Δεν πάνε δέκα λεπτά που άκουσα το μήνυμα στο ραδιόφωνο. Ένα φιλοζωικό σωματείο, στην Καρδίτσα αν συγκράτησα σωστά, με τη ζεστή φωνή κάποιου που ακουγόταν σαν επαγγελματίας (κι αν δεν ήταν, θα του πρότεινα να το σκεφτεί), μας ενημέρωσε για τις ευθύνες και τις ανυπολόγιστες συνέπειες που έχει η ασυγχώρητη πλέον αφέλεια κάποιων να παίρνουν ζώα που δεν μπορούν να συντηρήσουν ή να τα διατηρούν αστείρωτα και να τα ζευγαρώνουν αδιαφορώντας για το μέλλον των απογόνων τους ή και τα δύο.
Ντόμπρα και σταράτα, χωρίς περιστροφές και φτηνιάρικους συναισθηματισμούς μέχρι το τέλος. Και σκέφτομαι «επιτέλους, ένα ραδιοφωνικό σποτ που δεν παίζει μελό με την ευσυγκινησία μας». Ώσπου έρχεται το δι’ ευχών: «Υιοθέτησε λοιπόν κι εσύ ένα αδεσποτάκι». Μπλα μπλα μπλα, φινάλε και αυλαία.
Αυτό το «αδεσποτάκι» φέρνει τούμπα όλη την προπαγάνδα του μηνύματος. Όλο το λογύδριο για ηθικές επιταγές, κοινωνικές δεσμεύσεις και αίσθημα ευθύνης πάει στράφι. Από μία λέξη. Ένα, φαινομενικά αθώο, υποκοριστικό. Το «αδεσποτάκι».
Υποκορισμός είναι αυτή η μορφολογική δραστηριότητα της γλώσσας που επιχειρεί τη φυσική ή συναισθηματική σμίκρυνση ενός αντικειμένου ή μιας έννοιας. Ταυτόχρονα όμως συρρικνώνει οτιδήποτε περιστρέφεται γύρω από την έννοια αυτή. Σας ακούγεται περίπλοκο; Θα σας δώσω ένα τυπικό παράδειγμα που ταιριάζει (γιατί παίζει συχνά) στην ελληνική καθημερινότητα:
Θα είσαι εδώ στην ώρα σου;
Ίσως αργήσω ένα τεταρτάκι.
Αυτό το «τεταρτάκι», ακόμα κι αν δεν το αντιλαμβάνεσαι την ώρα που το ξεστομίζεις, σχεδόν ανεπίγνωστα, σημαίνει δύο πράγματα ταυτόχρονα: διασταλτικά ότι μπορεί να γίνει εικοσάλεπτο ή και παραπάνω. Συσταλτικά, ότι δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Μπορεί να αργήσω, αλλά μην το κάνεις και θέμα. Ένα «τεταρτάκι» είναι μια ποσότητα ανάξια αντιπαράθεσης.
Αυτό το τραγικό λάθος κάνουν όσοι μιλούν διαρκώς για «αδεσποτάκια», «ψυχούλες», «ζωάκια» και παρόμοια νοήματα. Το ξαναλέω –ακόμα κι αν δεν το εννοούν συνειδητά–, απομειώνουν τη σημασία, προσδίδουν έναν διαφορετικό, ελαφρύτερο συμβολισμό στην ευθύνη που συνεπάγεται η κατοχή ενός ζώου.
Άξαφνα δεν είναι ένα ολόκληρο ζώο αυτό που είσαι υποχρεωμένος να φροντίζεις. Που πρέπει να αποφασίσεις με σωφροσύνη αν είσαι σε θέση να αναλάβεις εφ’ όρου ζωής. Όχι, μωρέ! Ένα αδεσποτάκι είναι. Ένα σκυλάκι. Κάτι μικρό, υποκορισμένο και περιορισμένης ευθύνης. Όπως λένε και οι μάστορες στους περιδεείς πελάτες τους, «πώς κάνεις έτσι, ένα χιλιαρικάκι θα σου στοιχίσει». Ένα ασήμαντο χιλιαρικάκι. Όχι ένα ολόκληρο χιλιάρικο!
Σε ένα σύστημα όπως είναι η επικοινωνία και η γλώσσα, όπου οι συμβολισμοί παίζουν τεράστιο ρόλο, αυτός ο υποκορισμός σημαίνει πολύ, πολύ περισσότερα απ’ όσα φαντάζεστε. Είναι η νάρκη που τινάζει στον αέρα το μήνυμα που πασχίζει τόση ώρα να σε πείσει να γίνεις πιο υπεύθυνος στις επιλογές σου. Ένα θλιβερό αυτογκόλ. Ένα ακούσιο χαρακίρι. Γι’ αυτό, αν αποφασίσεις τώρα τις γιορτές να γίνεις ανάδοχος ζώου, σκέψου ότι, ακόμα κι αν πας με την πρόθεση να υιοθετήσεις «ένα σκυλάκι», στο σπίτι θα επιστρέψεις με έναν κανονικό σκύλο. Οι ευθύνες ξεκινούν εκεί που σταματάνε οι υποκορισμοί. Λίγο μετά την αφετηρία δηλαδή. Καλές γιορτούλες! ■