Φωτογραφίες: Γιώργος Καπλανίδης/ This is not another agency
Αυτό το δημιουργικό πλάσμα που δυσκολεύεσαι να κατατάξεις καλλιτεχνικά, αυτός ο ταλαντούχος περφόρμερ που, παρακολουθώντας τα θεάματά του, έρχεσαι αντιμέτωπος με άγνωστες πτυχές των παραστατικών τεχνών και του ίδιου σου του εαυτού· ο Ευριπίδης Λασκαρίδης, μετά την «τριλογία» Relic-Τιτάνες-Elenit, ανεβάζει το Τουρνέ. Αν περιμέναμε ότι τα παράξενα πλάσματα που πλάθει με τη φαντασία του θα έκαναν «τουρνέ» μέχρι την Επίδαυρο; Ναι. Φυσικά.
Του μίλησα μέσω zoom γιατί, λόγω προβών, δεν υπήρχε χρόνος για συνάντηση διά ζώσης. Ήταν η πρώτη φορά που θα του μιλούσα και είχα λίγη
αγωνία. Φανταζόμουν και τον ίδιο σαν ένα περίεργο πλάσμα. Δεν εννοώ ότι περίμενα να εμφανιστεί στη συνέντευξη φορώντας κάποια τερατόμορφη μάσκα ή αναγεννησιακή περούκα με μπούκλες, ούτε τον φαντάστηκα να κινείται αλλόκοτα και να βγάζει άναρθρες κραυγές, όπως κάποια από τα πλάσματα που εμφανίζονται στις παραστάσεις του. Μόνο αναρωτιόμουν αν θα επικοινωνούσαμε, αν θα με άφηνε να μπω λίγο στο μυαλό του.
Τελικά, μου έκανε εντύπωση η συγκρότηση της σκέψης του, η δομή του λόγου του και το χιούμορ του. Κάθε φράση του είχε μια καυστική αναφορά, μια ειρωνεία, έναν αυτοσαρκασμό που με έκανε να γελάω. Όπως όταν μου είπε: «Μπήκα στην αρχιτεκτονική, ενώ είχα αποφασίσει ότι θέλω να γίνω ηθοποιός, γιατί μου είπε ο πατέρας μου: “Καλά, πάρε πρώτα ένα πτυχίο αρχιτεκτονικής”.
Ξέρεις τώρα, κάτι απλό για να υπάρχει… Ένα πτυχίο αρχιτεκτονικής!». Μπήκε όντως στην αρχιτεκτονική, αλλά δεν πήρε το πτυχίο του, γιατί παράλληλα φοιτούσε στο Θέατρο Τέχνης και έπαθε υπερκόπωση. Μου μίλησε με ενθουσιασμό για το υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, όπου «έμαθε τη δουλειά». Εκεί μοίρασε προγράμματα, βοήθησε φωτιστές, κλείδωνε όταν έφευγαν όλοι, χτυπούσε τα κουδούνια. «Σπουδαίες οι Γέρου και η Πιττακή, αλλά το σχολείο ήταν η ίδια η σκηνή του θεάτρου», κατέληξε.
Το 2009 ζήτησε από φίλους να φτιάξουν μια ομάδα για να κάνουν μαζί ωραία πράγματα, και έτσι γεννήθηκε η Osmosis, ένας ζωντανός οργανισμός που αποτελείται από ηθοποιούς, χορευτές, περφόρμερ, μουσικούς, σκηνογράφους, φωτιστές, ενδυματολόγους, κ.λπ. Μαζί ανεβάζουν φέτος το Τουρνέ και με αυτή την αφορμή τον απόλαυσα σε μια ενδιαφέρουσα –νομίζω– κουβέντα.
Σου αρέσει να δίνεις συνεντεύξεις;
Η αλήθεια είναι πως όχι. Αλλά αφενός το αντιλαμβάνομαι σαν ένα αναγκαίο κακό, αφετέρου παραδέχομαι ότι μου αρέσει πάρα πολύ να διαβάζω ο ίδιος συνεντεύξεις ανθρώπων που με ενδιαφέρουν και συγχύζομαι όταν δεν βρίσκω υλικό. Όπως όταν αναζητούσα συνεντεύξεις του Λέμι Πονιφάζιο, του οποίου είχα δει μια δουλειά στη Στέγη και είχα εντυ-πωσιαστεί, και δεν έβρισκα τίποτα. Έλεγα τι σφίγγα είναι αυτός!
Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θέλεις να πεις;
Στην παρούσα φάση, που μοιάζει να βγαίνουμε από τη διετή παύση της πανδημίας και όλοι έχουμε έναν ενθουσιασμό, νιώθω ότι ξεχνάμε ότι οι καλλιτέχνες παραμένουν λαβωμένοι σε πολλά επίπεδα. Θέλω να το θυμίσω αυτό, γιατί χρειάζε-ται μέριμνα και φροντίδα για να επουλωθούν οι
πληγές που άνοιξαν σε αυτόν τον κλάδο. Μπορεί να γίνονται πρεμιέρες και ο κόσμος να πηγαίνει ξανά θέατρο, αλλά τα απόνερα της κρίσης είναι εδώ.
Διαπίστωσα, προετοιμάζοντας αυτή τη συνέντευξη, ότι δεν ξέρουμε με ποια ιδιότητα να σε αποκαλέσουμε. Είσαι ηθοποιός; Χορευτής; Χορογράφος; Σκηνοθέτης; Περφόρμερ;
Ενώ μοιάζει περίπλοκο, δεν είναι τελικά. Έχω σπουδάσει ηθοποιός στο Θέατρο Τέχνης και μετά πήγα στο Brooklyn College της Νέας Υόρκης και έκανα σκηνοθεσία θεάτρου. Έχω συνεργαστεί με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου ως ερμηνευτής και κατ’ επέκταση ως χορευτής, αφού ο ίδιος είναι χορογράφος, ενώ δεν έχω τέτοιες σπουδές. Βαφτίστηκα και ο ίδιος χορογράφος από το 2015 και μετά, όταν τα έργα μου άρχισαν να ταξιδεύουν σε διεθνή φεστιβάλ χορού και με ανέφεραν στα προγράμματα ως χορογράφο. Νιώθω όμως ότι οι δύο λέξεις που περιγράφουν αυτό που κάνω είναι λίγο αδόκιμες για τους δημοσιογράφους. Δηλαδή ο ίδιος με θεωρώ δημιουργό και περφόρμερ.
Πώς έφτασες να δημιουργείς ένα τόσο υβριδικό καλλιτεχνικό είδος; Ούτε τα έργα σου κατηγοριοποιούνται.
Θα σου πω. Το 2012, η οικονομική κρίση συνέπεσε με μια έντονη προσωπική μου κρίση. Είχα χάσει έναν αγαπημένο φίλο, αισθανόμουν μόνος, δεν ήμουν ευχαριστημένος με τη δουλειά μου, γκρίνιαζα διαρκώς. Τότε έβαλα ένα στοίχημα με τον εαυτό μου: αποφάσισα να δημιουργήσω ένα σόλο έργο έτσι ώστε, είτε πετύχει είτε αποτύχει, να μην έχω κανέναν υπόλογο και συνυπεύθυνο. Αν δεν πήγαινε καλά, θα τα παρατούσα και θα πήγαινα να δουλέψω ως αρχιτέκτονας στο γραφείο του πατέρα μου. Αν πετύχαινε, θα συνέχιζα. Αυτή ήταν η απόφαση. Έτσι έκανα το Relic, που παρουσίαζε 100% τοδικό μου καλλιτεχνικό σύμπαν. Σε αυτή τη διαδικα-σία δεν αναρωτιέσαι σε ποια κατηγορία ανήκει αυτό. Δεν σε νοιάζει. Δεν είναι εκεί το ζήτημα.
Δημιουργήθηκε λοιπόν κάτι που μοιάζει μοναδικό: γειτνιάζει με το θέατρο, τον χορό, την εικαστική περφόρμανς, δανείζεται από το μπουρλέσκ, από το τσίρκο, από τη φάρσα, από την όπερα και φλερτάρει με τις παραστατικές τέχνες σε μια μεγάλη γκάμα.
Από τη στιγμή που λειτούργησε αυτό και υπήρξε ενδιαφέρον, ενθαρρύνθηκα να κάνω ένα δεύτερο έργο. Το επόμενο βήμα ήταν να μοιραστώ αυτή τη σκηνική γλώσσα με κάποιον συνάδελφο φεύγοντας από το σόλο και ταυτόχρονα να είναι κάτι μεγαλύτερο, που να έχει θέση σε μεγαλύτερες σκηνές.
Έτσι έγιναν οι Τιτάνες. Αφού κατακτήθηκε και αυτό το στοίχημα, έπρεπε να πάει αυτό το κόνσεπτ στον χώρο του υπερθεάματος. Να μεταφράσω δηλαδή αυτό το ιδιαίτερο, ιδιοσυγκρασιακό λεξιλόγιο σε άλλους οκτώ με εννέα συναδέλφους επί σκηνής και να παίζεται σε μεγάλα θέατρα. Αυτό ήταν το Elenit. Έτσι, είμαστε εδώ σήμερα, έχοντας ολοκληρώσει έναν κύκλο μέσα από τον οποίο απέκτησα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και έχοντας πλάσει αυτό το «υβριδικό» είδος που αναφέρεις.
Όμως, η σπαζοκεφαλιά τού τι είναι τελικά αυτό που κάνω ευτυχώς δεν είναι δική μου δουλειά. Είναι των δημοσιογράφων, των φεστιβάλ, κ.λπ.
Πότε κατάλαβες ότι θέλεις να κάνεις αυτό που κάνεις;
Αν μιλάμε για την πρώτη στιγμή που κατάλαβα ότι η σκηνή είναι ένας τόπος που μου δίνει ζωή, τότε σίγουρα μιλάμε για την εμπειρία μου στην έκτη δημοτικού, με μια πεφωτισμένη δασκάλα, τη Χρυσομάλλη Κατσουράκη. Μπήκε στην τάξη και μας είπε ότι μαζί θα κάνουμε θέατρο και θα ανεβά-σουμε τον Οδυσσεβάχ της Ξένιας Καλογεροπούλου. Μου φάνηκε αμέσως πολύ φυσικό το να ανεβαίνω σε ένα υπερυψωμένο πλάτωμα προκειμένου να προσποιηθώ κάτι και οι άλλοι να παρακολουθούν αυτό που κάνω. Με γαργαλούσε το γεγονός ότι είχα να υποδυθώ κάποιον και καταλάβαινα ότι έπρεπε να το κάνω καλά, γιατί κάποιοι μου είχαν κάνει την τιμή να αφιερώσουν χρόνο και να καθίσουν ήσυχα να με παρακολουθήσουν.
Ένας κοινός τόπος στη δουλειά σου είναι οι κουίρ χαρακτήρες. Συμφωνούμε;
Φυσικά και συμφωνούμε. Αλλά νομίζω ότι χρειάζεται να πω κάτι εδώ, κυρίως για την περίπτωση που θα διαβάσει τη συνέντευξη αυτή ένας νέος δημιουργός. Όταν μπαίνω στην πρόβα για να δημιουργήσω ή να καταπιαστώ με κάτι που με καίει, όροι όπως κουίρ, φύλο, ταυτότητα, οικολογία, πολιτική, βιωσιμότητα και οτιδήποτε άλλο πρωτοστατεί στη σύγχρονη τέχνη δεν με συνοδεύουν, ούτε μου φαίνονται χρήσιμοι. Αντίθετα, μπορεί να είναι ανασταλτικός παράγοντας το να μου πει κάποιος να φτιάξουμε κάτι πάνω στο φύλο. Με άλλα λόγια, οι όροι δεν είναι υλικά έμπνευσης για μένα.
Υλικό έμπνευσης μπορεί να είναι μια ωραία περούκα ή ένα αντικείμενο που βγάζει ένα παράξενο φως ή μια «κινεζιά» που βγάζει έναν περίεργο ήχο. Τέτοια πράγματα με ιντριγκάρουν. Εκ των υστέρων, βέβαια, χαίρομαι που το κοινό διακρίνει στη δουλειά μου έννοιες που απασχολούν κι εμένα τον ίδιο.
Μπορείς να μου μιλήσεις λίγο γι’ αυτά τα «περίεργα» πλάσματα που δημιουργείς; Τι σχέση έχουν με την πραγματικότητα;
Τα πλάσματα που φτιάχνω είναι αποκυήματα κάποιας πολύ προσωπικής φαντασίας και χρειάζονται ένα σύμπαν για να ζήσουν. Μέρα με τη μέρα, στην πρόβα, συγκροτούνται και γιγαντώνονται, φανερώνοντας την ανάγκη που έχουν για τα φώτα, τους ήχους, τα υλικά, προκειμένου να υπάρξουν.
Η σχέση τους με την πραγματικότητα ξεκινά όταν ο ερμηνευτής φέρει στην πρόβα τα πλάσματα αυτά και όλοι μαζί δημιουργήσουμε το σύμπαν για να υπάρξουν. Όταν πια αυτοί οι χαρακτήρες έρθουν σε επικοινωνία με το κοινό, φωτίζονται με έναν τρόπο που ολοκληρώνει τη διαδικασία.
Έχεις πει: «Στη δουλειά αυτή με εξυπηρετεί πολύ το πλάσμα που βλέπω απέναντί μου να μην είμαι εγώ. Εκεί έρχεται η μεταμόρφωση». Μίλησέ μου λίγο γι’ αυτή τη μεταμόρφωση, που επίσης αποτελεί κοινό τόπο στις δουλειές σου έως τώρα.
Δουλεύω πολύ με τον καθρέφτη. Όταν στο είδωλό μου βλέπω ένα πλάσμα παράξενο, αλλοιωμένο, αστείο, τότε εξιτάρεται η φαντασία μου ως σκηνοθέτη και μου έρχεται να του πω κάνε εκείνο, κάνε το άλλο. Όταν βλέπω τον Ευριπίδη, δεν συμβαίνει αυτό. Όταν μεταμορφώνομαι σε κάτι το οποίο δεν αναγνωρίζω, το οποίο μου αρέσει κιόλας ως περσόνα, δημιουργείται πολύ ψωμί για δουλειά. Γι’ αυτό και στις πρόβες πάντα υπάρχουν γύρω μας γυαλιά, μουστάκια, μύτες, προσθετικά, μασέλες, βλεφαρίδες, τακούνια ή ακόμα και πράγματα που δεν φαντάζομαι ότι μπορεί να καταλήξουν πάνω μου. Ας πούμε, σε μια πρόβα θυμάμαι ότι υπήρχε ένα διχτυωτό κάθισμα από τα Jumbo, που το βάζεις στη θέση του οδηγού για να μην ιδρώνεις στο κάθισμα. Είχε εξυπηρετήσει ως μάσκα. Η μεταμόρφωση λοιπόν είναι ένα ξεκλείδωμα της φαντασίας, έτσι ώστε το πλάσμα που έχω απέναντί μου να με ιντριγκάρει να το βάλω σε περιπέτειες.
Το χιούμορ τι ρόλο παίζει;
Είναι ένα εργαλείο και στη δουλειά μου και στη ζωή μου. Γελάμε πολύ με τους συνεργάτες μου στις πρόβες, γελάμε στις παρέες μου, γελάμε μαζί σε αυτή τη συνέντευξη! Κατάλαβες τι εννοώ… Στην οικογένειά μου πάντα υπήρχε καυστικό και απενοχοποιημένο χιούμορ. Θυμάμαι μικρός μια φορά που καθόμασταν στο τραπέζι και σκέφτηκα κάτι μόνος μου, γέλασα δυνατά και πήγα να πνιγώ. Η μητέρα μου αναρωτιόταν γιατί γελάει το παιδί της και από
την άλλη προσπαθούσε να με σώσει από βέβαιο πνιγμό! Δεν μπορώ να διανοηθώ τη ζωή χωρίς χιούμορ. Μέσα από το χιούμορ βρίσκω απάντηση και στα προσωπικά μου θέματα. Το γέλιο είναι σαν να κάνεις zoom out και να βλέπεις τους ανθρώπους σαν μικρές φιγούρες από μακριά. Σαν το πρόβλημα να γίνεται κάτι απειροελάχιστο σε μια πορεία χιλιάδων ετών…
Έχεις κάνει κάτι που θα προτιμούσες να μην έχεις κάνει; Γενικά μιλάω… Αν μπορούσα να γυρίσω τον χρόνο, θα φρόντιζα να μην αλλοιωθούν κάποιες προσωπικές σχέσεις που αλλοιώθηκαν άδικα.
Αν μπορούσα να γυρίσω τον χρόνο, θα φρόντιζα να μην αλλοιωθούν κάποιες προσωπικές σχέσεις που αλλοιώθηκαν άδικα.
Ποιοι είναι οι άνθρωποι που, αν δεν είχαν περάσει από τη ζωή σου, θα ήσουν κάποιος άλλος;
Οπωσδήποτε οι υπέροχοι γονείς μου, ο Τάσης και η Ρένα, η αγαπημένη μου αδελφή, η Λία, η δασκάλα που σου είπα, η κ. Κατσουράκη, η κολλητή παιδική μου φίλη, η Εύα, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, που μέσα στα χρόνια από εργοδότης-σκηνοθέτης-μέντορας εξελίχθηκε σε καλό φίλο. Αυτοί νομίζω.
Υπάρχει κάποιος καλλιτέχνης στον οποίο διαχρονικά ανατρέχεις για να «ξυπνήσεις»;
Με βεβαιότητα μπορώ να απαντήσω τον Άντι Γουόρχολ, αλλά δεν γνωρίζω τον ακριβή λόγο. Δηλαδή μαζεύω τον χώρο πριν από τις πρόβες και, για να συγκεντρωθώ, μπορεί να βάλω να ακούω με ακουστικά κάποιο ντοκιμαντέρ για τη ζωή του. Ίσως είναι η Νέα Υόρκη των ’70s που έμοιαζε να έχει μια δυναμική κατά την οποία μέσα από το έγκλημα και τη βρομιά εμφανίζονταν διάφοροι καλλιτεχνικοί θησαυροί. Είναι μια στιγμή σε αυτή την πόλη που κάτι κινείται και τροφοδοτεί για χρόνια τη σύγχρονη τέχνη. Γι’ αυτό και δεν ανατρέχω τόσο στα έργα του Γουόρχολ, όσο στη ζωή του την ίδια. Δηλαδή αυτός ήξερε να σχεδιάζει καλά και γύρω από αυτό άρχισε να στροβιλίζεται ένα ολόκληρο σύμπαν, ένα σύμπαν τόσο δυναμικό, που όμως πάντα παρέμενε δευτερεύον σε σχέση με τον ίδιο και το έργο του. Αυτό με γοητεύει πολύ.
Εσένα πώς σε έχει επηρεάσει το γεγονός ότι έζησες τέσσερα χρόνια στη Νέα Υόρκη;
Ήταν καθοριστικά χρόνια σίγουρα, γιατί η Νέα Υόρκη είναι μια μεγαλούπολη απ’ όπου περνούν οι πάντες και επομένως εκεί είχα την ευκαιρία να δω έργα μεγάλων δημιουργών, όπως ο Ρόμπερτ Γουίλσον και η Πίνα Μπάους, και να βρεθώ πολύ κοντά τους. Ήταν και εμπειρία ζωής γιατί, για να επιβιώσω, έκανα διάφορες δουλειές, από γραμματέας και συνοδός σκύλων μέχρι catering και μαθήματα θεάτρου σε παιδάκια. Ήταν η ενηλικίωσή μου. Αλλά έχω να πω ότι σήμερα είμαι πολύ ευτυχισμένος που ζω στην Αθήνα, στην Ελλάδα, γιατί, με τα πολλά στραβά της, σε αφήνει να δημιουργήσεις το δικό σου σύστημα. Έχεις την ελευθερία να το κάνεις.
Πού μένεις στην Αθήνα;
Μένω στο Κουκάκι και πολύ σύντομα θα μετακομίσω στην Κυψέλη. Ζω σε ένα πολύ μικρό διαμέρισμα τα τελευταία έντεκα χρόνια. Είναι 29 τετραγωνικά. Γι’ αυτό και βλέπεις στην οθόνη σου το ψυγείο μου ενώ είμαι στο γραφείο μου! Αυτός είναι ο λόγος που φεύγω, δεν με ενοχλεί η γειτονιά, αν και έχει γίνει λίγο παραπάνω χίπστερ από το γούστο μου – όχι ότι η Κυψέλη πάει πίσω. Τέλος πάντων είμαι ευτυχής που ζω στην Αθήνα. Έχω τη μηχανή μου που με πηγαίνει γρήγορα όπου θέλω, έχω τους φίλους μου, έχω ένα σύστημα που κάπως με έχει βολέψει, κι αυτό παίρνει χρόνο για να το χτίσεις.
Ο τίτλος του έργου που ανεβάζετε φέτος στη Μικρή Επίδαυρο, πριν γίνει Τουρνέ, αρχικά ήταν Ευριπίδης του Ευριπίδη. Τον είχα βρει πολύ εύστοχο!
Τον πρώτο τίτλο δεν τον σκέφτηκα εγώ. Είναι εύρημα του Ευθύμη Φιλίππου. Να σου πω την ιστορία. Είχα πάει στη Μικρή Επίδαυρο πέρυσι, όταν πήρα την ανάθεση από το Φεστιβάλ, για να περπατήσω λίγο και να σκεφτώ τι μπορώ να κάνω εκεί. Μετά πήγα στο σπίτι ενός φίλου και το συζητούσα. Ήταν εκεί ο Ευθύμης ο οποίος, ακούγοντάς με να μιλάω, είπε: «Α, κατάλαβα, θα κάνεις τον Ευριπίδη του Ευριπίδη». Πεθάναμε στα γέλια και ο τίτλος έμεινε… Φέτος όμως, μετά την περσινή αναβολή λόγω των πυρκαγιών, και έχοντας και μια αντικατάσταση στην κεντρική ερμηνεύτρια, άρχισα να αναλογίζομαι ότι το έργο έχει αλλάξει, έχει μετατοπιστεί. Κι έτσι κατέληξα στον τίτλο Τουρνέ. Οι καλοκαιρινές περιοδείες είναι πηγή έμπνευσης γι’ αυτό το έργο και η λέξη «τουρνέ» έχει πλάκα, γιατί έχει αυτή την ξενολατρία. Αλλά και ετυμολογικά, η λέξη «στροφή-περιστροφή» είναι σαν μια πιρουέτα στον αέρα, που χωρίς να το έχει σκοπό, ερήμην της, φέρνει την ανατροπή.
Πες μου λίγα λόγια γι’ αυτή την παράσταση.
Στο μυαλό μου είχα ότι θα βρίσκομαι στη Μικρή Επίδαυρο. Οπότε δεν θα μπορούσα να εντάξω οπτικοακουστικό background σε αυτόν τον κυκλικό εξωτερικό χώρο. Μιλάμε λοιπόν εξαρχής για ένα έργο που θα είχε λόγο, που ίσως ο λόγος θα πρωταγωνιστούσε. Μάλιστα αναρωτήθηκα τι δουλειά έχω εγώ να το κάνω αυτό. Αφού εγώ κάνω έργα που αποποιούνται τον λόγο ή χρησιμοποιούν ακαταλαβίστικες γλώσσες. Κατέληξε ο σκοπός αυτού του έργου να είναι να ανακαλύψω εγώ ο ίδιος τη σχέση μου με το αρχαίο δράμα. Ενώ έχω παίξει αρχαίο δράμα ως ηθοποιός, μέχρι το Τουρνέ δεν είχα τοποθετηθεί ως δημιουργός για το ποια είναι η σχέση μου μαζί του.
Τοποθετήθηκες;
Ναι, θεωρώ πως ναι. Αλλά λέω πρώτα να το δείτε και μετά να μιλήσουμε γι’ αυτό. Για να δούμε τι θα καταλάβετε από μόνοι σας.
Ζητάς έμμεσα να κάνουμε μια συνέντευξη και μετά τις παραστάσεις;
Ναι! Οπότε υποθέτω τα λέμε πάλι τέλος Ιουλίου;
IΝFO → Η παράσταση ΤΟΥΡΝΕ σε σύλληψη και σκηνοθεσία του Ευριπίδη Λασκαρίδη, σε συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου και της ομάδας OSMOSIS, ανεβαίνει στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου στις 29-30/7.