Κείμενο: Matteo Fagotto, Aπόδοση: Σίμος Καβαλιεράτος
Αρχίζει να σουρουπώνει και το κρύο χειμωνιάτικο φως ξεπροβάλλει από έναν ασημί, γεμάτο σύννεφα ουρανό. Σε λίγο, η νύχτα θα διαδεχθεί το σύντομο σκανδιναβικό απόγευμα. Τα κλαδιά των πεύκων ακίνητα, αφού δεν υπάρχει ούτε πνοή ανέμου στην ατμόσφαιρα. Ούτε το παραμικρό κυματάκι στην επιφάνεια της λίμνης. Τίποτα δεν διαταράσσει αυτή την απέραντη έκταση των δέντρων, του πάγου και του χιονιού, η οποία περιβάλλεται από απόλυτη σιωπή.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο, σε ένα απλό καταφύγιο κυνηγών στις όχθες της λίμνης Sonnanen, εκατόν εβδομήντα χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Ελσίνκι, η ελεύθερη δύτρια Johanna Nordblad και η αδερφή της και προσωπική φωτογράφος της, Eλίνα, περνούν το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους.
«Η Ελίνα κι εγώ ερχόμαστε πάντα εδώ όποτε μπορούμε. Λατρεύω αυτό το φυσικό περιβάλλον, αυτές τις λίμνες», εξηγεί η Nordblad. «Σε πολλούς ανθρώπους δεν αρέσει να κάνουν ελεύθερη κατάδυση στα φινλανδικά νερά, γιατί το νερό είναι μαύρο στα βάθη, αλλά ακριβώς γι’ αυτό μου αρέσει τόσο πολύ. Εκεί κάτω δεν υπάρχουν χρώματα ούτε ήχοι. Δεν υπάρχει τίποτα… Είσαι εντελώς μόνος σου».
Η Nordblad είναι μια παγκοσμίου φήμης αθλήτρια που κατάφερε να μετατρέψει ένα σοβαρό ατύχημα σε ευκαιρία, αφήνοντας το στίγμα της σε μια νέα αθλητική ειδικότητα, στην οποία εξακολουθεί να κατέχει ακόμα και σήμερα παγκόσμιο ρεκόρ. «Η κατάδυση δεν ήταν ποτέ πρόβλημα», λέει καθώς τοποθετεί προσεκτικά μερικά κομμάτια ξύλου στο τζάκι. «Στην πόλη όπου μεγάλωσα είχαμε μια μεγάλη ανοιχτή πισίνα, βάθους τεσσάρων μέτρων. Θυμάμαι ότι βουτούσα στον πάτο και μετά γύριζα για να κοιτάξω όλους τους ανθρώπους που κολυμπούσαν στην επιφάνεια. Από εκείνη την απόσταση έμοιαζαν περισσότερο με ψάρια παρά με ανθρώπους». Όταν η Nordblad ήταν έξι ετών, έλαβε ως δώρο το πρώτο σετ από πτερύγια κολύμβησης. Ήταν τόσο χαρούμενη, που κοιμόταν με αυτά για μήνες.
Το 1999, μετά από χρόνια καταδύσεων, έκανε την πρώτη της ελεύθερη κατάδυση. Το γεγονός ότι μπορούσε να κολυμπήσει χωρίς το βάρος του εξοπλισμού την κέρδισε αμέσως και από τότε η Nordblad καταγράφει τη μία επιτυχία μετά την άλλη. Το 2004 κατέκτησε το παγκόσμιο ρεκόρ γυναικών στην ελεύθερη κατάδυση με βατραχοπέδιλα, ενώ παραμένει σταθερά ανάμεσα στις καλύτερες ελεύθερες δύτριες στον κόσμο.
Θεραπεία στους 4 βαθμούς
Όμως, το 2010 ένα σοβαρό ατύχημα άλλαξε τη ζωή της. «Ήμουν πάνω σε ένα ποδήλατο κατάβασης σε ένα ολισθηρό, λασπωμένο μονοπάτι σε έναν λόφο, όταν ξαφνικά άρχισα να γλιστράω», διηγείται. «Τα πεντάλ δεν δούλεψαν και το αριστερό μου πόδι έσπασε σε χίλια κομμάτια, σαν στραβωμένο κλαδί». Αφού μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο νοσοκομείο, η Nordblad υποβλήθηκε σε λεπτομερή χειρουργική επέμβαση με σκοπό να μη νεκρωθεί το πόδι της.
Η αποκατάσταση ήταν επώδυνη και πολύπλοκη και διήρκεσε περισσότερο από ενάμιση χρόνο, εξαντλώντας όλες τις δυνάμεις της. Γραφίστρια στο επάγγελμα, αποφάσισε να πουλήσει το γραφείο της και να αποχαιρετήσει τους δεκατρείς ανθρώπους που εργάζονταν για εκείνη. Αφού πέρασαν άλλοι 12 μήνες, μπόρεσε επιτέλους να περπατήσει χωρίς μπαστούνι, αλλά τα νεύρα στο πόδι της είχαν καταστραφεί τόσο πολύ, που ο πόνος παρέμενε μόνιμος σύντροφός της. «Τότε ήταν που ο γιατρός μού συνέστησε να δοκιμάσω τη θεραπεία με κρύο νερό», συνεχίζει η Nordblad. «Την πρώτη φορά που έβαλα το πόδι μου σε νερό θερμοκρασίας 4 βαθμών Κελσίου, κατάφερα να το κρατήσω μόνο για ένα λεπτό, αλλά η ανακούφιση ήταν άμεση. Δεν πονούσε πια».
Καθώς περνούσαν οι μήνες, η Nordblad συνήθισε τόσο πολύ το κρύο, που διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε πλέον να το αποχωριστεί. «Μου άρεσε η αίσθηση. Τότε ήταν που μου ήρθε για πρώτη φορά η ιδέα να βουτήξω κάτω από τον πάγο. Και ποιο μέρος ήταν καλύτερο για να το δοκιμάσω, από τη Φινλανδία;»
Ενώ η αδελφή της ετοιμάζει το δείπνο, η Nordblad κάθεται στη μικρή ξύλινη αποβάθρα που από τη στεριά καταλήγει στο νερό. Προσπαθεί να σπάσει το λεπτό στρώμα πάγου που έχει σχηματιστεί στην επιφάνεια του νερού τις τελευταίες δύο ημέρες. «Λατρεύω τις βουτιές, να νιώθω το νερό να τρέχει ανάμεσα στα δάχτυλά μου… Όταν είσαι κάτω από το νερό, δεν υπάρχει περιθώριο λάθους. Έχεις μόνο τον εαυτό σου να εμπιστευτείς. Πρέπει να είσαι χαλαρός και ταυτόχρονα να έχεις τον έλεγχο», εξηγεί. «Η ελεύθερη κατάδυση απαιτεί σωματική προσπάθεια, αλλά η πνευματική πειθαρχία είναι ακόμη πιο σημαντική. Δεν αρκεί να πας όσο πιο βαθιά μπορείς, πρέπει και να κάνεις την κατάδυση χωρίς να πανικοβληθείς ή να αφαιρεθείς».
6 λεπτά και 35 δευτερόλεπτα κάτω από τον πάγο
Το προσωπικό ρεκόρ της Nordblad για στατική άπνοια είναι 6 λεπτά και 35 δευτερόλεπτα, μια αιωνιότητα για τους κοινούς θνητούς. «Το πιο δύσκολο πράγμα είναι να βλέπεις τα δευτερόλεπτα να περνούν. Όσο περνάει ο χρόνος, τόσο πιο δύσκολο γίνεται. Χρειάζεται αρκετός αυτοέλεγχος». Στην άπνοια που διενεργείται κάτω από τον πάγο, όπου ο δύτης πρέπει να κινείται οριζόντια, καλύπτοντας μια προκαθορισμένη απόσταση μεταξύ δύο οπών που έχουν κοπεί στον πάγο, τα αισθήματα είναι εντελώς διαφορετικά. Μετά από μια αρχική φάση εγκλιματισμού εξαιτίας των χαμηλών θερμοκρασιών, επικρατεί ένα αίσθημα βαθιάς γαλήνης.
Το 2015, η Nordblad σημείωσε παγκόσμιο ρεκόρ στο συγκεκριμένο αγώνισμα, κολυμπώντας 50 μέτρα φορώντας μόνο ένα απλό μαγιό και γυαλιά. Η θερμοκρασία του νερού ήταν μόλις 2 βαθμοί Κελσίου. Τον Μάρτιο του 2021 έφτασε μέχρι τα 103 μέτρα, απόσταση που δεν έχει διανύσει ποτέ άλλος άνθρωπος κάτω από τον πάγο και πιστοποιήθηκε ως παγκόσμιο ρεκόρ από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Υποβρύχιων Υδάτων (CMAS).
«Αυτή η απόπειρα για το ρεκόρ επρόκειτο να γίνει πέρυσι, αλλά ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή λόγω της πανδημίας. Μετά από αυτό ήταν μια δύσκολη χρονιά. Προσπαθούσα να προπονηθώ για κάτι που δεν ήμουν σίγουρη ότι θα συνέβαινε», εξηγεί η Nordblad. «Είμαι τόσο χαρούμενη που όλα είχαν αίσιο τέλος, καθώς το σκεφτόμουν κάθε μέρα τα τελευταία δύο χρόνια».
Η κατάδυση κάτω από πάγο είναι δύσκολη και επικίνδυνη. Το παχύ στρώμα πάγου και χιονιού στην επιφάνεια του νερού συχνά μειώνει την όραση και είναι εύκολο να αποπροσανατολιστεί κανείς. «Μερικές φορές δεν μπορώ να διακρίνω ούτε τα ίδια μου τα χέρια. Τόσο σκοτεινό μπορεί να είναι το νερό. Σε περίπτωση πραγματικής έκτακτης ανάγκης, το σχέδιο ασφαλείας μου είναι να κολυμπήσω έξι μέτρα κάτω από την επιφάνεια. Μόνο έτσι μπορώ να δω το φως που έρχεται από τις δύο τρύπες και να καταλάβω πώς μπορώ να βγω».
Αν και είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς, η Nordblad φοβάται τα βάθη. Κάθε φορά που κάνει ελεύθερη κατάδυση και κολυμπάει στον φινλανδικό βυθό, η σκέψη της περιστρέφεται γύρω από τα θαλάσσια τέρατα και τα άγνωστα πλάσματα που κατοικούν στην άβυσσο. «Το βαθύτερο σημείο στο οποίο φτάνω αντιστοιχεί στα όρια της ικανότητάς μου να δαμάσω τους φόβους μου. Διαφορετικά, θα μπορούσα να πάω πολύ πιο βαθιά», λέει χαμογελώντας.
«Να αφουγκράζεσαι τι θέλεις από τη ζωή»
Δραστήρια και γεμάτη περιέργεια, είναι ένα ασυνήθιστο μείγμα επιτυχημένης αθλήτριας και γυναίκας της οποίας τα όνειρα και οι φαντασιώσεις ζωντανεύουν τη στιγμή που έρχεται ξανά σε επαφή με τη φύση. Όταν μπορεί, της αρέσει να αφήνει πίσω της τους καθημερινούς ρυθμούς, τις επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις και να περνάει λίγο πολύτιμο χρόνο με την Ελίνα.
Για τη Nordblad, η ελεύθερη κατάδυση έχει εξελιχθεί σε κάτι περισσότερο από την επιθυμία να «νικήσει» τους αντιπάλους της. «Αν αγωνίζεσαι με αυτή τη νοοτροπία, δεν απολαμβάνεις τη στιγμή. Δεν αρνούμαι ότι σκεφτόμουν έτσι όταν ήμουν νεότερη, αλλά τώρα δεν μου αρέσει πια». Σήμερα η Nordblad είναι μια 44χρονη γυναίκα που μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό της να βιώσει τις καταδύσεις και την άπνοια ως κάτι περισσότερο από ένα καθήκον. «Όταν κερδίζεις, οι προσδοκίες των γύρω σου αυξάνονται αυτόματα», λέει. «Τόσο πολλά διαφορετικά παράθυρα ευκαιριών ανοίγονται γύρω σου, που πρέπει να είσαι καλός στο να αφουγκράζεσαι τι θέλεις από τη ζωή και τι πραγματικά επιθυμείς από την ενασχόλησή σου με το άθλημα αυτό».
Το 2006, η Nordblad κέρδισε μία από τις τρεις κυβερνητικές υποτροφίες που προορίζονται για μη Ολυμπιονίκες Φινλανδούς αθλητές. Όχι τυχαία, εκείνη ήταν η χρονιά που βρέθηκε να προπονείται λιγότερο. «Το να πηγαίνω στην πισίνα δεν ήταν πια διασκεδαστικό. Είχα χάσει το κίνητρο. Συνειδητοποίησα ότι το είχα μετατρέψει σε μια δουλειά, όπως κάθε άλλη», εξηγεί. «Μία από τις πιο όμορφες περιόδους της ζωής μου ήταν η περίοδος αμέσως μετά την αποκατάστασή μου. Πέρασα δύο χρόνια στην ύπαιθρο. Έπαιρνα το καγιάκ μου και πήγαινα να εξερευνήσω τα νησιά γύρω από το Ελσίνκι. Υπάρχουν εκατοντάδες από αυτά και το μόνο που χρειάζεται είναι να κάνεις κουπί για πέντε λεπτά και μπορείς να χαθείς εντελώς στη φύση».