Η έντονη κινητικότητα όσον αφορά τη δημιουργία νέων ξενοδοχείων στην Αθήνα περιλαμβάνει και αρκετές αποκαταστάσεις διατηρητέων κτιρίων και χώρων ξεχωριστής αρχιτεκτονικής. Μία από τις πιο πολυαναμενόμενες αφίξεις είναι αυτή του ξενοδοχείου Sans Rival, που πρωτολειτούργησε το 1926 στην οδό Λιοσίων και ανήκει πλέον στην αλυσίδα των Brown Hotels. Με αφορμή την αναβίωσή του από την Urban Soul Project, οι αρχιτέκτονες Τάσος Γεωργαντζής και Μαρία Τσαυτάρη μάς ξεναγούν στα χαρακτηριστικά του νέου ξενοδοχειακού τοπίου που διαμορφώνεται στην Αθήνα.
Μια «επετειακή» αναβίωση
Κοιτάζοντας παλιές φωτογραφίες του Sans Rival, προσπαθώ να φανταστώ την αίσθηση που θα προκαλούσε στους φιλοξενουμένους του αλλά και στους περαστικούς το εντυπωσιακό και καινοτόμο για τα δεδομένα της εποχής ξενοδοχείο. Τις φωτογραφίες αυτές διαδέχονται τα φωτορεαλιστικά της νέας όψης των ατμοσφαιρικών εσωτερικών και εξωτερικών του χώρων. Η επαναλειτουργία του ιστορικού ξενοδοχείου κοντά εκατό χρόνια μετά την ίδρυσή του φαντάζει επετειακή. Ο ανασχεδιασμός αγκαλιάζει όλα τα στοιχεία της ιδιαιτερότητας του κτιρίου, δημιουργώντας περισσότερο μια μοντέρνα εκδοχή του, παρά μια σκηνογραφική αναβίωση της εποχής του 1930. Τα 42 δωμάτια του τετράστερου Sans Rival θα απευθύνονται άλλωστε σε ένα νεανικό κοινό. Όπως επισημαίνει η Μαρία Τσαυτάρη, πρόκειται για μία από τις λίγες περιπτώσεις ξενοδοχείων η χρήση του οποίου δεν μεταβλήθηκε καθόλου στο πέρασμα των δεκαετιών. Ο χώρος φιλοξενίας που ίδρυσε το 1926 η οικογένεια που παρήγε το ούζο Sans Rival περνά ανανεωμένος στα δεδομένα του επόμενου αιώνα και αναμένεται να λειτουργήσει την άνοιξη του 2022. Το πιο ξεχωριστό αρχιτεκτονικό στοιχείο του κτιρίου είναι το τριγωνικό του σχήμα και η μεγαλοπρεπής πεταλοειδής σκάλα, που βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της κάτοψης. Η νέα όψη του Sans Rival διατηρεί τον αρχικό γύψινο διάκοσμο και τα χρωματιστά τσιμεντοπλακίδια της εποχής, με διαφορετικά γεωμετρικά μοτίβα ανά όροφο. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες λειτουργικές ανάγκες, οι οποίες επιβάλλουν τροποποιήσεις της αρχικής διαμόρφωσης των χώρων. Τα δωμάτια, για παράδειγμα, δεν διέθεταν μπάνιο παρά μόνο νιπτήρα, ενώ σε κάθε όροφο υπήρχε ένα κοινό λουτρό στο τέλος του διαδρόμου. Για τα δεδομένα εκείνης της εποχής, αποτελούσε καινοτομία το να υπάρχει τρεχούμενο νερό στο δωμάτιο, αλλά οι σημερινές προδιαγραφές είναι σαφώς πιο απαιτητικές.
Το στοίχημα της αναβίωσης της οδού Λιοσίων
Ευρύτερο στοίχημα από αυτό της ενεργοποίησης του κτιρίου είναι εκείνο της αναβίωσης της αστικής αίγλης της οδού Λιοσίων. Η Urban Soul Project και η Brown Hotels επιδιώκουν να ζωντανεύουν μέσα από τα έργα τους περιοχές της Αθήνας που έχουν χάσει τον αρχικό τους χαρακτήρα. Ρωτάω τον Τάσο Γεωργαντζή αν ένα ξενοδοχείο από μόνο του μπορεί να καταφέρει κάτι τέτοιο και απαντά ότι σαφώς και δεν αναμένεται να έχει τον αντίκτυπο που είχε το μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο, αλλά σίγουρα μπορεί να σταθεί αφορμή για να αρχίσει να μεταμορφώνεται η γύρω περιοχή. «Ο πρώτος που θα κάνει μια τέτοια επένδυση είναι συνήθως ο πιο θαρραλέος και ο λιγότερο κερδισμένος», διαπιστώνει. «Μετά όμως ανοίγει ο δρόμος για να ακολουθήσουν μια σειρά από αντίστοιχες επενδύσεις». Ενδιαφέρον από αυτή την άποψη παρουσιάζει και το γεγονός ότι το κτίριο φιλοξενούσε αρχικά στο ισόγειό του εμπορικά καταστήματα, ενώ στο εσωτερικό του λειτουργούσε ένα κουρείο – κάτι καινοτόμο για τα δεδομένα της εποχής. Το ισόγειο του νέου Sans Rival θα φιλοξενεί σε αυτόν τον χώρο ένα καφέ-εστιατόριο 120 τ.μ. με εντυπωσιακή τριγωνική μπάρα από μάρμαρο, ειδική κρεμαστή μεταλλική κατασκευή κάβας και ατμόσφαιρα που παραπέμπει στην εποχή του ’30.
Το δικό τους ξεχωριστό ενδιαφέρον έχουν και τα ευρήματα της έρευνας που πραγματοποίησαν οι αρχιτέκτονες πριν ξεκινήσουν τον σχεδιασμό του νέου ξενοδοχείου. Ανάμεσά τους, ένα βιβλίο επισκεπτών από τη δεκαετία του ’50, στο οποίο καταγράφονται πολλά ονόματα ξένων επισκεπτών αλλά και σημειώσεις σχετικά με το αν η κράτηση περιλαμβάνει χρήση του λουτρού! Βρέθηκαν επίσης σαπουνάκια τυλιγμένα σε χαρτί με την επωνυμία του ξενοδοχείου, καθώς και αφιερώσεις που έγραψαν στον τοίχο κάποιοι πελάτες κατά την τελευταία περίοδο της λειτουργίας του, τη δεκαετία του ’90.
Οι χώροι φιλοξενίας αποκτούν ιδιαίτερο χαρακτήρα
Την τελευταία δεκαετία, η Αθήνα βιώνει όλο και πιο συχνά τη δημιουργική επανάχρηση υφιστάμενων κτιρίων. Η Urban Soul Project έχει αναλάβει την αναβίωση ενός ακόμη ξεχωριστού κτιρίου του αθηναϊκού μοντερνισμού, στο 11 της οδού Θεμιστοκλέους. Η εξωτερική του όψη έχει ανάγλυφη διακόσμηση που θυμίζει σκακιέρα, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι καμπύλες επιφάνειες που σηματοδοτούν την είσοδο του κτιρίου. Η bauhaus αισθητική χαρακτηρίζει την επίπλωση και τη διακόσμηση του ξενοδοχείου, το οποίο αναμένεται να ανοίξει τον Μάρτιο του 2022. Την ταυτότητά του συμπληρώνουν στοιχεία όπως τα μωσαϊκά σε οριζόντιες και κατακόρυφες επιφάνειες, τα έντονα χρώματα και οι ειδικές μεταλλικές κατασκευές. Υπάρχουν βέβαια και χώροι όπου το concept δεν προκύπτει από την ίδια την αρχιτεκτονική του κτιρίου. Στην περίπτωση της Villa Brown Ermou, για παράδειγμα, χρησιμοποιήθηκε η θεματική της γαλλικής οικίας, με πολλά γύψινα στοιχεία σε οροφές και τοίχους, ασπρόμαυρα πατώματα και μαρμάρινα τζάκια. Εκτός από κτίρια που ξεχωρίζουν για την αρχιτεκτονική τους, η Urban Soul Project βρίσκει ενδιαφέρον και σε αρχιτεκτονήματα περασμένων δεκαετιών με μικρότερη αρχιτεκτονική αξία. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί ένα κτίριο γραφείων της δεκαετίας του ’60 στην πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη, το οποίο μεταμορφώθηκε σε σύγχρονο hostel. Η νέα όψη του καταλύματος Zeus is Loose δεν θυμίζει σε τίποτα την προηγούμενη εικόνα ενός άχρωμου κτιρίου γραφείων με μικρά παράθυρα και δεκάδες μονάδες κλιματιστικών στην πρόσοψή του. Σύμφωνα με τον Τάσο Γεωργαντζή, η ανάδειξη της εξωτερικής όψης των κτιρίων είναι μια εύκολη διαδικασία που προϋποθέτει καίριες επεμβάσεις, όπως η αλλαγή του χρώματος, του φωτισμού και των κουφωμάτων. Σύμφωνα με τον ίδιο, «οποιαδήποτε άσχημη πόλη της Ελλάδας θα μπορούσε πολύ εύκολα να γίνει λίγο πιο όμορφη. Στη Θεσσαλονίκη, η ύπαρξη διαφημιστικών πινακίδων και η τοποθέτηση φωτεινών επιγραφών σε διατηρητέα κτίρια είναι σοβαρό πρόβλημα. Κι αυτό είναι κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει πολύ εύκολα, αν είχαμε την ευαισθησία να σεβαστούμε την ομορφιά των κτιρίων – ή αν μας επιβαλλόταν ένας σχετικός κανονισμός. Υπάρχουν βέβαια και παραδείγματα προσεγμένων ελληνικών πόλεων, όπως το Ναύπλιο ή η Κέρκυρα, που σέβονται το ιστορικό τους κέντρο».
Παλιά κτίρια, νέα περιβαλλοντικά πρότυπα
Η επανένταξη διατηρητέων κτιρίων στο παρόν είναι ακόμη δυναμικότερη όταν αυτά χαρακτηρίζονται από ισχυρή περιβαλλοντική ταυτότητα. Ενδεικτικό, όπως επισημαίνει ο Τάσος Γεωργαντζής, είναι το γεγονός ότι ένα από τα πιο προηγμένα κτίρια σε επίπεδο ενεργειακής συμπεριφοράς στην Ελλάδα σήμερα είναι ένα αποκατεστημένο οίκημα της δεκαετίας του 1930. Πρόκειται για τα νέα γραφεία της Prodea στην οδό Χρυσοσπηλιωτίσσης στην Αθήνα, που φέρουν τις περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις LEED και WELL. Τα απαιτητικά αυτά πρότυπα δίνουν έμφαση στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα και στις συνθήκες εργασίας και προβλέπουν από προδιαγραφές ηχομόνωσης μέχρι τη μέγιστη απόσταση ανάμεσα σε κάθε εργαζόμενο και κάποιο ανοιχτό παράθυρο. Η πιστοποίηση WELL ανανεώνεται μάλιστα ανά τακτά χρονικά διαστήματα, καθώς δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ποιότητα του αέρα. Στα γραφεία της Prodea υπάρχουν μετρητές που καταγράφουν τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα και της φορμαλδεΰδης. Ενδιαφέρον έχει πως, όσο κατασκευαζόταν το κτίριο, απαγορευόταν στους εργάτες να καπνίζουν, αφού υπήρχε ρήτρα χιλίων ευρώ για κάθε γόπα τσιγάρου που θα βρισκόταν στον χώρο. Η αυστηρότητα αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι ο καπνός που εγκλωβίζεται στα τοιχώματα εκλύεται σε βάθος χρόνου στον αέρα. Στα κτίρια που πιστοποιούνται με το πρότυπο WELL, το κάπνισμα απαγορεύεται ακόμα και στα μπαλκόνια και στην ταράτσα, ενώ επιτρέπεται μόνο σε απόσταση οκτώ μέτρων από αυτά.
«Νέο Βερολίνο» ή νέα Αθήνα;
Εκτός από τα ξενοδοχεία, οι συνεχώς αυξανόμενες επιλογές βραχυχρόνιας –και μη– διαμονής στην Αθήνα συνδέονται στενά με την ευρύτερη άνοδο της πόλης στις λίστες προτίμησης ταξιδιωτών και τηλεργαζομένων. Χωρίς να έχουν ακόμα ολοκληρωθεί όλες οι μεγάλες επενδύσεις ομίλων που δραστηριοποιούνται στην Αθήνα και παρά την πανδημία, έχει παρέλθει η εποχή που οι τουρίστες παρέκαμπταν την πρωτεύουσα. Η Μαρία Τσαυτάρη βρίσκει μάλιστα ότι το κοινό των Ευρωπαίων που επιλέγει την Αθήνα ως έδρα τηλεργασίας έχει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από εκείνο των τουριστών, αφού δημιουργεί μια νέα κουλτούρα μέσα στην πόλη. Σύμφωνα με την ίδια, το νέο κοινό της Αθήνας είναι, στο σύνολό του, πιο απαιτητικό. Επιθυμεί μια ωραία εμπειρία μέσα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου και δίνει σημασία τόσο στην αισθητική όσο και στον εξοπλισμό. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ολοένα και περισσότερα ξενοδοχεία δομούν τη διακόσμησή τους γύρω από ένα συγκεκριμένο concept ή ότι επενδύουν σε συστήματα ελέγχου του φωτισμού, της θέρμανσης και του ήχου από τον ίδιο τον φιλοξενούμενο. Η Αθήνα γίνεται «place to be» κι αυτό είναι κάτι που θα κλιμακωθεί την επόμενη πενταετία. «Η πόλη θα είναι πολύ ζωντανή και θα γνωρίσει μια νέα άνθηση, τόσο στο κέντρο όσο και στα προάστιά της. Κάποιοι λένε ότι η Αθήνα θα είναι το “νέο Βερολίνο”, εγώ λέω ότι η Αθήνα θα είναι η νέα Αθήνα», καταλήγει ο Τάσος Γεωργαντζής.