρμόζεις και να μεταποιείς ρούχα και αξεσουάρ, έχει οδηγήσει στην ανάδυση της τέχνης του κεντήματος», λέει ο Massimo Saracchi, διευθυντής της πασίγνωστης κλωστοϋφαντουργίας DMC. Οι άνθρωποι αναζητούν απεγνωσμένα μια διέξοδο από τις οθόνες τους, θέλουν να κάνουν ένα διάλειμμα, να φτιάξουν κάτι με τα χέρια τους. Το κέντημα είναι μια δραστηριότητα που ικανοποιεί αυτή την ανάγκη και ταυτόχρονα συνδυάζεται άψογα με τη φυσιολογική πλέον συμπεριφορά των ανθρώπων να μοιράζονται τις δημιουργίες τους στα σόσιαλ μίντια. Βέβαια η ανάρτηση των φωτογραφιών στο διαδίκτυο δεν είναι αυτοσκοπός για όποιον ασχολείται με το εργόχειρο. «Ουσιαστικά το κέντημα είναι ένα πείραμα», λέει η Αλεξάνδρα Διονά. «Ξεκινάς κάτι και δεν ξέρεις τι θα βγει στο τέλος. Όμως η διαδικασία είναι από την αρχή μέχρι το τέλος δημιουργική. Και το αίσθημα που έχεις όταν κρατάς ολοκληρωμένο το έργο σου στα χέρια σου είναι απερίγραπτο. Όταν το κρεμάς στον τοίχο ή όταν το χαρίζεις σε κάποιον, νιώθεις παντοδύναμος· λες “κοίτα τι έφτιαξα, πόσα ακόμα μπορώ να κάνω με τα χέρια μου”».
Έχει σημασία το να έχεις κάποια προηγούμενη επαφή με το κέντημα; Για την Αλεξάνδρα Διονά και την Ίνα Αγγαλίου ήταν κάτι το γνώριμο, καθώς από μικρές παρακολουθούσαν η πρώτη τη γιαγιά της και η δεύτερη τη μαμά της να κεντάνε στο σπίτι. Επομένως υπήρχε κάποια εξοικείωση με αυτή την τεχνική. Από την άλλη, η πρώτη επαφή της Πορφυρίας Μοσχοπούλου με το κέντημα έγινε εντελώς τυχαία, όταν μια μέρα πέρασε έξω από ένα μαγαζί με κλωστές και είδε μια παρέα κυριών να κάθονται μέσα και να κεντάνε. Μπήκε μέσα, έπιασε τις βελόνες και από τότε δεν τις άφησε ποτέ.
Κεντώντας στην καραντίνα
Η καραντίνα αποτέλεσε ένα επιπλέον έναυσμα για τους ανθρώπους να στραφούν σε τέτοιου είδους ασχολίες. Μέσα από όλο αυτό το κύμα της χειροτεχνίας που κατέκλυσε τις ημέρες του εγκλεισμού μας, αναδύθηκε στον αφρό και το κέντημα∙ ακόμα και άνθρωποι που δεν είχαν ιδέα από τις τεχνικές αυτές στόλισαν τους τοίχους του σπιτιού τους με δημιουργίες τους. Κατά τη διάρκεια της καραντίνας η κίνηση σε μαγαζιά με υφάσματα, κλωστές και ψιλικά αυξήθηκε κατά 25%. Σύμφωνα με το Google trends, οι αναζητήσεις στο διαδίκτυο σχετικά με το κέντημα μέσα στον τελευταίο χρόνο έχουν αυξηθεί κατά 53%, ενώ τα Instagram, Pinterest και Youtube βοηθούν στη δημιουργία πολυμελών και ενεργών ηλεκτρονικών κοινοτήτων τεχνιτών, οι οποίοι μοιράζονται τις ιδέες, την έμπνευσή τους και διάφορα διδακτικά βίντεο. Η Αλεξάνδρα Διονά επιβεβαιώνει αυτή τη στροφή των ανθρώπων προς τη χειροτεχνία και το κέντημα κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, καθώς, όπως λέει, για πρώτη φορά οι άνθρωποι βρήκαν τον χρόνο να ασχοληθούν ουσιαστικά με κάτι τέτοιο. Μάλιστα, στα διαδικτυακά σεμινάρια που διοργάνωσε λίγο πριν από τα Χριστούγεννα η συμμετοχή ήταν τόσο μεγάλη, που αμέσως άρχισε να διοργανώνει τα επόμενα. Η Πορφυρία Μοσχοπούλου επισημαίνει πως μέσα στην καραντίνα η ενασχόληση με το κέντημα ήταν ένας τρόπος διατήρησης της ψυχικής ηρεμίας και δημιουργικής εκτόνωσης.
Παρότι δε αναγκαστήκαμε να μάθουμε κέντημα μέσω των καθοδηγητικών βίντεο στο διαδίκτυο, κατά κοινή ομολογία των δημιουργών ο καλύτερος τρόπος να μάθεις είναι δίπλα σε έναν δάσκαλο. «Το κέντημα είναι κάτι ζωντανό», λέει η Πορφυρία Μοσχοπούλου, «έχει μεγάλη σημασία η ανθρώπινη επαφή». «Αν και μπορεί να γίνει μια πολύ μοναχική διαδικασία, αν το δεις και παραδοσιακά, οι γυναίκες μαζεύονταν σε παρέες και κεντούσαν», επισημαίνει και η Ίνα Αγγαλίου. Άλλοτε μιλούσαν μεταξύ τους, άλλοτε απλώς απολάμβαναν τη συντροφιά η μία της άλλης. Το να δημιουργούμε είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Το να καταφέρνεις να υλοποιείς κάτι από το μηδέν και μετά να το χρησιμοποιείς, να το στολίζεις ή να το χαρίζεις έχει τη δύναμη να προσφέρει την ικανοποίηση που τόσο πολύ μας λείπει.
Instagram accounts
→Αλεξάνδρα Διονά: @ashinyday →Πορφυρία Μοσχοπούλου: @porfyria_m
→Υλένια Ορφανίδου: @thegreekstitch →Ίνα Αγγαλίου: @indieslittlecrafts