Τον Ιούνιο του 1994, η Ελλάδα έδινε τον πρώτο αγώνα της ιστορίας της σε Παγκόσμιο Κύπελλο, με την αναμέτρηση κόντρα στην Αργεντινή να αποδεικνύεται εκ των υστέρων ιστορική και για έναν άλλο λόγο· εκεί σημείωσε το τελευταίο του διεθνές γκολ ο Ντιέγκο Μαραντόνα. Αυτό βέβαια δεν μπορούσε να το ξέρει το επτάχρονο παιδί που παρακολουθούσε τον αγώνα μαζί με τον πατέρα του από την κερκίδα του σταδίου Φόξμπορο στη Μασαχουσέτη, λυπημένο κυρίως εξαιτίας του τελικού αποτελέσματος. Είχε δει τουλάχιστον από κοντά την Ελλάδα, όμως, την πατρίδα των γονιών του, να αγωνίζεται σ’ αυτό το επίπεδο απέναντι στους κορυφαίους. Δέκα χρόνια αργότερα, το παιδί αυτό, 17 ετών πλέον, βρέθηκε σ’ έναν γάμο κάπου στις ΗΠΑ, έναν ελληνικό γάμο, την ίδια στιγμή που η Εθνική έπαιζε τον ημιτελικό με την Τσεχία. Η τελετή διακόπηκε, αφού όλοι, ακόμα και ο παπάς, είχαν τον νου τους σε μια ανοιχτή τηλεόραση στο πλάι – o γάμος συνεχίστηκε μετά τα πανηγύρια. «Aπό εκείνη τη στιγμή υπήρχε στο μυαλό μου να κάνω κάτι γι’ αυτό», λέει σήμερα στο «Κ» ο Κρίστοφερ Αντρέ Μαρκς, σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ Βασιλιάς Όττο, που φέρνει ξανά στο προσκήνιο τις στιγμές του αγαπημένου μας εθνικού παραμυθιού.
«Είμαι πολύ δεμένος με την Ελλάδα», μου λέει στα αγγλικά – τα ελληνικά του είναι καλά, ήταν η πρώτη γλώσσα που μίλησε, αλλά δεν νιώθει άνετα να τα μιλάει δημόσια. «Οι γονείς μου είναι Έλληνες, εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά πάντα ερχόμασταν στη χώρα· γάμοι, βαφτίσεις, καλοκαίρια, όλη η οικογένεια είναι εδώ». Τον ρωτάω τι λέει η οικογένεια για το «ελληνικό» ντοκιμαντέρ που γύρισε, αν υπήρχε κάποιου είδους περηφάνια. «Ναι, ήταν περήφανοι όταν το έμαθαν, αλλά μου είπαν ότι, αφού αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτό το θέμα, πρέπει να φροντίσω να το κάνω σωστά. Και το καταλαβαίνω, το βλέπω μέσα από συζητήσεις τι σημαίνει για όλους η ιστορία του Euro, είναι κάτι που ξεπερνάει το ποδόσφαιρο, έχει να κάνει με τη στιγμή εκείνη περισσότερο, με την αίσθηση, με το ότι θυμάσαι πού ήσουν ή ότι έβλεπες τους αγώνες με έναν ξάδερφό σου ή κάτι τέτοιο, όλη η Ελλάδα έχει κάτι να πει, ήταν μια στιγμή ενότητας», λέει. «Μια ελάχιστη στιγμή ενότητας».
Ο Κρίστοφερ μεγάλωσε αγαπώντας πολύ τα σπορ, όπως και το σινεμά, οπότε του φάνηκε λογική επιλογή να στραφεί επαγγελματικά στον χώρο του αθλητικού ντοκιμαντέρ, σε μια στιγμή άλλωστε που το είδος άρχιζε να αποκτά μια καινούργια διάσταση.➔ «Θυμάμαι στο πανεπιστήμιο να μας λένε ότι δεν πρέπει να φτιάχνουμε ντοκιμαντέρ, αλλά ταινίες, και να προσέχουμε την ιστορία μας, ότι δεν είναι το ζητούμενο να παραθέσουμε απλώς γεγονότα. Αυτό είναι ένα στοιχείο που πιστεύω ότι έχει προοδεύσει πολύ στα σημερινά ντοκιμαντέρ. Δίνεται έμφαση στο συναίσθημα και στους χαρακτήρες». Εργάστηκε στο ΗΒΟ και στο ESPN στη σειρά 30 for 30, είδε από κοντά πώς δημιουργούνται οι μεγάλες παραγωγές, συνεργάστηκε με τους κορυφαίους του είδους και σιγά σιγά ανέλαβε και τα δικά του πρότζεκτ. «Συζητούσαμε με συναδέλφους για σπουδαίες ιστορίες που θα μπορούσαν να γίνουν ντοκιμαντέρ κι εγώ έλεγα “υπάρχει μια σπουδαία ιστορία”, και όλοι έλεγαν “ναι, εντάξει, αλλά είναι στην Ελλάδα”, κι εγώ έλεγα “ναι, ωραία, είμαι Έλληνας, μπορώ να το κάνω”». Η ιδέα για τη «σπουδαία ιστορία» που υπήρχε στο μυαλό του άρχισε να υλοποιείται πριν από τέσσερα χρόνια.
ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΝΩΝΕΙ
Βασιλιάς Όττο. Του λέω ότι βρήκα τον τίτλο πολύ πετυχημένο, δεδομένης της παραπομπής στην ελληνική ιστορία και στην εξαρχής υποδήλωση ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα ντοκιμαντέρ πανηγυρισμών. «Είχα πάντα στο μυαλό μου ότι, αν ποτέ κάποιος έκανε μια ταινία για το 2004, δεν θα έπρεπε απλώς να αφηγηθεί το αγωνιστικό σκέλος, άλλωστε το ποδοσφαιρικό θαύμα μιλάει από μόνο του. Σκέφτηκα ότι πρέπει να προσεγγίσω την ιστορία μέσα από τον κύριο Ρεχάγκελ, ίσως επειδή, έχοντας μεγαλώσει στο εξωτερικό, ένιωσα ότι μπορώ να καταλάβω καλύτερα την οπτική ενός αουτσάιντερ».
Η ιστορία, λοιπόν, που αφηγείται ο Κρίστοφερ στον Βασιλιά Όττο είναι η ιστορία μιας σύγκρουσης πολιτισμών. Ο Ρεχάγκελ και οι παίκτες. Ο Γερμανός προπονητής και η Ελλάδα. Ο ξένος εργαζόμενος και το ελληνικό ποδόσφαιρο. Αντίθετοι κόσμοι. «Στην πορεία οι δύο πλευρές κατάλαβαν ότι δεν έχουν τόσες διαφορές. Ότι αυτό που είχε σημασία ήταν ο τρόπος που συνδέονταν μεταξύ τους. Αυτό είναι το μήνυμα της ταινίας, ότι, αν κοιτάμε αυτό που μας συνδέει και όχι αυτό που μας χωρίζει, μπορούμε να πετύχουμε σημαντικά πράγματα». Πώς το κατάφερε αυτό η Εθνική; «Έγιναν οικογένεια. Αυτό μου απάντησαν όλοι οι ποδοσφαιριστές στις συνεντεύξεις όταν τους ρωτούσα ποιο ήταν το κλειδί της επιτυχίας. Όλοι αυτό είπαν. Οικογένεια. Δεν είναι κάτι που ακούς σε αντίστοιχα ντοκιμαντέρ του εξωτερικού. Αλλά στην ελληνική κουλτούρα, όπου η οικογένεια ιεραρχείται πάνω απ’ όλα, φαίνεται πως ήταν σημαντικό το ότι αυτοί οι άνθρωποι ένιωσαν έτσι, τόσο κοντά ο ένας με τον άλλο».
ΕΘΝΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ Α ΚΑΠΕΛΑ
Έχει να πει μόνο καλά λόγια για όλους: για την προθυμία των παικτών να μοιραστούν τις αναμνήσεις τους («Μου φαίνονταν σαν να ξαναζούσαν εκείνες τις στιγμές», λέει) και φυσικά για τον Όττο Ρεχάγκελ. «Ήταν υπέροχος, γοητευτικός, πολλές φορές κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων το συνεργείο που τον άκουγε αντιδρούσε με ενθουσιασμό [σ.σ. εννοεί σε σημείο που χαλούσε η λήψη], όπως για παράδειγμα όταν τραγούδησε τον Εθνικό Ύμνο». Η στιγμή αυτή φαίνεται και στο πρώτο τρέιλερ που κυκλοφόρησε για το ντοκιμαντέρ και το πρόσωπο του Ρεχάγκελ, όπως λέει ο Κρίστοφερ, «φωτίζεται από χαρά». Τον βρήκε επίσης πολύ ζεστό άνθρωπο και μου λέει ότι οι συνεργάτες του στη Γερμανία (η παραγωγή ήταν πολυεθνική) εξεπλάγησαν από μια πλευρά του χαρακτήρα του Ρεχάγκελ που δεν γνώριζαν.
Συζητάμε αυτό ακριβώς. Πόσο διαφορετικά μπορεί να δει κανείς τον Βασιλιά Όττο, ανάλογα με την εθνικότητά του. Στην Ελλάδα ο θεατής θα συγκινηθεί, θα θυμηθεί και ίσως επίσης συνειδητοποιήσει πώς κόλλησαν τα κομμάτια αυτής της ιστορίας. Αλλά το ντοκιμαντέρ δεν γυρίστηκε (μόνο) για τους Έλληνες. Ξεκινάει τώρα ένα παγκόσμιο ταξίδι και ο Κρίστοφερ είναι ενθουσιασμένος και ανυπόμονος να δει τις αντιδράσεις ενός διεθνούς κοινού που ίσως θυμούνται ότι η Ελλάδα κέρδισε κάποτε το Euro, αλλά δεν γνωρίζουν τις λεπτομέρειες ούτε το παρασκήνιο, δεν αντιλαμβάνονται τους συμβολισμούς και τα συναισθήματα. Χαίρεται και για έναν άλλο λόγο: «Δεν βλέπεις συχνά θετικές ελληνικές ιστορίες, νιώθω περήφανος». Και υπάρχουν βέβαια και οι περιοχές της ομογένειας, ο ίδιος το γνωρίζει πολύ καλά. Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε ήδη στην Αυστραλία. «Έγινε χαμός», λέει γελώντας. «Οι προβολές ήταν sold out, τα ελληνικά εστιατόρια διοργάνωναν πάρτι, παντού υπήρχαν ελληνικές σημαίες, κάποιοι ήρθαν ντυμένοι τσολιάδες, ένας είχε φορέσει την εμφάνιση του Καραγκούνη, ολόκληρη, μέχρι και τις κάλτσες!».
ΙΝFO
Ο Βασιλιάς Όττο προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες σε διανομή της Tanweer.