Αρχαία λιμνούλα ένας βάτραχος βουτά – ο ήχος του νερού.
Βατράχους δεν είδα στον άγνωστο και (υπό προϋποθέσεις) μικροσκοπικό παράδεισο του Ποδονίφτη, αλλά ούτε σε κάποιο υγρό, αρχαίο μονοπάτι στον Κεραμεικό, στην Ακαδημία Πλάτωνος ή στο Λύκειο του Αριστοτέλη. Όμως ο νους μου επέστρεφε συχνά σε αυτό το όμορφο χαϊκού που αποδίδεται στον Ιάπωνα ποιητή Μπασό, ξοδεύοντας λίγη ώρα σε τόπους που ευνοούν τη σιωπή, τη γαλήνη, την περισυλλογή ή απλώς το άδειασμα του μυαλού.
Έχουμε πιστέψει ότι οι πόλεις μας (και ειδικά η Αθήνα) είναι μέρη αφιλόξενα και εχθρικά για όποιον θέλει απλώς να ξαποστάσει ή να βρει ένα μικρό καταφύγιο μακριά από την τρέλα της μητροπολιτικής ρουτίνας· και σε μεγάλο βαθμό αυτή είναι η εικόνα. Αλλά την ίδια στιγμή πρόκειται περί αυτοεκπληρούμενης προφητείας: επειδή μας λείπει η περιέργεια και μας νικά η συνήθεια, δεν μπαίνουμε στον κόπο να ξεστρατίσουμε. Αυτό ακριβώς επιχειρήσαμε σε αυτό το μικρό αφιέρωμα: αλλάξαμε πορεία και ακολουθήσαμε δρόμους που μας έβγαλαν σε περισσότερο ή λιγότερο γνωστά αστικά «ησυχαστήρια», τα οποία, αν το καλοσκεφτούμε, στην πραγματικότητα βρίσκονται πιο κοντά μας απ’ όσο θέλουμε να πιστεύουμε.
Κι εκεί θα θυμηθείτε σίγουρα τον Νορβηγό εξερευνητή και εκδότη Άρλιν Κάγγε, ο οποίος γράφει στο βιβλίο του Σιωπή (εκδ. Πατάκη): «Το να κλείνεις απέξω τον κόσμο δεν σημαίνει να γυρνάς την πλάτη στο περιβάλλον σου· το αντίθετο: σημαίνει να κοιτάζεις τον κόσμο λίγο πιο καθαρά, να επιμένεις στην πορεία σου, να προσπαθείς να αγαπάς τη ζωή. Η ίδια η σιωπή είναι πλούσια. Εμπεριέχει ποιότητα, μοναδικότητα, πολυτέλεια. Είναι το κλειδί για να ανοίξεις νέους τρόπους σκέψης. Δεν τη βλέπω σαν αποκήρυξη του κόσμου ή σαν κάτι το πνευματικό, αλλά ως απτή πρακτική για μια πλούσια, γόνιμη ζωή».
→ Μονή Πετράκη
Η ανάμνηση μιας βιαστικής Ανάστασης στο κέντρο της πόλης ή η γραφειοκρατική υπόμνηση ως επίσημης έδρας της Ιεράς Συνόδου, όλα λειτουργούν κάπως αποπροσανατολιστικά και μάλλον εις βάρος αυτού του λιλιπούτειου θησαυρού, πνευματικού και περιβαλλοντικού, στην οδό Γενναδίου που έχουμε μάθει να προσπερνάμε. Η Μεγάλη Εβδομάδα ίσως να μην είναι η πιο κατάλληλη εποχή για να τον εκτιμήσετε, καθώς η επισκεψιμότητα αυξάνεται σημαντικά, αλλά προσωπικά δεν μπορώ να αντισταθώ από την πρώτη στιγμή που «μυρίσει» άνοιξη. Και ο περίβολος της μονής, αυτή η μικρή υπαίθρια κιβωτός της αττικής χλωρίδας, με τα κυπαρίσσια, τα πεύκα, τους φοίνικες, αρχίζει να μοσχοβολά από πολύ νωρίς. Όλη η αγιοσύνη, η πνευματικότητα και η χαρά του ελληνικού Πάσχα γιορτάζονται εδώ χωρίς εκπτώσεις. Σε ένα ταπεινό παγκάκι, με (κατά προτίμηση) ελαφρώς κλειστά τα μάτια.
Ιωάννου Γενναδίου 14.
→ Κήποι Βυζαντινού Μουσείου
Κάθε φορά που τρυπώνω στο πάρκο των δέκα στρεμμάτων που δημιουργήθηκε πίσω από το Μέγαρο της Δουκίσσης Πλακεντίας, δυσκολεύομαι να πω τι ακριβώς αισθάνομαι: σίγουρα χαρά, γιατί τις περισσότερες φορές είμαι σχεδόν μόνος μου· να κάνω τη βόλτα μου ή να ρεμβάσω ανάμεσα σε οπωροφόρα δέντρα, αρωματικά φυτά και αμέτρητους θάμνους, εκεί που κάποτε έρρεε ο αρχαίος ποταμός Ιλισός. Από την άλλη πλευρά, στενοχωριέμαι που το όραμα του αείμνηστου Δημήτρη Κωνστάντιου (πρώην διευθυντή του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου) δεν έχει αγκαλιαστεί από περισσότερους Αθηναίους και επισκέπτες. Η συντήρηση του χώρου θα μπορούσε να είναι καλύτερη (το υδάτινο στοιχείο, για παράδειγμα, δεν λειτουργεί εδώ και καιρό), αλλά, ακόμα κι έτσι, η οργιαστική παρουσία της φύσης σε συνδυασμό με τις μικρές, μόνιμες υπαίθριες εκθέσεις λειτουργούν ως ένας διαρκής μαγνήτης για τους κυνηγούς των αστικών οάσεων.
Βασιλίσσης Σοφίας 22, ώρες λειτουργίας: 08.30-15.30 (χειμερινό ωράριο), είσοδος ελεύθερη.
→ Βοτανικός Κήπος Διομήδους
Αν το μαγικό αυτό μέρος ήταν λίγο πιο κοντά στο κέντρο της Αθήνας, θα πλημμύριζε σε καθημερινή βάση από κόσμο. Αλλά βρίσκεται στις εσχατιές του Χαϊδαρίου, στο τέλος της Ιεράς Οδού, και η δημοφιλία του οφείλεται στα διθυραμβικά σχόλια των τυχερών επισκεπτών του τα οποία μεταφέρονται από στόμα σε στόμα. Πάντως, η επέκταση του μετρό προς τα δυτικά (σταθμός «Αγία Μαρίνα») έχει κάνει το εγχείρημα κάπως λιγότερο περιπετειώδες, που σημαίνει ότι δεν είναι υποχρεωτική πλέον η χρήση ΙΧ για να φτάσεις έως εδώ. Σε κάθε περίπτωση αξίζει ο κόπος και με το παραπάνω: 1.860 στρέμματα, 4.000 ενδημικά και ξένα φυτά, δίκτυο 25 λιμνών και άλλων υδάτινων στοιχείων, περισσότερες από 100 ποικιλίες τριανταφυλλιάς, δεκάδες ολάνθιστα παρτέρια συγκροτούν ένα υποβλητικό φυσιολατρικό σύμπαν που θα αποζημιώσει όσους αναζητούν ηρεμία και απόσταση από τον πολύβουο κόσμο μας.
Ιερά Οδός 403, ώρες λειτουργίας: 9 το πρωί έως τη δύση του ηλίου. Πλησιέστερος σταθμός μετρό: «Αγία Μαρίνα», σε συνδυασμό με λεωφορείο ή ταξί (5-7 λεπτά).
→ Λόφος Ιππίου Κολωνού
Χρωστάω την «ανακάλυψη» στα κείμενα του Νίκου Βατόπουλου στην «Καθημερινή». Και πραγματικά, οι γειτονιές και τα δρομάκια που αγκαλιάζουν τους δύο λόφους της περιοχής, του Ιππίου Κολωνού αλλά και τον λόφο Σκουζέ, είναι από μόνα τους ένα ταξίδι στον χρόνο, σε μια γλυκιά, λιγότερο φιλόδοξη και με μεγαλύτερο ορίζοντα Αθήνα. Απορείς πώς και επιβίωσαν τόσα παλιά, χαμηλά σπίτια που συγκροτούν ολόκληρα σκηνογραφικά μέτωπα της πόλης της δεκαετίας του ’50 σε μεγάλους δρόμους όπως η οδός Ιωαννίνων και τα οποία ευτυχώς σφύζουν από ζωή. Επικρατεί μια ωραία ησυχία στους πρόποδες των δύο λόφων· στο ψηλότερο σημείο του λόφου του Κολωνού σάς περιμένουν τα δύο μνημεία φιλελλήνων αρχαιολόγων: του Γερμανού Καρόλου Μύλλερ (1797-1840) και του Γάλλου Σαρλ Λενορμάν (1802-1859), το όνομα του οποίου μαθαίνουμε λάθος, καθώς ατυχήσαμε στον τονισμό της ομώνυμης οδικής αρτηρίας.
Πλησιέστερος σταθμός μετρό: «Σεπόλια»
→ Λύκειο Αριστοτέλη
Τυπικά πρόκειται για αρχαιολογικό χώρο: στην οδό Ρηγίλλης, νότια του Σαρόγλειου Μεγάρου και βόρεια του Ωδείου Αθηνών έχουν αποκαλυφθεί τα κατάλοιπα της παλαίστρας ενός από τα πρώτα γυμνάσια της αρχαίας Αθήνας, του γυμνασίου του Λυκείου. Σύμφωνα με τις αρχαίες μαρτυρίες, το Λύκειο ήταν ένα ειδυλλιακό, κατάφυτο προάστιο στα ανατολικά της Αθήνας, έξω από την Πύλη του Διοχάρους. Σήμερα, μια επίσκεψη στο Λύκειο, που ήρθε στην επιφάνεια μόλις το 1996 από τους αρχαιολόγους, θα έπρεπε να… συνταγογραφείται από γιατρό. Πρόκειται για μία από τις πιο επιτυχημένες διαμορφώσεις αρχαιολογικών χώρων, που ευνοούν την περισυλλογή, την ενδοσκόπηση και την αισθητική απόλαυση που προκαλεί ο ασυναγώνιστος συνδυασμός αρχαιολογικών ευρημάτων και μεσογειακής βλάστησης.
Ρηγίλλης 11, ώρες λειτουργίας: 08.00-18.30, είσοδος: 2 ευρώ
→ Στις όχθες του Ποδονίφτη
Εδώ φεύγουμε προσωρινά από την κατηγορία «αστικά ησυχαστήρια» και ανοίγουμε το κεφάλαιο «αστική εξερεύνηση». Το ένα δεν αποκλείει το άλλο· το αντίθετο. Στα όρια Νέας Φιλαδέλφειας / Νέας Χαλκηδόνας και Δήμου Αθηναίων (τέρμα Αχαρνών) επιβιώνει ένα τμήμα του παραπόταμου του Κηφισού και μας δίνει μια πικρή γεύση για το τι θα μπορούσε να είχε κάνει η Αθήνα με τα ποτάμια της, τα ρέματα, το υδάτινο στοιχείο γενικότερα. Για να φτάσετε, θα χρειαστείτε οπωσδήποτε τη βοήθεια του Google Maps. H γωνία από την οποία βγήκε η φωτογραφία είναι η συμβολή των οδών Περισσού και Ραιδεστού. Σκεφτείτε ότι η Ραιδεστού είναι κάθετη στην οδό Δεκελείας, το δε σημείο σε απόσταση μόλις πέντε οικοδομικών τετραγώνων. Δεν μιλάμε για βόλτα στον Σηκουάνα· ο περίπατος διαρκεί λίγα λεπτά της ώρας, αλλά θα σας αποζημιώσουν το απίστευτο τοπίο, το κελάρυσμα των ορμητικών νερών και το δαιμονικό κελάηδισμα των πουλιών που καλωσορίζουν τον ερχομό της άνοιξης.
Πλησιέστερος σταθμός μετρό: «Άνω Πατήσια».
→ Κεραμεικός
Ένας φίλος μού είχε πει: «Κάποτε ονειρεύτηκα τον Κεραμεικό χωρίς κιγκλιδώματα». Εννοούσε το νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας, όχι την ομώνυμη συνοικία. Η αλήθεια είναι ότι το είχα σκεφτεί κι εγώ. Ίσως γιατί η σαγήνη και η μυστικιστική αύρα του χώρου σε κάνουν, καθώς τον περπατάς, να ξεχνάς πού βρίσκεσαι. Γι’ αυτό και δεν «χορταίνεις» με μία και μόνο επίσκεψη. Θέλεις κι άλλο· κι άλλο. Δεν έχουν τόσο μεγάλη σημασία όσα πολύ σημαντικά βλέπεις και απλώνονται μπροστά σου –τύμβοι, ταφικά μνημεία ή επιτύμβια ανάγλυφα–, όσα διασχίζεις και αναγνωρίζεις ή δεν αναγνωρίζεις. Ο Κεραμεικός έχει τη δική του ψυχή, που δροσίζει τα νερά ενός ακόμα αρχαίου ποταμού, του Ηριδανού· μια ψυχή που λούζεται στο εκτυφλωτικό φως του θανάτου.
Ερμού 148, ώρες λειτουργίας: 08.00-17.00, είσοδος: 8 ευρώ.
→ Ακαδημία Πλάτωνος
Ο Χοάν είναι από την Ισπανία και η σύντροφός του Μανόν από τη Γαλλία. Σπουδάζουν και εργάζονται στο Λονδίνο. Αυτό είναι το πρώτο τους ταξίδι μετά την πανδημία. «Πώς βρεθήκατε εδώ;» τους ρωτάει ο πάντα εξωστρεφής φωτογράφος μας Βαγγέλης Ζαβός. «Αλίμονο! Θα ερχόμασταν στην Αθήνα και δεν θα βλέπαμε την Ακαδημία Πλάτωνος; Μιλάμε για την ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος!» απαντούν σχεδόν ταυτόχρονα και ομολογώ ότι αυτό που ακούω με εκπλήσσει. Αλήθεια, πόσοι Αθηναίοι ξέρουν πού πέφτει η Ακαδημία Πλάτωνος; Ένας παράδοξος (αλλά όχι πάντα ευτυχής) συνδυασμός αστικού πάρκου, άλσους γειτονιάς και αρχαιολογικού χώρου, αυτός ο εκτεταμένος χώρος πρασίνου με το ειδικό συμβολικό βάρος προσφέρει πολλές και διαφορετικές ευκαιρίες για απομόνωση, διάβασμα ή απλώς ρεμβασμό κάτω από τη σκιά αρχαίων δέντρων.
Πλησιέστεροι σταθμοί μετρό: «Σεπόλια» και «Ελαιώνας».