Ο Θοδωρής Αθερίδης με το πνεύμα και το χιούμορ, ο απολαυστικός ομιλητής, ο πρόσχαρος, ο εξωστρεφής, το ανοιχτό βιβλίο. Ο Θοδωρής Αθερίδης με τις σκοτεινές πλευρές, για τις οποίες έχει μιλήσει πρόθυμα και κυρίως συνειδητά, «για να βοηθήσω, να δώσω έναυσμα για αλλαγή». Φέτος υπογράφει το ένατο έργο του στη σειρά, αυτή τη φορά με ξεκάθαρο στόχο και κίνητρο να κάνει το κοινό να γελάσει με την καρδιά του, να κλαίει από τα γέλια, να ευχαριστιέται και να αναφωνεί «να τι χάναμε τόσο καιρό κλεισμένοι στο σπίτι!». Όσο για το νέο κακό που καιροφυλακτούσε, τον πόλεμο, επιμένει στην αποδραματοποίηση και συνιστά το γέλιο ως θεραπεία. Άλλο που ο ίδιος χάνει τον ύπνο του…
Γεια σου, Θοδωρή. Τι νέα;
Τι νέα; Δεν κοιμήθηκα χθες το βράδυ. Διάβασα ότι πήρε φωτιά το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια και ξαγρύπνησα. Θα ήταν, λέει, δέκα φορές μεγαλύτερη καταστροφή από το Τσέρνομπιλ και, αν γινόταν έκρηξη, θα έπρεπε να εκκενωθεί η Ευρώπη. Τώρα τι είναι αυτά; Δεν προλάβαμε να χαρούμε που τελειώνουμε με την Covid και γίνεται πόλεμος. Έλεος. Μάλλον η ζωή μας έχει γίνει σαν σειρά στο Netflix. Πρέπει να έχει συνεχώς ανατροπές, για να μη σταματήσεις να παρακολουθείς τα επεισόδια. Σαν να σου λέει δεν μπορείς πια να είσαι απολιτίκ. Τελείωσε αυτό.
Εσύ δηλαδή πώς τοποθετείσαι σε αυτό που συμβαίνει;
Έχω μεγαλώσει και έχω πάψει να έρχομαι σε αντιπαράθεση. Αλλά είναι κατανοητό πια ότι δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε ούτε στο αυτονόητο. Τα γεγονότα υπάρχουν απλώς για να πάρουμε θέση απέναντί τους, σαν να μην έχουν από μόνα τους ένα ειδικό βάρος. Όλα είναι αφορμές για να τοποθετηθούμε. Να σου πω ΕΓΩ πώς το βλέπω αυτό. Να σου πω ΕΓΩ τη δική μου άποψη.
Η φετινή παράστασή σου προσφέρει απλόχερα γέλιο. Αναρωτιέμαι αν αυτές τις μέρες, με αυτά που συμβαίνουν, μπορεί κάποιος να αισθανθεί ακόμη και ενοχές προσφέροντας ένα τέτοιο θέαμα στον εαυτό του. Ή, από την άλλη, μήπως είναι πιο απαραίτητο από ποτέ;
Για μένα, η αποδραματοποίηση είναι δρόμος ζωής. Και δεν μιλάω για την αποδραματοποίηση γεγονότων της ζωής των άλλων. Μιλάω για μένα τον ίδιο. Εμένα με πνίγει το δράμα, με καταπίνει, με ρουφάει σε μια περιδίνηση τρομακτική. Η αντίστασή μου είναι η ισοπέδωση του δράματος. Να μπορέσω να το υπονομεύσω με τέτοιο τρόπο ώστε να του δώσω μηδαμινές διαστάσεις. Ο μόνος τρόπος να το κάνεις αυτό είναι το γέλιο.
Σκέφτομαι μήπως κάποια πράγματα δεν έχουν αστεία πλευρά.
Αστεία πλευρά έχουν όλα. Ακόμη και το πένθος. Δεν λέμε ότι στον γάμο έχουμε κλάμα και στην κηδεία γέλιο; Όλοι το έχουμε βιώσει αυτό. Στις περιπτώσεις βέβαια που δεν είναι αναπάντεχη η απώλεια, που ακολουθεί τη ροή της ζωής. Στην απώλεια που συμβαίνει με λάθος σειρά, δεν ισχύει το «η ζωή συνεχίζεται».
Λες στην παράσταση μια φράση: «Το γέλιο γεννήθηκε από τον φόβο». Τι σημαίνει αυτό;
Υποτίθεται ότι είναι ένας μηχανισμός για τα ζώα. Η μαϊμού, όταν βρίσκεται μπροστά σε μια απειλή, γελάει προκειμένου να ακουστεί και να ειδοποιηθούν και οι υπόλοιπες που βρίσκονται τριγύρω. Αλλά ισχύει για όλους μας. Αν πεις σε μια παρέα μια πολύ δυσάρεστη είδηση, το πρώτο πράγμα που θα κάνει είναι να γελάσει. Πάω τώρα στο διπλανό τραπέζι και λέω: «Πήρε φωτιά το εργοστάσιο της Ζαπορίζια». Θα αρχίσουν για λίγα δευτερόλεπτα να γελάνε. Για να σταθούν θωρακισμένοι στο γεγονός. Ο Δαρβίνος επίσης λέει ότι γελάμε για να μην σκοτώσουμε. Κι αυτό το έχεις δει. Σε ταινίες γουέστερν, για παράδειγμα, όπου ο Δαβίδ της υπόθεσης πηγαίνει στον Γολιάθ και τον κοιτάζει απειλητικά και ο δεύτερος σκάει στα γέλια. Μετριάζεις την επιθετικότητά σου με το γέλιο. Το πιο σημαντικό όμως που λέω στην παράσταση είναι να γελάτε γιατί φεύγει ο διάολος. Είναι κομπλεξικός ο διάολος και νομίζει ότι γελάμε μαζί του, σκύβει το κεφάλι και φεύγει. Τις στιγμές που οι άνθρωποι γελάνε, δεν υπάρχει διάολος.
Κυριολεκτικά παραδίδεις μαθήματα κωμωδίας στη φετινή σου παράσταση. Ούτε που φαντάζεται ο θεατής πόσο θα γελάσει ερχόμενος…
Κοίταξε, οι όροι να ξαναβρεθούμε με το κοινό μετά τον παρατεταμένο περιορισμό έπρεπε, κατά τη γνώμη μου, να μην είναι στοχαστικοί. Ήθελα η επιστροφή στο θέατρο να είναι με όρους απόλαυσης. Ήθελα κάποιοι να παίζουν στη σκηνή και κάποιοι από κάτω να γελάνε. Είπα θα κόψω τον λαιμό μου να κάνω ένα τέτοιο έργο. Αν και έχει και μια μελαγχολική απήχηση.
Μια και το λες, κάτι που σχολιάζεται στα Μαθήματα κωμωδίας είναι η στροφή που κάνει στο τέλος και από εκεί που έχεις δακρύσει από το γέλιο, βουρκώνεις από λύπη. Χωρίς να θέλω να κάνω spoiler. Γιατί μια κωμωδία να μην μπορεί να παραμείνει μέχρι τέλους κωμωδία, χωρίς ψήγμα μελαγχολίας;
Μα συνυπάρχουν αυτά στη ζωή και εναλλάσσονται διαρκώς. Δεν υπάρχει happy end. Ξέρεις ποιο είναι το μόνο happy end; Ο θάνατος. Γιατί αυτός είναι και το μόνο τέλος στη ζωή, άρα μπορεί να είναι λυτρωτικός, απελευθερωτικός. Μιλάω πάντα με φυσικούς όρους ζωής. Έχοντας στο μυαλό μου ανθρώπους που ωριμάζουν, μαραίνονται και σιγά σιγά πέφτουν από το δέντρο. Δεν συμβαίνει πάντα έτσι. Το ζήτημα είναι ότι, επειδή η ζωή έχει δικούς της όρους, όταν κάποιος πεθαίνει, είναι εκτός θέματος. Το θέμα πάντα είναι η ζωή. Σκέψου μέσα στον μεγάλο σου πόνο, πριν πας στην κηδεία, σκέφτεσαι τι θα φορέσεις. Σε νοιάζει. Είναι μια τελετή. Η ζωή είναι εδώ. Τα μάτια συνεχίζουν να κοιτάνε. Πού είναι η μαύρη μου φούστα; Πώς είναι τα μαλλιά μου; Να ξυριστώ;
Με αφορμή μια κωμωδία συζητάμε για κηδείες και θανάτους.
Ναι, και τώρα γελάμε με το σχόλιό σου! Μαζί είναι αυτά, αυτό λέω.
Μια και το πήγαμε εκεί, είχες πει ότι πέρασες κατάθλιψη στο lockdown.
Δεν ήταν κατάθλιψη. Έπαθα μια αγχώδη νεύρωση και έκανα φοβικούς πονοκεφάλους. Τα παυσίπονα δεν βοήθησαν, γιατί κινδύνεψα να πάθω κεφαλαλγία από εθισμό σε αυτά και τελικά η θεραπεία ήταν τα αντικαταθλιπτικά.
Άρα δεν ήταν κάποια δύσκολη σκέψη που το προκάλεσε αυτό.
Δεν έκανα κάτι διαφορετικό από όλους τους άλλους. Η άμυνα όμως αυτή, ο ορθολογισμός ότι δεν έγινε και κάτι, δούλευε από μέσα και μου έβγαλε έναν γενικό φόβο, μια αίσθηση αφανισμού. Έδιωχνα με το μυαλό τον φόβο και αυτός έδρευε αλλού, προκαλώντας πονοκεφάλους.
Γενικά μιλάς πολύ ανοιχτά. Σαν οι χιλιάδες άνθρωποι που ανοίγουν μια τηλεόραση ή ένα περιοδικό να είναι φίλοι σου. Δεν νιώθεις εκτεθειμένος;
Έτσι είμαι από παιδί. Θα σου πω… Όταν ήμουν πιτσιρικάς, ήμουν ένας φέρελπις ηθοποιός, έλεγαν για μένα ότι έχω ταλέντο κ.λπ. Στο μυαλό μου ήταν να πάω στην Επίδαυρο, να παίξω πρώτους ρόλους. Δεν ήμουν και άσχημος. Είχα μια παρουσία που είχε μια ποιότητα. Πολύ γρήγορα, στα 30 μου, αποφάσισα ότι δεν με ενδιαφέρει το όλο θέμα. Από την ώρα που ενεπλάκην στους Άγαμους Θύτες και άρχισα να γράφω τα δικά μου κείμενα, είπα ότι γι’ αυτό μπήκα σ’ αυτή τη δουλειά. Για να γράφω, να παίζω και να σκηνοθετώ, λειτουργώντας σαν σφουγγάρι της πραγματικότητας και της εποχής μου. Αυτό, αν το σκεφτείς, είναι προέκταση ενός ανοιχτού εαυτού. Τώρα, σε πιο βαθιά ψυχανάλυση, κάποιος θα σου πει αυτός που ανοίγεται τόσο πολύ άραγε τι να κρύβει; Αν με ρωτήσεις τι κρύβω, ούτε εγώ ξέρω.
Και για τον αλκοολισμό έχεις μιλήσει ανοιχτά.
Αυτό μου ήταν πάρα πολύ εύκολο. Ένιωθα πια την αγάπη του κόσμου και ήξερα ότι θα επηρεάσω, ότι θα πείσω μιλώντας. Ήθελα, αντί να με θαυμάζουν, να με δουν σαν έναν από αυτούς. Ο αλκοολικός έχει μια ήττα μέσα του, οπότε ό,τι θαυμάζει το θεωρεί απλώς διαφορετικό από τον ίδιο. Λέει «καλά, αυτός είναι άλλο». Αν του πεις ότι αυτό που θαυμάζεις είναι σαν εσένα, τι θα γίνει; Αυτό ήθελα να κάνω και το έκανα συνειδητά. Βοηθήθηκε κόσμος τότε. Έστειλα μπόλικους στους Ανώνυμους Αλκοολικούς. Φυσικά, αυτό είναι προσωπικός αγώνας. Ένα μικρό έναυσμα προσέφερα και μια δεύτερη σκέψη σε κάποιους που προσπαθούν από ενοχή να νιώσουν από πάνω από μια κατάσταση την ώρα που είναι ακριβώς από κάτω. Δηλαδή, την ώρα που υποφέρεις από αλκοολισμό, λες εμένα μου αρέσει και το πίνω, δεν έχω κανένα πρόβλημα. Πράγμα που ποτέ δεν ισχύει.
Και κάτι άλλο βαθιά προσωπικό μοιράστηκες πρόσφατα: ότι δεν θέλεις να πάρεις διαζύγιο από τη μητέρα του παιδιού σου. Μου έκανε εντύπωση ως δημόσια δήλωση, δεδομένου ότι είσαι χρόνια σε μια άλλη σχέση, με τη Σμαράγδα Καρύδη.
Είναι σαφές πια ότι η σχέση μου είναι με μια άλλη γυναίκα και ότι η μητέρα της κόρης μου είναι οικογένειά μου. Είμαστε από παιδιά μαζί και δεν μπόρεσα ποτέ να τη δω σαν κάτι ξέχωρο από μένα. Αν ήθελε εκείνη, σαφώς θα είχαμε πάρει διαζύγιο, αλλά να σου πω κάτι; Και διαζύγιο να είχαμε πάρει, πάλι οικογένειά μου θα ήταν.
Αν κάθε σχέση βασίζεται σε ένα δίπολο, π.χ. ο αισιόδοξος και ο απαισιόδοξος, ο ονειροπόλος και ο ορθολογιστής, κ.ο.κ., ποιο είναι το δίπολο της σχέσης σου με τη Σμαράγδα Καρύδη;
Δεν είναι δίπολο ακριβώς. Η αλήθεια είναι ότι η Σμαράγδα ανακλαστικά είναι πιο αισιόδοξη από μένα. Έχει κι εκείνη όμως έντονη ανάγκη αποδραματοποίησης, οπότε ταιριάζουμε σ’ αυτό. Όταν τα πράγματα σκουραίνουν, τα αναλύουμε, πέφτουμε και τελικά παίρνουμε την απόφαση και το γυρίζουμε. Παύουμε να ασχολούμαστε. Κάναμε κάποια στιγμή βόλτα με τον σκύλο και εγώ ήμουν σε μια πολύ δύσκολη φάση της ζωής μου. Μου είπε: «Είσαι στριμωγμένος, αυτό είναι όλο». Είναι πολύ καλύτερη λέξη το «στριμωγμένος» από το «στενοχωρημένος». Καταλαβαίνεις; Η στενοχώρια απειλεί σε μια μονιμότητα. Σαν να μην έχεις δικαίωμα την επόμενη μέρα να είσαι καλύτερα. Ενώ το στρίμωγμα έχει παροδικότητα.
Έχεις μια ιδιαίτερη σχέση με τη θρησκεία.
Είναι μια ανάγκη μου. Δεν με ενδιαφέρει αυτός ο κόσμος αν δεν είναι προϊόν δημιουργίας. Όλος ο κόσμος μιλάει για τη χαώδη τυχαιότητα. Εγώ πιστεύω ότι η τύχη είναι το μυστικό σχέδιο του Θεού. Αυτό μου δίνει νόημα και ελπίδα και κυρίως δίνει ποίηση. Μαθαίνεις να κοιτάζεις έναν άνθρωπο και το χαμόγελό του να γίνεται γοητευτικό. Αν δεν υπάρχει Θεός, το χαμόγελό του είναι ένα τυχαίο αποτέλεσμα κάποιων χαρακτηριστικών. Θέλω να είναι θεόπνευστα τα πράγματα.
Ακούγεται φιλοσοφική η πίστη σου.
Δεν μπορεί να μην είναι, αφού η θεολογία είναι η ύψιστη φιλοσοφία.
Κάνεις τον σταυρό σου; Ανάβεις κεράκι;
Βέβαια, και τα δύο τα κάνω. Είχα και πνευματικό. Και θα σου πω τώρα τη διαφορά ανάμεσα στον ψυχαναλυτή και τον πνευματικό. Αν έχεις βρει έναν ψυχαναλυτή και σε βοηθάει, αν ξαφνικά πεθάνει, θα χάσεις τη γη κάτω από τα πόδια σου. Όταν πέθανε ο πνευματικός μου, δεν στενοχωρήθηκα, συνέχισα να επικοινωνώ μαζί του μέσω προσευχής και χάρηκα που πήγε ο άνθρωπος εκεί που προσδοκούσε με τόση πίστη. Γράψε τα, κι ας με κοροϊδεύουν, δεν με νοιάζει.
Τα τελευταία χρόνια έχεις έναν ακόμη ρόλο, αυτόν του παππού.
Για έναν γοητευτικό ηθοποιό μπορεί αυτός ο ρόλος να πυροδοτήσει και μια κρίση μέσης ηλικίας;
Το αντίθετο έγινε μ’ εμένα. Μου έδωσε ζωή, μου ανανέωσε στόχους. Όπως είχα όνειρα για το παιδί μου, έχω όνειρα για τον εγγονό μου. Θέλω να τον δω να μεγαλώνει. Επίσης, δεν σκέφτομαι ότι είμαι μεγάλος, σκέφτομαι ότι είμαι μικρός για παππούς. Τα χέρια μου και τα πόδια μου πιάνουν, μπορώ να παίξω μαζί του σαν να είμαι ο μπαμπάς του. Δεν είμαι ο παππούς με το μπαστούνι.
Δηλαδή δεν έχεις περάσει κρίση μέσης ηλικίας;
Την έχω περάσει από συμφραζόμενα. Όταν πήγα στη σχολή να διδάξω και μου μιλούσαν στον πληθυντικό, μπερδεύτηκα. Δεν μπορούσα με τίποτα να τους τον κόψω τον πληθυντικό. Εντάξει, έχει να κάνει και με τη φυσική κόπωση. Δηλαδή τους βλέπω να τρέχουν στα μπαρ και στα μπουζούκια και μου φαίνεται αδιανόητο. Να σταθώ σε ορθάδικο και να βγάζω σέλφι!
Θα ήθελες να μπορούσες να το κάνεις;
Σίγουρα δεν θέλω να το κάνω, είτε μπορώ είτε όχι. Κάνουν έναν κύκλο τα πράγματα, τα χορταίνεις και μετά βαριέσαι να τα ξανακάνεις. Αυτό είναι το ωραίο. Από τα 20 μέχρι τα 35 δεν μπορείς να αυτοκαθοριστείς. Περιμένεις να συγκριθείς ή να επιβεβαιωθείς από μια γκόμενα για να καταλάβεις ποιος είσαι. Στα 40 αρχίζεις να βρίσκεις την άκρη σου και όλα αυτά σε κουράζουν. Θέλεις κοντά σου ανθρώπους να σου ταιριάζουν, όχι να σε κοντράρουν.
Τι θα κάνεις όταν φύγουμε από εδώ;
Θα πάω λίγο στο Παλλάς, να δω την πρόβα της Σμαράγδας, και μετά θα τσιμπήσουμε στο Athénée ή θα πάμε σπίτι μας.
☛ Μαθήματα κωμωδίας, Μικρό Παλλάς, Αμερικής 2, έως 17/4.
Σκηνοθεσία και μουσική επιμέλεια: Θοδωρής Αθερίδης.
Σκηνικά: Μαρία Φιλίππου.
Κοστούμια: Άγις Παναγιώτου.
Βοηθός σκηνοθέτη: Κάλλη Μαυρογένη.
Πρωταγωνιστούν: Θοδωρής Αθερίδης, Δήμητρα Ματσούκα, Αντώνης Κρόμπας, Δημήτρης Σαμόλης, Αναστασία Τσιλιμπίου.