Μια «νέα πόλη» έχτισαν ο Κωνσταντίνος Βήτα με τον Νίκο Πατρελάκη προκειμένου να συναντηθούν ξανά καλλιτεχνικά. Η Neapoly, ένα φιλόδοξο οπτικοακουστικό εγχείρημα με καινούργια (από κοινού) ηλεκτρονική μουσική και πρωτότυπα βίντεο, δεν είναι μόνο μια πειραματική βουτιά στα άδυτα των αδύτων της electronica, παράλληλα με ένα ποιητικότατο road movie που διατρέχει τη φύση και τις πόλεις της χώρας. Είναι και η αιτία που τους ώθησε να παραμείνουν δημιουργικοί μέσα στη γενικότερη αδράνεια της καραντίνας και της πανδημίας των τελευταίων δύο ετών. Μετά την επιτυχημένη συνεργασία τους στο «Ο κόσμος είναι ένας», με θέμα τον Γιάννη Ρίτσο, οι δύο ταλαντούχοι μουσικοί συνοδοιπόροι επανέρχονται στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για την πρώτη παρουσίαση του νέου τους πρότζεκτ, θέλοντας να μοιραστούν την αμοιβαία αγάπη τους για την ηλεκτρονική μουσική, και όχι μόνο.
Αναρωτιέμαι τι συναισθήματα σας γεννιούνται τη στιγμή που ένα τόσο ευχάριστο γεγονός, σαν αυτό της πρώτης live παρουσίασης της νέας σας δουλειάς, έρχεται σε μια περίοδο πολέμου, με έναν ολόκληρο πλανήτη μουδιασμένο μπροστά στην απερίγραπτη βία που παρακολουθεί καθημερινά στις οθόνες του;
Κωνσταντίνος Βήτα: Δυστυχώς, ο πόλεμος ξεκίνησε πριν από λίγες μέρες. Δεν είχαμε φανταστεί ότι θα έρθουμε αντιμέτωποι με ένα τέτοιο βίαιο γεγονός σε αυτόν τον αιώνα. Βέβαια, καθημερινά ο άνθρωπος δείχνει και το καλό και το κακό πρόσωπό του. Η πολιτική της Ρωσίας είχε πάντα μια βίαιη απόχρωση, τώρα όμως δείχνει ότι είναι στραμμένη στο παρελθόν, κι αυτό είναι λυπηρό. Ο Πούτιν αναπολεί το παρελθόν και τώρα εκφράζει την έλλειψη της σχέσης του με την πραγματικότητα. Είναι απάνθρωπο να βγάζεις τους ανθρώπους στους δρόμους, να τους υποχρεώνεις να εγκαταλείψουν τη ζωή τους, να διαλύεις τις οικογένειές τους, να πετάς στους δρόμους τους αρρώστους, να αφαιρείς το δικαίωμα της αξιοπρέπειας.
Νίκος Πατρελάκης: Με επηρεάζει πολύ, όχι τόσο η αντίθεση της δημιουργικής μου χαράς με τη βία του πολέμου, όσο αυτή καθαυτή η βία και το παράλογο δίπλα στο σπίτι μας. Στο κέντρο της Ευρώπης, το 2022, εξελίσσεται μια αιματηρή εισβολή με σχεδόν δύο εκατομμύρια ανθρώπους ξεριζωμένους και τον φόβο των πυρηνικών να βγαίνει πάλι στην επιφάνεια. Δυσκολεύομαι να συγκεντρωθώ μέσα σε αυτή τη ματαιότητα, όχι να χαρώ. Είναι η εγγύτητα και οι συσχετισμοί μ’ εμάς που το κάνουν τόσο ακατανόητο, φέρνοντας αυτή τη δυσάρεστη προβολή στις ζωές μας. Πώς θα εξασφαλίζαμε τους ανθρώπους μας; Τι θα παίρναμε μαζί μας στη βαλίτσα για την προσφυγιά;
Πώς θα μεταφέραμε τη γάτα ή τον σκύλο μας; Θα είχαμε βενζίνη να φύγουμε και πού θα πηγαίναμε για να γλιτώσουμε τους βομβαρδισμούς αν αυτό συνέβαινε και σ’ εμάς; Το παράλογο του πολέμου είναι, δυστυχώς, μια συνθήκη καθημερινότητας εδώ και πολλές δεκαετίες στον πλανήτη. Απλώς όλα τα άλλα γίνονται σχετικά μακριά από εμάς, με την παγκόσμια αναμετάδοση χλιαρή λόγω έλλειψης μεγάλων και παγκόσμιων συμφερόντων. Αυτός ο πόλεμος μας ανάγκασε να αναθεωρήσουμε πολλές αντιλήψεις σχετικά με την ασφάλεια, τους πρόσφυγες, την οικονομία, την παγκοσμιοποίηση. Σίγουρα, μας έβγαλε από τον κοινωνικό λήθαργο, από τον αυτοματισμό όπου μας είχε οδηγήσει η πανδημία.
Η τέχνη και οι καλλιτέχνες πώς μπορούν να συνεισφέρουν σε τέτοιες κρίσιμες περιόδους;
Κ.Β.: Προσωπικά σε τέτοιες δύσκολες στιγμές δεν σκέφτομαι την τέχνη. Κάποιοι συνάδελφοι μπορεί να βγουν να τραγουδήσουν. Εγώ το μόνο που θα μπορούσα να κάνω είναι να βγω να διαδηλώσω ειρηνικά και να στείλω τις προσευχές μου για δικαιοσύνη. Οι σκέψεις και οι καρδιές μας χτυπούν κοντά σε αυτούς που υποφέρουν.
Ν.Π.: Η τέχνη μπορεί να βοηθήσει μόνο αν έχει πολιτικό χαρακτήρα, θεματολογία, στίχο. Αυτό είναι λίγο σπάνιο τον τελευταίο καιρό. Φαίνεται να έχει περάσει η εποχή της τέχνης-διαμαρτυρίας, χωρίς όμως να έχουν εκλείψει οι συνθήκες που θα μπορούσαν να τη γεννήσουν. Εκείνο που περιμένει κανείς πια περισσότερο είναι ο καλλιτέχνης να παίρνει θέση τις κρίσιμες στιγμές με τα λόγια και τις πράξεις του. Για να είμαι ειλικρινής, είναι το ίδιο ουσιαστικό, ειδικά για τους δημοφιλείς καλλιτέχνες με τους εκατομμύρια ακολούθους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Καλλιτέχνες που παίρνουν θέση έχουν προσφέρει ουσιαστικά στην ευαισθητοποίηση και στη διαμόρφωση της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Σε κάθε περίπτωση και με ό,τι μέσο διαθέτουμε, ας αρνηθούμε τη βία και τον πόλεμο και ας επιδιώξουμε ειρήνη, συναίνεση, ανοχή, ανθρωπισμό.
Η μουσική πραγματικότητα σήμερα πώς σας φαίνεται; Δεν μοιάζει λίγο με την εποχή μας, αν σκεφτούμε ότι τρέχουν τόσο πολλά, που δεν προλαβαίνουμε να τα αφομοιώσουμε;
Κ.Β.: Το ενδιαφέρον για μένα είναι ότι μέσα στη μουσική αποτυπώνεται ο χρόνος, το συναίσθημα που κυριαρχεί στους ανθρώπους. Αντανακλώνται οι φόβοι τους, η σχέση τους με την πραγματικότητα και την κοινωνία. Σήμερα βλέπεις μια καλλιτεχνική έξαρση. Κάθε δευτερόλεπτο βλέπεις και μια νέα κυκλοφορία παγκόσμια. Έτσι είναι, δεν προλαβαίνουμε να αφομοιώσουμε σχεδόν τίποτε. Ακούμε ενδιαφέροντα πράγματα, που γρήγορα ξεχνιούνται. Αυτό υπήρχε και παλιά, όμως όταν αγοράζαμε τη μουσική από τα δισκοπωλεία είχαμε μια διαφορετική εκτίμηση. Τώρα που κι αυτά σχεδόν χάθηκαν, ακούμε από τις ψηφιακές πλατφόρμες. Δεν έχω κάποια ιδιαίτερη γνώμη, ούτε αναπολώ. Απλώς προσπαθώ να δεχτώ τα γεγονότα. Δεν ξέρω πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, βλέπω όμως μια καλλιτεχνική ανησυχία, κι αυτό είναι πάντα θετικό.
Ν.Π.: Η μουσική πραγματικότητα αυτή τη στιγμή έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Συμβαίνουν χιλιάδες μικρά θαυμάσια πράγματα, που πολύ σύντομα θα οδηγήσουν σε μεγάλα ρεύματα και καινούργια είδη. Από την άλλη, ο εκδημοκρατισμός της πληροφόρησης μας μεταφέρει το βάρος να τα ανακαλύψουμε. Δεν έχουμε πια τον φίλο στο αγαπημένο μας δισκάδικο να έχει ήδη διαλέξει για εμάς τη μουσική που θα ακούσουμε. Καταναλώνω ώρες εξερεύνησης για καινούργια μουσική στις online πλατφόρμες και ευτυχώς υπάρχουν αρκετές που καλύπτουν το σύνολο της μουσικής πραγματικότητας.
Τι είναι πραγματικά εναλλακτικό σήμερα;
Κ.Β.: Δεν ξέρω πώς ορίζεις κάτι τέτοιο. Για μένα στο εναλλακτικό υπάρχει μια σχέση με τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό. Το βλέπω σαν ένα πεδίο όπου δεν υπάρχει κάποιος άνθρωπος για να ακολουθήσεις, δεν υπάρχει η δύναμη της προσωπικότητας, κι έτσι αντιλαμβάνεσαι ότι δεν υπάρχει και δομημένη προοπτική, παρά μονάχα διάφορες κατευθύνσεις. Κάπου εκεί μέσα προσπαθείς να βρεις έναν δικό σου δρόμο, που δεν γνωρίζεις τι μορφή θα έχει. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αρχίζεις να πειραματίζεσαι. Προσωπικά, προσπαθώ να βρω μια ιδέα για το πώς λειτουργούν οι ανθρώπινες υποθέσεις και μέσα σε αυτό το πεδίο εκφράζω την πίστη μου για το πώς ενώνομαι και συνδέομαι με τη φύση.
Ν.Π.: Εναλλακτικό για μένα είναι αυτό που αγνοεί τη συνθήκη που υπάρχει στην τέχνη σήμερα, τη συνθήκη της ανάγκης για αναμετάδοση και επιβεβαίωση, τη συνθήκη της εκμετάλλευσης από προδιαγραφή, της άμεσης επιβράβευσης ή της όποιας επιβράβευσης, για να είμαι ειλικρινής. Είναι εκείνο που αντιδρά με κάποιον τρόπο. Είναι το φωτεινό σε μια σκοτεινή εποχή.
Βάλτε με στο σύμπαν του Neapoly. Πώς γεννήθηκε η ιδέα γι’ αυτή τη νέα σας συνεργασία;
Κ.Β.: Ήλθε από μια σκέψη που είχαμε για μια διαδικτυακή συναυλία μέσα στην πανδημία. Κάπως έτσι ξεκίνησε, και φτιάξαμε μουσική μαζί και ξεχωριστά. Στην πορεία το ονομάσαμε Neapoly, γιατί ταίριαζε με αυτή την προσπάθεια που για μας ήταν κάτι καινούργιο. Είχαμε έντονη την ανάγκη με όλα αυτά που συνέβαιναν γύρω μας να δημιουργήσουμε κάτι από κοινού, και μάλιστα πριν από λίγο καιρό τελειώσαμε το mastering του άλμπουμ, γιατί μετά τις συναυλίες θέλουμε να το κυκλοφορήσουμε, τουλάχιστον στις ψηφιακές πλατφόρμες πρώτα. Στην πρώτη καραντίνα ήμασταν αποκλεισμένοι στα χωριά μας. Τηλεφωνούσαμε ο ένας στον άλλο και μοιραζόμασταν μέσω email τα πρώτα δείγματα, μια μπασογραμμή, ένα sequencer. Στην πορεία άρχισε να γίνεται πιο συγκεκριμένο. Παράλληλα, ο Νίκος έφτιαχνε τα βίντεο και όλα έγιναν πιο ξεκάθαρα σε σχέση με τη μουσική. Είναι ένα ηλεκτρονικό έργο που στηρίζεται κατά κάποιον τρόπο στα arpegiator που παράγονται από τα συνθεσάιζερ.
Ν.Π.: Το νέο κοινό μουσικό μας εγχείρημα με τον Κωνσταντίνο έχει ως βασική αναφορά την electronica. Το δημιουργήσαμε τα πρώτα δύο χρόνια της πανδημίας, με διάθεση αυτοπροσδιορισμού, εξερεύνησης και περιπέτειας, με αγαθές προθέσεις και αγάπη. Είναι δώδεκα ηλεκτρονικά κομμάτια, που δημιουργήσαμε αρχικά για να τα παρουσιάσουμε online, στη συνέχεια όμως έγιναν άλμπουμ, το οποίο θα κυκλοφορήσουμε σύντομα. Για τη συναυλιακή του εκδοχή συμπληρώθηκε με εικόνα, που θα παρουσιάσουμε επίσης για πρώτη φορά στην Εναλλακτική. Ας πούμε ότι είναι το κοινό συναισθηματικό μας ημερολόγιο από εκείνη την εποχή.
Αυτή η κοινή βόλτα τι σας αποκάλυψε;
Κ.Β.: Μέσα από μια συνεργασία κερδίζεις πολλά πράγματα, γνωρίζεις τον άνθρωπο δίπλα σου, προσπαθείς να δείχνεις τον καλύτερο εαυτό σου, μαθαίνεις να ακούς, είναι ένα καινούργιο σχολείο. Με τον Νίκο γνωριζόμαστε πολλά χρόνια, έχουμε συνεργαστεί με διάφορους τρόπους, έχουμε πολλά κοινά. Στο στούντιο δουλέψαμε ήσυχα. Μαγειρεύαμε, φτιάχναμε καφέ, ανταλλάσσαμε απόψεις για μουσική, ακούγαμε ήχους, μιξάραμε. Ήταν ένα έργο που πήρε πολύ χρόνο για να δημιουργηθεί κι έχω πολύ όμορφα συναισθήματα μέσα από αυτό.
Ν.Π.: Θυμηθήκαμε πράγματα, παρά ανακαλύψαμε, τόσο στην ουσία όσο και στη διαδικασία. Θυμηθήκαμε τις ρίζες στον ήχο μας και τους πρώτους τρόπους, τις ενορχηστρώσεις, τις φόρμες και τους ήχους. Θυμηθήκαμε πόσο καλά περνάμε όταν δουλεύουμε μαζί στο στούντιο. Ήταν μια κοινή βόλτα που δημιούργησε συνθήκες συναισθηματικής και ψυχολογικής επιβίωσης σε μια δύσκολη εποχή.
Τα βίντεο που θα δούμε στη συναυλία λέτε ότι είναι μια ποιητική περιήγηση στην Ελλάδα. Νίκο, μπορείς να μου περιγράψεις αυτό το ιδιαίτερο road movie;
Ν.Π.: Ήθελα τα βίντεο να έχουν τη συνείδηση του road movie, του τυχαίου και του απρόσμενου που καταγράφεται, την εναλλαγή των σκηνικών, την προσωπική περιήγηση και την αναζήτηση. Με αυτό το σκεπτικό ταξιδέψαμε και κινηματογραφήσαμε το πρωτογενές υλικό με τον συνεργάτη μου, Κώστα Κατριό, σε ένα κομμάτι της χώρας που δεν είχαμε εξερευνήσει κινηματογραφικά μέχρι το Neapoly. Αφεθήκαμε ξανά στη μαγεία της ελληνικής φύσης, περπατήσαμε βουνά και κάμπους, διασχίσαμε ποτάμια και δάση, πετάξαμε πάνω από θάλασσες, κοιτάξαμε σύννεφα και ηλιοβασιλέματα με προσοχή. Στη συνέχεια, στο στούντιο δημιουργήθηκαν ψηφιακά στρώματα, οργανικά απλωμένα πάνω σε αυτή τη λαμπερή φύση, σε επικοινωνία και διάδραση με αυτήν. Η προβολή του γίνεται σε μια οθόνη με φόρμα «ορίζοντα». Μεγάλες εικόνες από λιβάδια και θάλασσες, ήλιους και βουνά, μια αποτύπωση της λαχτάρας μου για ανοιχτή φύση και ουρανούς μετά τον αποκλεισμό, την απομόνωση και τον φόβο. Τα γυρίσματα στη δυτική και βόρεια Ελλάδα έγιναν με βάση τα Ιωάννινα, ενώ αυτά στην Πελοπόννησο είχαν ως βάση την Επίδαυρο. Τα πλάνα της πόλης γυρίστηκαν στις γειτονιές μας στην Αθήνα.
Η πανδημία, μέσα στην οποία γεννήθηκε το πρότζεκτ, τι σας έκανε να δείτε με άλλα μάτια;
Κ.Β.: Η πανδημία μού έδωσε χρόνο να επαναπροσδιοριστώ γενικότερα, για τον απλούστατο λόγο ότι ξαφνικά απομονώθηκα στο χωριό μου. Παρατηρούσα ξανά τα βουνά, τα κύματα της θάλασσας, φρόντιζα τους ηλικιωμένους συγγενείς μου, πήγαινα τους ψώνιζα, έμαθα να κάνω υπομονή, έμαθα να ζω με λιγότερες ανέσεις και να αντιλαμβάνομαι πως ο χρόνος είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που νόμιζα στην πόλη. Βρέθηκα χωρίς δουλειά για μεγάλο διάστημα, έμαθα να δίνω κουράγιο, κοιμόμουν νωρίς σε ένα άδειο δωμάτιο που ήταν κρύο και ενώ ήμουν κοντά στην εθνική οδό, για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν έβλεπα καθόλου αυτοκίνητα. Ήταν σαν να βρέθηκα σε έναν διαφορετικό κόσμο. Για μένα ήταν σημαντική εμπειρία. Ζωγράφισα πάρα πολύ, έφτιαχνα τελάρα και κάπου εκεί μέσα σε όλα αυτά δημιουργήθηκαν πολλές συνθέσεις από τη Neapoly. Είχα έναν υπολογιστή και με ένα παλιό συνθεσάιζερ, το Roland JD 800 που είχε ξεμείνει στο υπόγειο του σπιτιού, άρχισα να συνθέτω για το πρότζεκτ που λέγαμε με τον Νίκο.
Ν.Π.: Προσωπικά δυσκολεύτηκα ιδιαίτερα, καθώς πρόσφατα είχε προηγηθεί η απώλεια του αγαπημένου μου πατέρα. Στην αρχή της πανδημίας βρέθηκα αποπροσανατολισμένος και περιορισμένος ταυτόχρονα. Κατάφερα να εστιάσω ξανά, φροντίζοντας την οικογένειά μας στο σπίτι, επικοινωνώντας καθημερινά με τη μητέρα μου, την αδερφή μου, τους φίλους μου και στη συνέχεια με μουσική, ακούγοντας, αρχειοθετώντας, γράφοντας.
Οι πρώτες μας μουσικές δοκιμές με τον Κωνσταντίνο είχαν μια κάθαρση για μένα. Διέλυσαν την ομίχλη και την αβεβαιότητα των συνθηκών.
Κωνσταντίνε, ένας πίνακας με δύο αλεπούδες που ζωγράφισες εκείνη την περίοδο είναι το εικαστικό που αντιπροσωπεύει το πρότζεκτ.
Τι συμβολίζει για σένα;
Κ.Β.: Τις ζωγράφισα μέσα στην πανδημία. Κάποια βράδια παρατηρούσαμε έξω από το σπίτι δύο αλεπούδες που έψαχναν για φαγητό. Ήταν πανέμορφες και αδύνατες. Έβγαιναν στο χωριό τη νύχτα, κι έτσι, με αυτή την αφορμή, έκανα τον πίνακα. Η τοποθέτηση στον καμβά, βέβαια, είναι εντελώς διαφορετική. Εκείνη την εποχή ζωγράφιζα με απίστευτη όρεξη. Έχω φτιάξει πολλούς πίνακες και σκέφτομαι, όταν όλα ηρεμήσουν, να κάνω μια έκθεση στην Αθήνα. Η ζωγραφική μετά τη μουσική είναι η μεγάλη μου αγάπη. Κάθε μέρα περιμένω με ανυπομονησία την ώρα που θα πιάσω τα λάδια στα χέρια μου. Συνήθως ζωγραφίζω τις νύχτες, γιατί έχει ησυχία.
Έχει αλλάξει κάτι στον τρόπο που αντιμετωπίζετε τη δημιουργία μέσα στα χρόνια;
Κ.Β.: Όταν κάποια στιγμή, στη μέση της καριέρας μου, ζούσα από το ταμείο ανεργίας, μου δόθηκε η ευκαιρία να καταλάβω πού πρέπει να επικεντρωθώ. Μορφώθηκα μέσα στην κοινωνία γιατί ήταν δωρεάν η εκπαίδευση. Έτσι, άρχισα να αντιλαμβάνομαι ποιος είμαι. Σήμερα, η μουσική μοιάζει περισσότερο με επιχείρηση απ’ ό,τι ήταν στο παρελθόν. Πολλά έχουν αλλάξει, οι κοινωνίες έχουν αλλάξει, η ανασφάλεια του επαγγέλματος όμως παραμένει. Όλοι στη ζωή αυτή κάποια στιγμή θα εκπαιδευτούμε, είτε πλούσιοι είτε φτωχοί. Όλοι έχουμε έρθει για να μάθουμε κάτι. Αυτές οι αλλαγές, αυτή η μαθητεία, είναι αυτά που αφήνω να υπάρχουν μέσα στη μουσική μου.
Ν.Π.: Ελπίζω όχι. Η μουσική είναι το μόνο πράγμα που φαντάζει στα μάτια μου γεμάτο δυνατότητες καθώς ξυπνάω το πρωί. Αυτό μου συνέβαινε σχεδόν για τα πάντα όταν ήμουν νεότερος. Εξακολουθώ να θέλω να μαθαίνω, να διαβάζω, να εξερευνώ και να πειραματίζομαι.
Πείτε μου κάτι που σας δίνει χαρά σήμερα.
Κ.Β.: Η χαρά για μένα είναι μια εσωτερική κατάσταση που βρίσκω κάποιες στιγμές. Χθες έτρεχα με το ποδήλατο σε έναν παράδρομο της Συγγρού προς τη θάλασσα και είχε συννεφιά. Κάποια στιγμή είπα μέσα μου: «Θεέ μου! Μακάρι να έβγαινε λίγο ο ήλιος». Μετά από λίγη ώρα, ένα μεγάλο σύννεφο έκανε λίγο δεξιά και βγήκε ο ήλιος. Αυτό ήταν κάτι που με έκανε πολύ χαρούμενο.
Ν.Π.: Μια τρυφερή λέξη στο σπίτι, η γάτα και τα αδέσποτά μας, μια στιγμιαία εικόνα του πορτοκαλί ήλιου στη διπλανή ταράτσα, ο φρέσκος πρωινός αέρας, αυτός –επιτέλους– ο ήχος που προσπαθούσα να φτιάξω μία εβδομάδα, δυο κουβέντες με έναν παλιό φίλο, η άνοιξη που έρχεται.
ΙΝFO → Συναυλία / Πρώτη παρουσίαση / Κωνσταντίνος Βήτα, Νίκος Πατρελάκης / Neapoly / 17, 18, 19, 20 Μαρτίου / Ώρα έναρξης: 20.30 (Κυριακή: 19.30). Τιμές εισιτηρίων: €15, €20 • Φοιτητικό, παιδικό: €10. Προπώληση στα ταμεία της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ (213-0885700, καθημερινά 09.00-21.00) και στο www.ticketservices.gr