Κείμενο: Trisha Pasricha*c.2022 – The New York Times Company / Απόδοση: Σίμος Καβαλιεράτος
Κάθε εβδομάδα, στο γαστρεντερολογικό μου ιατρείο οι ασθενείς μου παραπονιούνται ότι αισθάνονται τα ρούχα τους στενά και νιώθουν την κοιλιά τους να πιέζεται. «Είναι σαν να είμαι 30 εβδομάδες έγκυος», είναι η φράση που χρησιμοποιούν συχνά τόσο 65χρονοι άνδρες όσο και 20χρονες γυναίκες.
Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, το ότι οι ασθενείς αυτοί υποφέρουν από φούσκωμα, αυτό το δυσάρεστο αίσθημα πίεσης στο στομάχι που επηρεάζει περίπου 1 στους 5 ενήλικες – ένα διαφορετικό αλλά σχετικό φαινόμενο, που ονομάζεται διάταση, χαρακτηρίζεται από ορατή αύξηση της κοιλιακής περιφέρειας που συχνά συνοδεύει το φούσκωμα. Ωστόσο, το γιατί συμβαίνει, αλλά και πώς θεραπεύεται, συχνά αποτελεί γρίφο για ιατρούς και πάσχοντες. «Πολλοί λένε “σιγά, είναι μόνο ένα φούσκωμα”, οπότε δεν του δίνεται η σημασία που απαιτείται», λέει η δρ Κίμπερλι Χαρέρ, γαστρεντερολόγος και ειδική στην κινητικότητα του εντέρου στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.
Για τους περισσότερους ανθρώπους, το φούσκωμα και η διόγκωση υποχωρούν μετά από σύντομο χρονικό διάστημα. Αλλά ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στο φούσκωμα από άλλους. Όσοι πάσχουν από ορισμένες ιατρικές παθήσεις –όπως δυσανεξία στη λακτόζη, κοιλιοκάκη ή διαταραχές που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο το έντερο μετακινεί το περιεχόμενό του σε όλο το σώμα (όπως η γαστροπάρεση)– έχουν πιο τακτικά φουσκώματα, ως αποτέλεσμα της περίσσειας αερίων.
Εάν δεν έχετε αυτές τις παθήσεις, αλλά έχετε φούσκωμα που επιμένει για μήνες, μπορεί να έχετε κάτι που ονομάζεται λειτουργικό φούσκωμα. Καταστάσεις όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή η χρόνια ιδιοπαθής δυσκοιλιότητα εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι εξετάσεις φαίνονται γενικά φυσιολογικές, αλλά το φούσκωμα είναι ένα σημαντικό, επαναλαμβανόμενο σύμπτωμα που επηρεάζει την καθημερινή ζωή.
Αυτές οι περιπτώσεις φουσκώματος συχνά δεν οφείλονται στην υπερβολική παραγωγή αερίων, αλλά στον τρόπο με τον οποίο η κοιλιά αντιδρά στα αέρια. «Το φούσκωμα σε μεγάλο βαθμό έχει να κάνει με τη μηχανική του σώματος», δήλωσε η δρ Λίντα Νουγιέν, γαστρεντερολόγος και κλινική καθηγήτρια ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.
Οι μη φυσιολογικές μυϊκές κινήσεις –και το φούσκωμα που τις συνοδεύει– μπορεί να εμφανιστούν επειδή τα νεύρα του εντέρου και του κοιλιακού τοιχώματος αντιδρούν υπερβολικά σε κατά τα άλλα φυσιολογικές ποσότητες πίεσης από το εσωτερικό του εντέρου (αυτό ονομάζεται σπλαχνική υπερευαισθησία). Έτσι, ακόμη και μικρές ποσότητες αερίων που παράγονται κατά τη φυσιολογική πέψη μπορούν να προκαλέσουν δυσφορία και διάταση.
Οι ειδικοί συχνά συνιστούν στους ασθενείς να προσπαθούν πρώτα να εντοπίσουν και στη συνέχεια να εξαλείψουν οτιδήποτε στη διατροφή ή στον τρόπο ζωής τους μπορεί να προκαλεί το φούσκωμα. Ορισμένες τροφές, ιδιαίτερα εκείνες που είναι πλούσιες σε αδιάλυτες φυτικές ίνες, όπως τα φυλλώδη λαχανικά, οι φακές και τα φασόλια, αποτελούν τους συνήθεις δράστες. Άλλες κοινές αιτίες είναι τα ποτά που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως η μπίρα και η κομπούτσα, το τεχνητό γλυκαντικό σουκραλόζη, καθώς και τα κρεμμύδια και τα φρούτα. Περιστασιακά, ορισμένες συμπεριφορές όπως η κατανάλωση ανθρακούχων ποτών, το μάσημα τσίχλας ή το κάπνισμα μπορεί να επιτείνουν τον κίνδυνο φουσκώματος, αυξάνοντας την ποσότητα του αέρα που καταπίνετε.
Με τόσο πολλές πιθανές αιτίες μπορεί να είναι δύσκολο –ή και επιβλαβές– να πειραματιστείτε μόνοι σας με την εξάλειψη των προβληματικών τροφίμων, γι’ αυτό συνιστάται να ζητήσετε την καθοδήγηση ενός διατροφολόγου, συμβουλεύει η Χαρέρ.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο καθορισμός της πραγματικής αιτίας του φουσκώματός σας μπορεί να απαιτεί κάτι περισσότερο από μια απλή τροποποίηση της διατροφής και του τρόπου ζωής σας. Οι ασθενείς με γαστροπάρεση ή σημαντική δυσκοιλιότητα μπορεί να ωφεληθούν από ένα φάρμακο που ονομάζεται προυκαλοπρίδη, το οποίο βοηθά στο άδειασμα του στομάχου και στην αποβολή των περιττών ουσιών. (Οι ειδικοί δεν συνιστούν παρεμβάσεις στο σπίτι που αδειάζουν το έντερό σας, όπως η άρδευση του παχέος εντέρου, επειδή μπορεί να προκαλέσουν τραύμα ή σχισίματα στον γαστρεντερικό σωλήνα.) Οι αραιές αφοδεύσεις, το σφίξιμο ή η αίσθηση ότι δεν έχετε ποτέ «αδειάσει» πλήρως μπορούν επίσης να συμβάλουν στο φούσκωμα.
Ορισμένες αιτίες φουσκώματος δεν σχετίζονται άμεσα με το έντερό σας. Κάποιοι ασθενείς που ροχαλίζουν ή χρησιμοποιούν τακτικά μηχανήματα CPAP για υπνική άπνοια, για παράδειγμα, μπορεί να έχουν επιπλέον φούσκωμα κατά το πρωινό ξύπνημα, επισημαίνει η Χαρέρ. Οι ασθενείς με ηπατική νόσο μπορεί να έχουν φούσκωμα. Η έμμηνος ρύση και ορισμένοι τύποι αντισυλληπτικών μπορούν, επίσης, να αυξήσουν το φούσκωμα.
Κανείς δεν πρέπει ποτέ να ντρέπεται για τις αυξομειώσεις στη μέση του, τονίζει η Χαρέρ. «Οι ασθενείς θα πρέπει να αισθάνονται άνετα να συζητούν το φούσκωμα με τους θεράποντές τους, ώστε να μπορούν να λάβουν τη βοήθεια που χρειάζονται».
*Η Trisha Pasricha είναι συγγραφέας και γιατρός νευρογαστρεντερολόγος στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης.