«Λοιπόν, ακούστε τι συμβαίνει με τα αυτοκίνητα σήμερα. Είναι ανιαρά. Λυπάμαι που το λέω έτσι στεγνά, αλλά είναι. Ανιαρά και ασφαλή. Μάλιστα, όσο πιο ασφαλή γίνονται, τόσο πιο ανιαρά θα καταλήγουν. Boring is safe…» Με αυτόν τον αντισυμβατικό τρόπο ξεκινούσε την παρουσίασή του στα μεγάλα «κεφάλια» της αυτοκινητοβιομηχανίας για την οποία εργαζόταν, περίπου σαράντα χρόνια πίσω, ο Μπομπ Χολ. Το όνομά του ίσως να μη σας λέει τίποτα. Αν είστε λάτρεις της αυτοκίνησης όμως, η ιδέα του (αυτή που κατάφερε να επιβάλει στο διοικητικό συμβούλιο μιας εταιρείας που κατασκεύαζε ανιαρά –συγγνώμη, εννοούσα «ασφαλή»– αυτοκίνητα) θα σας λέει πολλά. Γιατί ήταν το προοίμιο της αναγέννησης του βρετανικού roadster από μια ιαπωνική φίρμα. Το εναρκτήριο λάκτισμα που κατέληξε στη δημιουργία του θρυλικού Mazda Miata. Όμως, αυτή δεν είναι μια ιστορία για το πιο καλοπουλημένο (με τη σφραγίδα του Guinness) σπορ αυτοκίνητο όλων των εποχών. Είναι μια άλλη ιστορία. Και για να σας την αφηγηθώ, θα πρέπει να πάμε ακόμα πιο πίσω. Στις ρίζες του αυθεντικού, βρετανικού roadster και στη χρυσή εποχή της αυτοκίνησης: στη δεκαετία του 1920.
ΤΟ ΤΕΛΕΙΟ ΤΑΞΙΔΙ
«Η Σόφι γυρίζει το κλειδί στη μίζα. Το μαύρο Morgan 4/4, με τις απαλές του καμπύλες να απαυγάζουν στο χλωμό ξημέρωμα που λούζει το Μάλβερν, ζωντανεύει με ένα θεληματικό γουργούρισμα. Είμαστε έτοιμοι». Η Σόφι και ο Ντάνιελ δεν είναι Βρετανοί. Είναι, ας πούμε, Κεντροευρωπαίοι πολίτες του κόσμου, ταξιδιώτες και εξερευνητές. Όταν πρωτογνωρίστηκαν, δεν πήγαν για καφέ. Έκαναν οτοστόπ από τις Κάτω Χώρες μέχρι τη Σουηδία. Ταξίδεψαν μαζί σε μέρη εξωτικά, όπως το Ουζμπεκιστάν, η Ιαπωνία και η Ουκρανία. Και τότε ήταν που συνειδητοποίησαν ότι δεν είναι απαραίτητο να φτάσεις στην άλλη άκρη του κόσμου για να γευτείς τη ζωή· οι εμπειρίες που θα σε σφραγίσουν μπορεί να βρίσκονται γύρω σου, γιατί αυτές είναι οι εμπειρίες που είσαι ώριμος να αφομοιώσεις, καθώς ενυπάρχουν ήδη στους κώδικες της αντίληψής σου.
Έτσι, επέστρεψαν στη Βρετανία, όπου ζούσαν για πάνω από μία δεκαετία, με σκοπό να οργανώσουν, στο πνεύμα της παραδοσιακής, εξερευνητικής αυτοκίνησης, ένα οδοιπορικό που θα κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος της χώρας, μαζί με την Ιρλανδία, τις Αγγλονορμανδικές Νήσους και τη νήσο του Μαν. Ένα οδοιπορικό που θα περιλάμβανε περισσότερα από σαράντα πορθμεία, αναρίθμητα ορεινά περάσματα, ατέλειωτες διαδρομές μέσα από αγροτικές εκτάσεις και χωριά· συναντήσεις με παραγωγούς τοπικών προϊόντων και ντόπιους τεχνίτες· αποθησαύρισμα ανθρώπων που γνωρίζουν τα πάντα για την ιστορία του τόπου τους. Ένα οδοιπορικό τόσο βαθιά διαποτισμένο από την Μπελ Επόκ της αυτοκίνησης, που θα παρέμενε λειψό χωρίς το κατάλληλο όχημα.
Η MORGAN ΚΑΙ Η ΚΡΟΥΕΛΑ ΝΤΕ ΒΙΛ
Το Μάλβερν είναι μια μικρή λουτρόπολη στο Γούστεσερ (γράφεται Worcestershire, αλλά αγνοήστε τα περιττά γράμματα…) της Αγγλίας. Διάσημο από τον 17ο αιώνα για τα ιαματικά νερά του και επιλογή των μυστικών υπηρεσιών για προσωρινή εγκατάσταση της βρετανικής κυβέρνησης στο ενδεχόμενο εκκένωσης του Λονδίνου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι επίσης ο τόπος όπου η Morgan κατασκευάζει τα αυτοκίνητά της. Αν έχετε δει τα 101 σκυλιά της Δαλματίας ή οποιοδήποτε άλλο καρτούν της εποχής των Looney Tunes, τότε έχετε γνωρίσει την εξωφρενική, διαχρονική εκδοχή ενός Morgan: ανοιχτό, διθέσιο, με πλούσιες, αισθησιακές, σχεδόν ηδονικές καμπύλες. Το αυτοκίνητο που λάτρευε η Κρουέλα ντε Βιλ δεν ήταν βέβαια Morgan, αλλά μια Panther de Ville (εξ ου και το όνομα της σατανικής ηρωίδας), εμπνευσμένη όμως από το αυτοκινητιστικό αρχέτυπο που συνιστούσε ανέκαθεν ένα Morgan.
H Morgan χειροποιεί αυτοκίνητα από το 1909. Και όσο κι αν η βιομηχανική εξέλιξη (μαζί με μια γερή δόση από ευρωπαϊκές ντιρεκτίβες) επέβαλε αλλαγές στο κατασκευαστικό της υπόβαθρο, η εμβληματική μορφολογία του οχήματος που πλέον δεν συγχέεται με κανένα άλλο και η βαριά κληρονομιά της παράδοσης που μεταγγίζεται από τεχνίτη σε τεχνίτη είναι παρούσες σε κάθε μοντέλο που ρολάρει έξω από το εργοστάσιο. Ξύλινη επένδυση, αλουμινένιο σώμα, πάνινη οροφή. Για τον Ντάνιελ και τη Σόφι, αυτό ήταν το αυτοκίνητο που τα είχε όλα: το κλασικό και την τεχνολογία· την αίσθηση του αυθεντικού και την αξιοπιστία του σύγχρονου· και, πάνω απ’ όλα, τη φωτογένεια. Ωωω, τη φωτογένεια!
«Αν χρειάζεται να ρωτήσεις πόσο κάνει, μάλλον δεν μπορείς να το αγοράσεις». Δεν ξέρω ποιος υπερφίαλος μεγιστάνας εκστόμισε πρώτος αυτόν τον αφορισμό. Μυστήριο θα παραμείνει επίσης για μένα το πώς δύο παιδιά από την Ολλανδία (ούτε καν ντόπιοι!) με κανένα αυτοκινητιστικό πεντιγκρί, καμία σχέση με τη βιομηχανία και κανένα εχέγγυο διαφημιστικής προβολής, τόλμησαν να στείλουν μια επιστολή, να κλείσουν επιτόπου ραντεβού και να πείσουν τους υπευθύνους της Morgan να τους δανείσουν ένα αυτοκίνητο –που σήμερα «ξεκινάει από τις ογδόντα χιλιάδες ευρώ»– για ένα ταξίδι εκατό ημερών με μοναδικά εφόδια την πένα του Ντάνιελ, το μάτι της Σόφι και μια δερμάτινη βαλίτσα με τα απολύτως απαραίτητα. Είμαι επίσης σχεδόν βέβαιος ότι στην πρώτη γνωριμία τους, το παράστημα του Ντάνιελ (στα δύο μέτρα και δύο εκατοστά…) θα αποτελούσε μια μορφή εγγύησης ότι αυτό το ταξίδι είχε πολλές πιθανότητες να τελειώσει πρόωρα.
Ο ίδιος μου έγραψε τις προάλλες: «Η αλήθεια είναι ότι αυτό δεν είναι ένα αυτοκίνητο για μεγάλα αναστήματα. Στο μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού η Σόφι ήταν εκείνη που οδηγούσε. Εγώ προσπαθούσα απλώς να στριμώξω το δίμετρο κορμί μου σε ένα κόκπιτ που προορίζεται ολοφάνερα για άλλους σωματότυπους [σ.σ.: ευχαριστώ, Ντάνιελ, για την πλάγια αναφορά…]. Παρ’ όλα αυτά, επιμείναμε. Όχι πολύ. Δεν χρειάστηκε κιόλας. Όταν τους παρουσιάσαμε τα πλάνα μας, πλάνα που δούλεψα για τρία χρόνια πριν από το ραντεβού μας στη Morgan, μας έκαναν μια περιήγηση στο εργοστάσιο και στην έξοδο μας περίμενε ένα πράσινο Morgan 4/4». Ένα πράσινο Morgan που μάλιστα κατάφεραν να τρακάρουν, όχι με δική τους υπαιτιότητα, και με μερικές γρατζουνιές μόνο στον προφυλακτήρα, με ανιδιοτελή εμπιστοσύνη για τη μοναδικότητα του εγχειρήματος.
Πρωτοποριακό μάρκετινγκ; Άλλη προσέγγιση στη διαφήμιση ενός προϊόντος που απευθύνεται στους λίγους; Ίσως εκείνους που θα εκτιμήσουν, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο, τη χειρονομία; Όπως είπα και πιο πριν, μυστήριο.
ΜΕ ΜΙΑ ΒΑΛΙΤΣΑ
Το ταξίδι ξεκίνησε τους καλοκαιρινούς μήνες και κατέληξε μέσα στο φθινόπωρο. Ένα αυτοκίνητο σαν κι αυτό, μια πριμαντόνα με τροχούς, επέβαλλε όχι μόνο τον ρυθμό, αλλά και όλες τις υπόλοιπες παραμέτρους. Οι σφιχτές αναρτήσεις «πολύ γρήγορα με έκαναν να αλλάζω συνέχεια θέση για να ανακουφίζω τη μέση μου». Ο κύκλος στροφής, «παρόμοιος με αυτόν ενός μικρού φορτηγού», δυσκόλευε τους ελιγμούς μέσα στα στενά δρομάκια της επαρχίας. Και ο χώρος των αποσκευών… «Πήραμε μία βαλίτσα, στριμώξαμε μέσα όλα τα απαραίτητα μαζί με τον φωτογραφικό εξοπλισμό και τη δέσαμε στη σχάρα. Αυτό ήταν όλο. Αλλά ξέρεις, όταν ταξιδεύεις, μπαίνεις πάντα στον πειρασμό να πακετάρεις περισσότερα απ’ όσα χρειάζεσαι, για κάθε ενδεχόμενο. Αυτό για μας αποκλείστηκε εξαρχής. Και παρ’ όλα αυτά, δεν μας έλειψε ποτέ κάτι. Για την ακρίβεια, πιστεύω ότι τελικά κουβαλήσαμε μαζί μας περισσότερο εξοπλισμό απ’ όσο είχαμε πραγματικά ανάγκη». Ξέρω. Αλήθεια, ξέρω…
Α, και κάτι άλλο. Αυτό δεν είναι ένα «μοντέρνο αυτοκίνητο» στιλιζαρισμένο σαν κλασικό. Διαθέτει μάλιστα το μοναδικό, τυπικό χαρακτηριστικό των roadsters της εποχής, παρότι κατάγεται από τη χώρα με την παροιμιώδη (αν και όχι στατιστικά ορθή) ροπή προς τις αιφνίδιες βροχοπτώσεις: με μία φράση, όταν βρέχει –και βρέχει αρκετά συχνά–, δεν το λες και πρότυπο στεγανότητας…
ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ-ΠΡΟΤΑΣΗ
Μια βροχερή μέρα του Σεπτεμβρίου, λοιπόν, το ταξίδι της Σόφι και του Ντάνιελ έφτασε στο τέλος του. Οι δυο τους επέστρεψαν στις Κάτω Χώρες, αλλά το αρχικό τους σχέδιο για ένα βιβλίο που θα εξιστορούσε τις περιπέτειές τους κάπως δεν ήταν πια αρκετό. Δεν τους αρκούσε να διηγηθούν. Ήθελαν να παρακινήσουν τους αναγνώστες τους να κάνουν αυτό που σε μερικές δεκαετίες μπορεί να είναι «ένα σπορ για τους εκλεκτούς, με τα αυτόνομα οχήματα, το ευρωπαϊκό πράσινο όραμα και τον εξοστρακισμό του αυτοκινήτου από την ανθρώπινη αναψυχή».
Έναν χρόνο αργότερα, έστησαν την ιστοσελίδα longestroadout.com. Η διαδρομή που θα ακολουθήσω, ακόμα κι αν χρειαστεί να οδηγήσω στη λάθος (σωστή;) πλευρά του δρόμου ένα από τα επόμενα καλοκαίρια, όχι με ένα Morgan (αν και ποτέ δεν ξέρεις πότε παρουσιάζεται η ανάγκη για ένα καλό sequel), αλλά με το δικό μου αγαπημένο roadster, θα με περάσει από τα χνάρια τους, αλλά θα με οδηγήσει τελικά στον δικό μου οδικό παράδεισο. Εκεί που ο δρόμος κρύβεται πίσω από τους χορταριασμένους λόφους και ο ουρανός αλλάζει διάθεση με κάθε επόμενο χιλιόμετρο.
Παρά το γεγονός ότι στο βιβλίο τους με τον ίδιο τίτλο The longest road out, όπως και στο site, περιγράφονται αναλυτικά όλα τα στάδια του ταξιδιού, οι αντιξοότητες και οι έκτακτες ανάγκες που προέκυψαν, δεν κατάφερα πουθενά να βρω τα συνολικά χιλιόμετρα που διανύθηκαν μέσα σ’ αυτές τις εκατό ημέρες. Στο τέλος κατάλαβα γιατί. Δεν χρειάζεται.
→ Ένας αφορισμός
«Πολύ σύντομα μπορεί και να προλάβω αυτό το σκοτεινό μέλλον – οι άνθρωποι δεν θα θέλουν να οδηγούν αυτοκίνητα. Τεχνητή Νοημοσύνη, δείκτες ατυχημάτων, μείωση ρύπων, η ανάγκη για αποσυμφόρηση, όλα αυτά μαζί θα κάνουν την οδήγηση ένα ακριβό χόμπι για όσους μπορούν να το πληρώσουν. Σε ελεγχόμενες συνθήκες και με ειδικά οχήματα. Οι υπόλοιποι θα μπαίνουμε μέσα σε ένα αεροδυναμικό αυγό και θα χαζεύουμε τα κινητά μας μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό μας. Ω, Θεέ μου, τι ζοφερή δυστοπία… Βγείτε έξω όσο προλαβαίνετε, βγείτε έξω ΚΑΙ ΟΔΗΓΗΣΤΕ!»
Ο περιβόητος Τζέρεμι Κλάρκσον, πρώην παρουσιαστής του Top Gear στο BBC, σε ένα καφέ του Λονδίνου, σε μια απροετοίμαστη συνέντευξη.
→ Άλλο μετακίνηση, άλλο ταξίδι
«Η μετακίνηση θα θέλει πάντα μεγαλύτερες ταχύτητες, ασφαλέστερους αυτοκινητόδρομους, ελαχιστοποιημένους χρόνους άφιξης. Το ταξίδι δεν μπορεί παρά να ζητάει όλα τα αντίθετα. Ήμουν πάντα υπέρμαχος του ταξιδιού. Αν θέλω να πάω κάπου γρήγορα, παίρνω το αεροπλάνο».
Ο Βρετανός δημοσιογράφος και πρώην παρουσιαστής του Top Gear, Τζέιμς Μέι.
Info
longestroadout.com: Πρακτικό εγχειρίδιο ταξιδιού, διαδρομές, προτάσεις διαμονής, πληροφορίες για τους χειροτέχνες, μάστορες, τεχνίτες που παρουσιάζονται στο βιβλίο.
morgan-motor.com: Σε περίπτωση που…
Roadster: Ανοιχτό, διθέσιο, ελαφρύ, εξοργιστικά αντιπρακτικό αυτοκίνητο, που θα αναγκάσει την παρέα σας να ταξιδέψει μαζί σας, ίσως για μέρες και μέρες ατέλειωτες, μόνο με ένα σακ βουαγιάζ. Εντελώς απερίσκεπτη επένδυση, πίσω κίνηση, παντού συγκίνηση.