Το ξεφύλλισμα μπροστά από τα ράφια με τα βιβλία αυτοβοήθειας έχει κάποιες κλασικές ενδείξεις (τουλάχιστον για τους τολμηρούς από εμάς που πάμε σε κανονικό βιβλιοπωλείο και δεν τα αγοράζουμε διαδικτυακά). Συνοδεύεται πάντα από ένα μικρό αίσθημα επαγρύπνησης, λες και βρίσκεσαι σε μυστική αποστολή – ψάχνεις το βιβλίο που θα σου ανοίξει τα μάτια. Δίπλα σου, μια κοπέλα με κόκκινα μάγουλα σου χαμογελάει αμήχανα, ενώ μπροστά της βρίσκεται μισάνοιχτο το Ένας οδηγός για οnline dating: Τι έμαθα κάνοντας Swipe Right, βγάζοντας Selfies και αναλύοντας Emojis ή τουλάχιστον όσο καταφέρνεις να διαβάσεις, γιατί έχει καλύψει μεγάλο μέρος του εξωφύλλου με την τσάντα της. Και οι δύο αφήνετε τα βιβλία και προσποιείστε ότι ψάχνετε κάτι άλλο. Σε περίπτωση όμως που θέλετε να σιγουρευτείτε ότι έχετε ζήσει την πλήρη εμπειρία, υπάρχει τρόπος. Αν στην αναζήτησή σας ξεφυλλίσατε το βιβλίο Ο μοναχός που πούλησε τη Φεράρι του, τότε μπορείτε να είστε σίγουροι. Μαζί με το Μυστικό της Rhonda Byrne είναι το βιβλίο που βρίσκεται πάντα στα ράφια με τα βιβλία αυτοβοήθειας.
Ομολογώ πως ένας μοναστικός τρόπος ζωής δεν ήταν και το πιο ελκυστικό μονοπάτι για μένα. Ούτε είχα φυσικά και Φεράρι να πουλήσω. Επομένως έπεσα στη γνωστή παγίδα να κρίνω ένα βιβλίο από το εξώφυλλό του, μάλλον πιο σωστά από τον τίτλο του, και το άφησα πίσω στο ράφι του. Εκ των υστέρων αποδεικνύεται πως ήμουν από τους ελάχιστους. Με τα σημερινά δεδομένα, Ο μοναχός που πούλησε τη Φεράρι του, του Καναδού Ρόμπιν Σάρμα, έχει μεταφραστεί σε 42 γλώσσες και έχει πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα ανά την υφήλιο. Χρησιμοποιώντας ως μέθοδο την τεχνική της παραβολής και ως όχημα το φορμά της συνομιλίας, η ιστορία του βιβλίου εξελίσσεται γύρω από δύο χαρακτήρες, τον Τζούλιαν Μαντλ και τον καλύτερό του φίλο Τζον. Ο Τζούλιαν αφηγείται τις πνευματικές του εμπειρίες κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στα Ιμαλάια, το οποίο πραγματοποίησε αφού πούλησε το εξοχικό του και την κόκκινη Φεράρι του. Ρίχνοντας μια ματιά στην ηλεκτρονική μορφή του εξωφύλλου στην ιστοσελίδα του Amazon, αντιλαμβάνομαι πως με αρκετά μικρότερα γράμματα ο τίτλος συνυπάρχει με τη φράση «Μια παραβολή για την εκπλήρωση των ονείρων σας και την επίτευξη του πεπρωμένου σας». Σίγουρα ακούγεται πιο δελεαστικό. Ίσως να με είχε τραβήξει περισσότερο. Όπως και να έχει, είναι το βιβλίο που καθιέρωσε τον Σάρμα ως ένα από τα μεγάλα κεφάλια στην αρένα της αυτοβοήθειας.
Σαν να έγραφε το τελευταίο του βιβλίο
Αν και έχουν περάσει πολλά χρόνια από την κυκλοφορία του πρώτου του βιβλίου, είναι η πρώτη φορά που ο Καναδός γκουρού αυτοβοήθειας επιλέγει να μιλήσει σε ελληνικό μέσο. Αφορμή για την επικοινωνία μας αποτέλεσε το νέο του βιβλίο Ο ήρωας της διπλανής πόρτας, η 15η του συγγραφική δουλειά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Σύμφωνα με τον ίδιο, αποτελεί συμπυκνωμένη γνώση που έχει μαζέψει όλα αυτά τα χρόνια – το αντιμετώπισε σαν να έγραφε το τελευταίο του βιβλίο. Στρατηγικές, συμβουλές αλλά και εμψυχωτικές ιστορίες απαρτίζουν τα 101 κεφάλαιά του. «Ένας οδηγός για να έρθετε σε επαφή με την ηρωική σας φύση».
Ο Σάρμα μεγάλωσε στη μικρή πόλη Port Hawkesbury στην καναδική επαρχία της Νέας Σκωτίας (οι γονείς του από τη Νότια Ασία είχαν μεταναστεύσει από την Ουγκάντα τη δεκαετία του 1960) και οι δάσκαλοι θεωρούσαν ότι θα κατέληγε «περιπλανώμενος ή αλήτης». Παρά την επιτυχία του ως δικηγόρος, άρχισε να πειραματίζεται με τεχνικές αυτοβελτίωσης για να βρει τον πραγματικό του εαυτό, γιατί «ένιωθε πλαστικός» και «εντελώς άδειος εσωτερικά». Μόλις τον βρήκε, σκέφτηκε «να γράψω ένα βιβλίο, για να βοηθήσω κι άλλους ανθρώπους;» και κάπως έτσι ξεκίνησε το προσωπικό του μονοπάτι ως συγγραφέας. Κάτι που κατάφερε με πολύ κόπο, πολλές δυσκολίες αλλά και μια τυχαία καθοριστική συνάντηση με τον πρόεδρο του εκδοτικού οίκου Harper Collins. Σήμερα, τον αποκαλούν ροκ σταρ γκουρού, γεμίζει στάδια με τις ομιλίες του, έχει παραπάνω από ένα εκατομμύριο ακολούθους στο Ίνσταγκραμ, είναι σύμβουλος για εταιρείες όπως οι NASA, Microsoft και Starbucks, και ανάμεσα στους θαυμαστές του βρίσκονται ο Ντέσμοντ Τούτου, η Τέιλορ Σουίφτ και ένα μέλος της βρετανικής βασιλικής οικογένειας (του οποίου δεν έχει αποκαλύψει την ταυτότητα). Πέρα από το Ο μοναχός που πούλησε τη Φεράρι του, έχει γράψει επίσης Το κλαμπ των 5 π.μ. Ένα βιβλίο που εξυμνεί τις αρετές του πρωινού ξυπνήματος και έχει αποτελέσει μάντρα για σελέμπριτι και CEOs διεθνώς.
Ίλον Μασκ ή η νοσοκόμα στην εντατική;
Όταν σκέφτομαι τη λέξη ήρωας, στο μυαλό μου έρχονται κατευθείαν εικόνες από μυθολογικές φιγούρες. Αλλά τι σημαίνει να είσαι ήρωας στον 21ο αιώνα; Ή τουλάχιστον πώς το έχει στο μυαλό του ο Σάρμα; «Η κοινωνία μας έχει μάθει να πιστεύουμε ότι ήρωες είναι μόνο οι διάσημοι, οι προικισμένοι και οι καταξιωμένοι. Άνθρωποι σαν τον Νέλσον Μαντέλα, τη Μητέρα Τερέζα, τον Μπετόβεν και τον Ίλον Μασκ. Τι γίνεται όμως με τον φούρναρη που ψήνει όπως ζωγράφιζε ο Πικάσο ή τον οδηγό ταξί που εργάζεται με επαγγελματισμό και ευγένεια; Τι γίνεται με τη μητέρα που εργάζεται πολλές ώρες για να θρέψει την οικογένειλα της ή τη νοσοκόμα που παλεύει με μια επιδημία, προσφέροντας τις υπηρεσίες της στους ασθενείς της; Αυτοί είναι καθημερινοί ήρωες». Aυτό που καταλαβαίνω είναι ότι αντιλαμβάνεται τον ηρωισμό ως πράξεις με συνειδητότητα. Τα κύρια συστατικά είναι ποιότητα, ακεραιότητα και η διάθεση να αφήσεις τον κόσμο καλύτερο από ό,τι τον βρήκες. Και; Πόσο καλά τα καταφέρνει ο ίδιος; «Έχω ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μου, αλλά κάθε μέρα, καθώς κάνω περισσότερα από τα πράγματα που φοβάμαι, εκφράζω τη φυσική μου δημιουργικότητα, ζω σύμφωνα με τις αξίες μου και κάνω ό,τι μπορώ για να φτιάξω έναν φωτεινότερο κόσμο, πλησιάζω περισσότερο στον ηρωισμό μου. Όλοι μας έχουμε τεράστια δύναμη, παραγωγικότητα και ικανότητα να κάνουμε εκπληκτικά πράγματα μέσα μας. Ωστόσο, από τη στιγμή που γεννιόμαστε, αυτό το χάρισμα προγραμματίζεται από μέσα μας. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου το ξεχνάμε. Αποδεχόμαστε τον μέσο όρο και ζούμε ζωές που δεν έχουν τη χαρά, τη μαγεία και την ειρήνη που όλοι μας αξίζουμε. Το Μανιφέστο του καθημερινού ήρωα είναι ένα εγχειρίδιο οδηγιών για να βοηθήσει τους ανθρώπους να ξαναγίνουν δυνατοί, οραματιστές και πλήρως ζωντανοί».
Λέξεις και φράσεις που μπορεί να σας κουράσουν ή ακόμα και να σας εκνευρίσουν δεν λείπουν (όπως φυσικά στα περισσότερα βιβλία αυτοβοήθειας) – βλ. «όταν νιώθετε περισσότερο μόνοι, τότε βρίσκεστε πιο κοντά στους ουρανούς του πιο δυναμικού εαυτού σας», «το ξεκλείδωμα και ο εκτοπισμός παλιών τραυμάτων δεν αποτελεί χόμπι των αδυνάτων. Είναι, ουσιαστικά, η επιδίωξη των σοφών πολιτισμών και των αυθεντικών δημιουργών του κόσμου» ή «Αυτό το ταξίδι έχει να κάνει με το πώς αποκτάμε πολύτιμη αίσθηση του πραγματικού εαυτού μας. Αφορά τον τρόπο με τον οποίο παίζουμε με τους θεούς της σταδιακής προόδου μας και χορεύουμε με τους αγγέλους του καλύτερου εαυτού μας». Παρ’ όλα αυτά, η αίσθηση που σου αφήνει στο τέλος είναι ότι μπορείς να κατακτήσεις τον κόσμο. Και αν όχι να τον κατακτήσεις, έστω να προσπαθήσεις ή να δώσεις μια δεύτερη ευκαιρία. Ούτως ή άλλως, η λογοτεχνική αξία δεν παίζει πρωταρχικό ρόλο σε ένα βιβλίο αυτοβοήθειας.
Το βιβλίο –και οι 400 σελίδες του– περιέχει κεφάλαια με μικρή έκταση, τα οποία κυμαίνονται από τα διδακτικά («Μαθήματα ψυχικής αντοχής από τον άνθρωπο που έχασε το πρόσωπό του») και τα στρατηγικά («Ο αλγόριθμος μιας απολύτως ισορροπημένης ζωής») έως τα φανταχτερά («Εκείνη τη φορά που γνώρισα τον Μοχάμεντ Άλι»). Το πιο αυστηρό κεφάλαιο –Η πυραμίδα των στρατηγικών κορυφαίας παραγωγικότητας– φτάνει στην καρδιά τού πώς μπορούμε να βελτιώσουμε καλύτερα τη ζωή μας. Προτείνει να επικεντρωθούμε στις πέντε κορυφαίες προτεραιότητες της ζωής και καθορίζει ρουτίνες και ασκήσεις που θα μας βοηθήσουν να τις επιτύχουμε με τον πιο παραγωγικό τρόπο. Όπως λέει και στο βιβλίο, «με άλλα λόγια, ποιες είναι οι πέντε κορυφαίες προτεραιότητες στις οποίες χρειάζεται να δεσμευτείτε, αφιερώνοντας το υπόλοιπο της ζωής σας για να τις πετύχετε». Στην περίπτωση του Σάρμα περιλαμβάνουν τον έλεγχο του εαυτού, μια αφοσιωμένη οικογενειακή ζωή και την υπηρεσία στην κοινωνία. Βασικό σημείο μεταξύ αυτών είναι η τήρηση της κύριας αρχής της διδασκαλίας του Κλαμπ των 5 π.μ., η οποία υποστηρίζει ότι πρέπει να σηκώνεστε στις 5 το πρωί για να κάνετε γυμναστική για 20 λεπτά, άλλα 20 λεπτά να σχεδιάζετε στόχους ή να διαλογίζεστε και 20 λεπτά να μαθαίνετε κάτι καινούργιο – μια πρακτική την οποία ονομάζει «Η ώρα του θριάμβου».
Αντίσταση στην αλλαγή
Πόσες φορές έχουμε υποσχεθεί στον εαυτό μας ότι θα ξεκινήσουμε κάτι αντίστοιχο και για κάποιον λόγο δεν τα καταφέρνουμε; Για πολλούς από εμάς ο λόγος είναι χρήματα και χρόνος. Ο Σάρμα πιστεύει πως αυτά είναι δικαιολογίες με τις οποίες πείθουμε τον εαυτό μας ώστε να αντισταθούμε στην αλλαγή. «Αν επαναλαμβάνουμε τις δικαιολογίες μας για αρκετή ώρα, κάνουμε πλύση εγκεφάλου στον εαυτό μας, ώστε να πιστεύουμε ότι είναι αληθινές. Δεν κοστίζει πολλά χρήματα για να επενδύσετε σε ένα βιβλίο που θα αλλάξει τη ζωή σας. Δεν κοστίζει πολλά χρήματα να μπείτε στο διαδίκτυο για να ανακαλύψετε νέους τρόπους για να κάνετε καλύτερα πράγματα. Δεν κοστίζει πολλά χρήματα να κλείσετε την τηλεόραση και να πάτε μια βόλτα. Δεν κοστίζει πολλά χρήματα για να δημιουργήσετε μια εφαρμογή που θα ξεκινήσει τη νέα σας επιχείρηση. Δεν κοστίζει πολλά χρήματα για να γίνετε πιο θετικοί, παραγωγικοί και ηρωικοί. Μπορούμε να συμπεριφερόμαστε σαν θύματα ή να δημιουργήσουμε ηρωικές ζωές. Δεν μπορούμε να κάνουμε και τα δύο».
Αρκετές φορές στη ζωή μου έχω αναρωτηθεί αν φοβάμαι την αλλαγή. Μήπως ο Σάρμα έχει δίκιο; Αλλά μπορούμε πραγματικά να αλλάξουμε ή είναι μια επίπλαστη φαντασίωση που μας έχει δημιουργηθεί από τις χολιγουντιανές ταινίες και τα ριάλιτι. «Φυσικά και μπορούν οι άνθρωποι να αλλάξουν. Οι άνθρωποι αλλάζουν κάθε μέρα. Μπορούμε να το παρατηρήσουμε από το άτομο που ξεκινά ένα πρόγραμμα γυμναστικής ή αποφασίζει να βρει την αληθινή αγάπη ή να ξεκινήσει μια επιχείρηση ή να μάθει μια νέα δεξιότητα. Οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι για να αλλάζουν μέσω του χαρίσματος της νευροπλαστικότητας και ενός δυνατού πνεύματος». Αν υποθέσουμε πως η ζωή είναι ένας αγώνας δρόμου, δεν ξεκινάμε όλοι από την ίδια αφετηρία. Πάντα σκεφτόμουν ότι τα βιβλία αυτοβοήθειας παραβλέπουν τις κοινωνικές ανισότητες με τις οποίες κάποιοι άνθρωποι χρειάζεται να παλέψουν για να φτάσουν σε ένα «δυνατό πνεύμα» – κύριο συστατικό της αλλαγής, σύμφωνα με τον Σάρμα. Σκέφτηκα πως ως έγχρωμος άνθρωπος θα μπορούσε να μας πει τη δικιά του σκέψη. Παραμένει ακάθεκτος, «η σκληρή δουλειά και η πειθαρχία –με τις σωστές στρατηγικές και αξίες– αποδίδει σπουδαία αποτελέσματα».
Πολλοί θεωρούν τα βιβλία αυτοβοήθειας φτηνά, χωρίς ίχνος διανόησης, και ότι παραμυθιάζουν αφελείς ανθρώπους με θεωρίες για το πώς θα καταφέρουν να γίνουν πλούσιοι, ελκυστικοί και ευτυχισμένοι. Άλλωστε λατρεύουμε να τα μισούμε. Σε μια εποχή που τα πράγματα συνεχώς αλλάζουν, συμβουλές από γονείς και άλλα συστήματα μοιάζουν ξεπερασμένες. Ενώ συμβουλές από φίλους είναι τόσο κατατοπιστικές όσο «οι τυφλοί που οδηγούν τους τυφλούς». Αν και κυνικός, βρίσκω κάτι αρκετά γοητευτικό σε ένα βιβλίο που μοιάζει με εγχειρίδιο γεμάτο οδηγίες χρήσης για την καθημερινή ζωή. Υπάρχει κάτι πολύ καθησυχαστικό σε αυτό. Βιβλία σαν του Σάρμα προσφέρουν μια πιο πρακτική οπτική. Ή, τουλάχιστον σε πρώτη όψη, ένα λεκτικό GPS για τη ζωή. Αν μέσα από το βίωμά του καταφέρνει να εμπνεύσει ανθρώπους να κάνουν το πρώτο βήμα στην αλλαγή, γιατί αυτό να μην είναι αρκετό;
