Ένα ηλιόλουστο μεσημέρι Κυριακής, εντελώς αταίριαστο με τις μετεωρολογικές στατιστικές της εποχής και μετά από δύο μοναστηριακές μπίρες, ακραιφνής γλωσσαμύντορας και φίλος επανέρχεται στο γνωστό δίλημμα: «Εσύ ποιο λες ότι είναι τελικά σωστό, φιλοζωία ή ζωοφιλία; Παίζει ρόλο η σειρά των συνθετικών;».
Και ξαφνικά ξυπνάει μέσα μου ο ρήτορας. Όχι απαραίτητα ο φιλόσοφος, που αναζητά την αλήθεια απ’ όπου κι αν αυτή προέρχεται, αλλά ο δημηγόρος, αυτός που μπορεί να επιχειρηματολογήσει εξίσου και από τις δύο πλευρές της λογομαχίας. Και είναι αλήθεια ότι παλαιότερα με είχε απασχολήσει το ίδιο ερώτημα, όταν έψαχνα για τίτλο στο βιβλίο μου (όπου τελικά επικράτησε το «φιλόζωος», αλλά μόνο για λόγους εσωτερικού ρυθμού).
Από τη μία πλευρά λοιπόν, ένας λόγος για να απορρίψει κανείς το «ζωόφιλος» είναι οι ξένοι. Και ειδικότερα οι Ρωμαίοι, που, όταν κατέκτησαν τον ελλαδικό χώρο, συγχώνευσαν την ιατρική τους ορολογία με τα Ελληνικά, καθιερώνοντας μια μεικτή ονοματολογία σε ποσοστό περίπου πενήντα πενήντα. Ως αποτέλεσμα αυτής της κράσης, που εξακολούθησε να εμπλουτίζεται με νέους όρους όσο η ιατρική προόδευε, το 1826, ο ψυχίατρος Krafft-Ebbing στο έργο του Psychopathia Sexualis, επισημαίνοντας και ταξινομώντας τις διάφορες ανθρώπινες γενετήσιες διαστροφές, κατέληξε στο όνομα «zoofilia» για να περιγράψει την παραφιλία κατά την οποία οι άνθρωποι αισθάνονται σεξουαλική διέγερση και εμμονή για διάφορα ζώα.
Βέβαια, ο όρος αυτός είναι περισσότερο γνωστός στους ψυχιάτρους, γιατί στην καθομιλουμένη αναφέρουμε κυρίως τον όρο «κτηνοβασία», που χρησιμοποιείται εναλλακτικά και από την ιατρική (αν και ορισμένοι κάνουν τον διαχωρισμό ανάμεσα στη ροπή-ζωοφιλία και στην πραγματική εκτέλεση της πράξης-κτηνοβασία). Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτός ο όρος είναι, κατά κάποιον τρόπο, μαγαρισμένος.
Από την άλλη, η φιλοζωία ερμηνεύεται από κάποιους, εντελώς αυθαίρετα αν θέλετε τη γνώμη μου, ως «αγάπη για τη ζωή». Ίσως εξαιτίας των σχεδόν ομόηχων «ζωή» και «-ζωία», ίσως από άλλες σύνθετες λέξεις που όντως αναφέρονται στη ζωή –και όχι στα ζώα–, όπως «ευζωία» και «καλοζωία».
Η γνώμη μου είναι ότι και οι δύο όροι σημαίνουν το ίδιο. Και οι δύο όροι είναι αυτό που στη γραμματική ονομάζεται «αντικειμενικά σύνθετα» (το ένα συνθετικό είναι ρήμα και το άλλο είναι το αντικείμενο του ρήματος αυτού) και δεν υπάρχει κανένας γραμματικός κανόνας που να καθορίζει αν το ρήμα προηγείται του αντικειμένου του ή όχι.
Γι’ αυτό άλλωστε και φιλέλληνας σημαίνει «φίλος των Ελλήνων», όπως γερμανόφιλος σημαίνει «φίλος των Γερμανών» και όχι «Γερμανός των φίλων», παρά το γεγονός ότι ρήμα και αντικείμενο στις δύο λέξεις είναι αντίστροφα τοποθετημένα.
Αυτό ακριβώς το παράδειγμα ανέφερα στον φίλο μου και νομίζω ότι μάλλον τον έπεισα, γιατί το επόμενο πράγμα που με ρώτησε ήταν αν θα έπρεπε να λέμε ζωοφιλοζωία ή φιλοζωοφιλία, για να είναι όλοι ευχαριστημένοι. Δεν μου φάνηκε κακή ιδέα. Υπό την προϋπόθεση ότι είστε καλοί στους γλωσσοδέτες. Και αυτή, αγαπητοί αναγνώστες, είναι η καταγωγή της ζωοφιλοζωίας.