Δεκάδες εκατομμύρια χρόνια πριν τα πρωτεύοντα θηλαστικά (σε αυτά ανήκει και το είδος μας, θυμίζω) αποτελέσουν υποψία στο εξελικτικό σχέδιο της βιόσφαιρας, αρκετά είδη του γένους Cycas καταλάμβαναν ήδη σημαντικό μέρος του πλανήτη μας. Παρότι έχουν συνήθως σπόρους μεγάλους, που δεν μπορούν να μεταφερθούν από τα πτηνά, τον άνεμο ή τα θαλάσσια ρεύματα, τα συναντάμε σε περιοχές οι οποίες απέχουν πολύ μεταξύ τους, απόδειξη ότι την εποχή της μεγάλης εξάπλωσής τους οι πέντε ήπειροι ήταν ενωμένες και σχημάτιζαν την Παγγαία. Στον σύγχρονο κόσμο μας, το πιο γνωστό και ευρέως καλλιεργούμενο είδος είναι το Cycas revoluta, που ως «ζωντανό απολίθωμα» και τροφή των δεινοσαύρων διαθέτει τη δύναμη να χαρίζει σε κάθε κήπο που φυτεύεται λίγη από την ιουράσια γοητεία του.
Λόγω της διάταξης και της μορφής των πτεροειδών φύλλων του, το τσίκας μοιάζει αρκετά με κάποια χαμηλού ύψους είδη φοινίκων, αποτελεί έτσι τρανταχτό παράδειγμα συγκλίνουσας εξέλιξης, της εμφάνισης δηλαδή παρόμοιων χαρακτηριστικών σε μη συγγενικά είδη που δέχονται παραπλήσιες περιβαλλοντικές πιέσεις. Η σημερινή φυσική εξάπλωσή του είναι αρκετά περιορισμένη, καθώς απαντάται στο νοτιότερο τμήμα της Ιαπωνίας και σε μία μόνο περιοχή της νοτιοανατολικής Κίνας. Είναι φυτό που αναπτύσσεται με ασυνήθιστα αργό ρυθμό, κατά κανόνα ετησίως δεν εκπτύσσει περισσότερα από οκτώ, μήκους περίπου ενός μέτρου, φύλλα, συνήθως δε πολύ λιγότερα, αρμονικώς πάντως διατεταγμένα σε ρόδακα. Χρειάζεται τουλάχιστον πέντε χρόνια φροντίδας για να ψηλώσει πάνω από μισό μέτρο και τουλάχιστον τριάντα για να υπερβεί τα δύο, αντιλαμβάνεστε λοιπόν τον λόγο που ανήκει στα φυτά με σχετικώς υψηλό κόστος κτήσης.
Αν επιθυμείτε να θαυμάσετε τις εντυπωσιακές και πρωτόγονες στην όψη εαρινές ταξιανθίες του, τον καστανόχρυσο κώνο των αρσενικών και την κιτρινωπή σφαίρα των θηλυκών, θα πρέπει να περιμένετε τουλάχιστον μία δεκαετία. Μερικούς μήνες αργότερα, με την προϋπόθεση βεβαίως ότι φιλοξενείτε στον κήπο σας ένα γόνιμο ζευγάρι, θα παρατηρήσετε πως στην «καρδιά» των θηλυκών ωριμάζουν ευμεγέθεις, κοκκινωποί σπόροι. Είναι δελεαστικοί στην όψη, αλλά πολύ τοξικοί δυστυχώς, οπότε, αν στον κήπο σας παίζουν μικρά παιδιά ή σκύλοι, πρέπει να δίνεται η δέουσα προσοχή. Ως αρχέγονο, σχεδόν απόκοσμο και γεμάτο ιδιοτροπίες φυτό, το τσίκας εμφανίζει παράξενα χαρακτηριστικά ακόμα και υπογείως: στη βάση του κορμού του, λίγο πάνω ή μόλις κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, σχηματίζει ένα πυκνό δίκτυο από εύσαρκες ρίζες, που μοιάζουν αρκετά με θαλασσινά κοράλλια. Περιέχουν κυανοβακτήρια, τα οποία είναι ικανά να απορροφούν το ατμοσφαιρικό άζωτο και να συνθέτουν με βάση αυτό θρεπτικές ουσίες ιδιαίτερα χρήσιμες για την ανάπτυξη του φυτού. Χάρη σε αυτές, το τσίκας είναι ικανό να επιβιώνει στη φύση, ακόμα και σε εδάφη άγονα, όμως ταυτόχρονα, λόγω της μεγάλης ευαισθησίας τους, μας επιβάλλουν να το μεταφυτεύουμε μόνο όταν δεν χωρά αμφιβολία ότι πραγματικά ασφυκτιά πια στη γλάστρα του.
Ναι στο πότισμα, όχι στο κλάδεμα
→ Αναρίθμητα φυτικά είδη εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια των γεωλογικών εποχών που πέρασαν από τότε που εμφανίστηκε το τσίκας και οι συγγενείς του. Με την ύπαρξή του απέδειξε την τεράστια ικανότητα επιβίωσης που διαθέτει. Αντέχει πολύ στην ξηρασία, αλλά, επειδή θέλουμε να δώσουμε ώθηση στην αργή ανάπτυξή του, ας το ποτίζουμε μόλις διαπιστώνουμε ότι στέγνωσε το χώμα του. Για τον ίδιο λόγο, καλό είναι κάθε άνοιξη να το λιπαίνουμε με κοκκώδες λίπασμα, όταν φυτεύεται στο έδαφος, ή υδατοδιαλυτό, αν το διατηρούμε στη γλάστρα. Αγαπά τις ημισκιερές θέσεις και τα στραγγερά εδάφη, δεν πτοείται από τον καύσωνα και τις χαμηλές θερμοκρασίες μέχρι τους -6Ό C. Απεχθάνεται όμως το κλάδεμα, μόνο τα ολότελα ξερά φύλλα του μπορούμε να αφαιρούμε, με προσεκτικές τομές στη βάση τους.
Ευχαριστούμε τις Γεωπονικές Επιχειρήσεις Χορομίδης για την αρωγή τους στη φωτογράφιση.