Μεσημέρι Κυριακής. Ελληνική ταινία στην τηλεόραση. Ο Πολύδωρας είναι ο «Παπατρέχας». Ο «Παπατρέχας» είναι ο Θανάσης Βέγγος. Με έξι αδερφάδες ανύπαντρες και μία θεία αποπάνω για έξτρα βάρος, ο Πολύδωρας κάνει δέκα διαφορετικές δουλειές, για να προικίσει τις γυναίκες της οικογένειας, ώστε να μην του «μείνουν στο ράφι».
Θυρωρός σε πολυκατοικία του Παγκρατίου (που υπάρχει ακόμα και κάποτε έμενε εκεί μια αγαπημένη φίλη), σφουγγαρίζει την είσοδο, όταν εμφανίζεται κομψή κυρία με το σκυλάκι της. Το σκυλάκι, ένα μικροσκοπικό τεριέ, κατουράει στο φρεσκοσφουγγαρισμένο μωσαϊκό. Χωρίς δεύτερη κουβέντα, ο Πολύδωρας το αρπάζει, το χώνει ολόκληρο μέσα στον κουβά με τα σαπουνόνερα και μετά τη «βάφτιση» το επιστρέφει στην αποσβολωμένη κυρία του, λέγοντας: «Α να μου χαθείτε εδώ μέσα, Κούρδοι!». Φαντάζομαι ότι 55 χρόνια πριν, όταν έκανε πρεμιέρα η ταινία του Βέγγου, ο κόσμος στην πλατεία γελούσε με την καρδιά του. Ούτε ειδικά εφέ, ούτε γνωστοποιήσεις αποποίησης ευθυνών στους τίτλους τέλους («κανένα ζώο δεν βασανίστηκε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων»), ούτε καταγγελίες από φιλοζωικές οργανώσεις, σάλος στα σόσιαλ, δηλώσεις μετάνοιας από τους πρωταγωνιστές.
Μόνο μια σκηνή γέλιου με θύμα το σύμβολο της αστικής ελαφρότητας της εποχής: ένα σκυλάκι «λουλού», δεμένο στο λουράκι της κυρίας, που φοβάται να λερώσει τα χέρια της και μιλάει στον θυρωρό σαν να είναι λακές της.
Υπάρχει μια παλιά παροιμία, ή μάλλον μια αφήγηση, που καταλήγει στο ρητό «ένας σκύλος σώζει τελικά τον κόσμο», που φαίνεται ότι είναι τόσο παλιά όσο και η συμβίωση του σκύλου με τον άνθρωπο. Ομοίως, φαίνεται και η πρόοδος που έχει κάνει η ανθρωπότητα στο ζήτημα της φιλοζωίας μισό αιώνα μετά, ακόμα κι αν ένα συνεπακόλουθο αυτής της –απόλυτα δικαιολογημένης από τα φαινόμενα– πολιτικής ορθότητας έχει πάρει στραβό δρόμο.
Όταν ήμουν παιδί, σκυλιά είχαν οι αγρότες και οι τσομπάνηδες. «Είχαν» τρόπος του λέγειν, γιατί το σκυλί ήταν ένα εργαλείο που μεγάλωνε στον αυτόματο πιλότο, με ελάχιστη φροντίδα και ακόμα λιγότερη τρυφερότητα. Οι εξαιρέσεις στον κανόνα αυτόν (ο παππούς μου, για παράδειγμα, που λάτρευε όλα τα ζώα) αντιμετωπίζονταν με καχυποψία, όταν επρόκειτο για αξιοσέβαστα μέλη της κοινότητας («ρε Γιώργη, το σκυλί αγαπάς περισσότερο ή τη γυναίκα σου;»), ή γελοιοποιούνταν απροκάλυπτα, όπως η κυρία της ταινίας, αστική καρικατούρα, για να χαχανίζει ο κόσμος στις λαϊκές απογευματινές.
Λοιπόν, ναι, κάναμε τεράστια βήματα μέσα σε μόλις πέντε δεκαετίες. Βήματα που μερικές φορές ξεχνάμε, επειδή η ανθρώπινη ψυχοσύνθεση συχνά συμπεριφέρεται σαν εκκρεμές. Από το ένα σημείο της μέγιστης απομάκρυνσης μετακινείται στο άλλο, σε μια ταλάντωση που πρέπει να συνεχιστεί για καιρό, μέχρι να καταλήξει στη θέση ισορροπίας.
Πιστεύω ότι θα τη βρούμε αυτή τη θέση ισορροπίας. Όχι μόνο στη φιλοζωία, αλλά και σε όλες τις άλλες ψυχοδυναμικές εκδηλώσεις του ανθρώπινου ταμπεραμέντου. Ίσως μάλιστα να μη μας πάρει ούτε καν άλλα πενήντα χρόνια.